Inleiding door Sjarrel Massop

Herdenkingssteen in Groningen, CC3, Atomiccocktail

De gedachte is kapitaal verandert, arbeid verandert, de verhouding kapitaal en arbeid, de Klassenstrijd verandert. Kunnen we dat in drie stappen uitzoeken en bediscussiëren? En dan een antwoord geven op onze veertigjarige jubileum vraag Vakbondsstrijd, mogelijkheid of illusie?

Kapitaal - constant, variabel en surplus
Extra 471-2, 23 oktober 2022.

Deel 1 Ontwikkelingen van het Kapitaal C

C is constant kapitaal, zowel arbeidsmiddelen (grondstoffen, halffabricaten) als productiemiddelen (gebouwen en vooral machines).

1.1 Machinerie

De machinerie, als onderdeel van het constante kapitaal, zal geen oplossing bieden voor de problemen waarmee het kapitalisme geconfronteerd wordt. Sterker de problemen in de vorm van crisis zullen worden versterkt (Jevons paradox).

Extra 472-2, 6 november 2022

1.2 Verhouding constant en variabel kapitaal

Investeren in technologie, machinerie en automatisering leidt tot een daling van de winstvoet en daarmee de winsten. De individuele kapitalist ontkomt uit het oogpunt van concurrentie niet aan kapitaalsinvesteringen, maar voor het gehele kapitaal betekent dit een teruggang van de winsten! Om deze teruggang tegen te gaan, moet de productie uitgebreid worden: groeien. Groei is dus slechts nodig voor het veilig stellen van de winsten en niet voor het voldoen aan de behoeften voor de mensen van een samenleving. Dat is kapitalisme.

Extra 473-2, 20 november 2022

1.3 Eenvoudige reproductie

Als de kapitalist aan alle kosten voldoet en niets overhoudt, dan spreken we van eenvoudige reproductie.
Marx heeft de economie ingedeeld in twee afdelingen, één (I) voor de productie van productiemiddelen en één (II) voor consumptiegoederen.

Extra 474-1, 4 december 2022

1.4 Uitgebreide reproductie

Voor de beoordeling van de actuele ontwikkeling van het kapitalisme is het van groot belang te begrijpen wat er na de reproductie van het totale kapitaal gebeurt met de extra overtollige meerwaarde (Surplus+), denk daarbij ook aan het Nederlandse pensioenvermogen.

Extra 475-2, 18 december 2022

1.5 De organisatie van het kredietsysteem

Met geld kan meer geld gemaakt worden. Dat is niet in tegenspraak met de arbeidswaardeleer van Karl Marx die zelf daaraan een begin heeft gemaakt. Nodig is dan wel dat het geld in de vorm van krediet weer terugvloeit in de wereld van de productie om zo te kunnen accumuleren. Geld is een industrie geworden.

Extra 476-2, 1 januari 2023

1.6 Geld

Na de eerdere aandacht aan geld, gaat het hier om geld in de vorm van vermogen dat zich onttrokken heeft aan de circulatie van het kapitaal; het kreeg daardoor in moderne, hedendaagse kapitalistische economieën een zeer prominente rol. Zo prominent dat ze in de groeibehoeften van het kapitaal kan voorzien. Er ontstaat door de accumulatie, door onteigening, een nieuwe afdeling waarin het kapitaal kan groeien. Zo'n afdeling verdient, in de circulatieprocessen van het kapitaal, een eigen positie als een nieuwe eigen afdeling.

Extra 477-2, 15 januari 2023

1.7 Nieuwe economische afdelingen in Marx' reproductieschema's

De ontwikkeling van het kapitaal via vooral de technologie, met als gevolg de neiging van de winsten om te dalen, zetten het kapitaal aan om nieuwe mogelijkheden te zoeken om kapitaal wel te laten groeien. Ontwikkeling van nieuwe gebieden en militarisering is een optie. Het is niet vreemd dat China zoveel belangstelling heeft voor Afrika. Vanwege de grondstoffen, maar ook om het eigen Chinese kapitaal te laten groeien. Groeien met geld is het kapitaal min of meer in de schoot geworpen, omdat kapitalisten hun Surplus+ niet direct in de eigen productie kwijt konden. Nieuw is wel de kapitalistische ontginning van onderdelen van de technologie die niet met de productie zelf te maken hebben, maar wel kapitalistische productie faciliteren.
Processen in zorg, welzijn en onderwijs worden zo ingericht dat ze zelf kapitaal kunnen laten groeien, laten accumuleren.

Extra 478-2, 29 januari 2023

1.8 Ongelijke en gecombineerde ontwikkelingen in China

De ontwikkeling van het kapitaal houdt geen enkele rekening met werkelijke menselijke behoeften. Ze is volstrekt amoreel en dient slechts één motief: de alom geaccepteerde norm van accumulatie of economische groei. Dit proces wordt versneld door het principe van de ongelijke en gecombineerde ontwikkeling. Misschien is dit principe wel de ultieme betekenis van de globalisering, waar het in het begin van de vorige eeuw nog ging over de omschakeling van kolonialisme naar imperialisme.
De ontwikkeling van achterstandsgebieden kan zo snel gaan dat ze regio's met voorsprong inhalen. Dat is bijna het geval met China en de Verenigde Staten en Europa. Dat levert veel spanningen op, en op termijn een omgekeerde situatie. Wel een ongelijke ontwikkeling.

Extra 479-2, 12 februari 2023

1.9 Het ontwikkelde constante kapitaal

De grote vraag over de ontwikkeling van het constante kapitaal is hoe de wereldsamenleving democratische controle krijgt over de ongelijke en gecombineerde loop van het totale constante kapitaal.
Een opmerkelijk verschijnsel doet zich voor als het over deze vraag gaat. Door de geweldige concentratie van het kapitaal vervreemden de kapitalisten van het kapitaal. De kapitalist was de eigenaar van een bedrijf dat kapitalistisch produceerde. Sinds op uitgebreide schaal geld met geld wordt gemaakt, verkleint de verleiding om zelf te gaan ondernemen. Waarom die moeite getroosten, wanneer met een gespreide beleggingsportefeuille de gebraden eenden in de bek vliegen? Uitzonderingen als Elon Musk, Mark Zuckerberg en Russische oligarchen daargelaten, hebben weinig geldkapitalisten nog veel invloed op de bedrijfsvoering van een kapitalistische onderneming. Het enige dat telt, zijn de dividenden. Een managementcultuur maakt van het kapitalisme een economisch systeem, waarvan de controle volledig verdwenen is. Om in termen van Peter Hudis te blijven: het kapitaal met kapitalisten als subject bestaat nauwelijks meer. Het is een systeem geworden met een volstrekt eigen logica, waarvan de menselijke maat geheel verdwenen is. Dat maakt de bestrijding lastig.

Extra 480-2, 26 februari 2023

Deel 2 Ontwikkelingen van de Arbeid V

V is variabel kapitaal, de levende arbeid.

2.1 Formele naar reële onderschikking Arbeid aan kapitaal

De ontwikkeling van de arbeid volgt die van de technologie op twee punten. 1) Kwantitatief, voor een zelfde productieniveau is steeds minder arbeid nodig. 2) Kwalitatief, het kapitaal houdt geen enkele rekening met werkelijke menselijke behoeften in de arbeid. Dit kapitalistisch proces is volstrekt amoreel en draagt uiteindelijke bij aan de totale reële onderschikking van de arbeid aan het kapitaal. Geen enkele vorm van arbeid is daarvan gevrijwaard.

Extra 481-2, 12 maart 2023

2.1a Het arbeidsvermogen aan het werk

De casussen wijzen uit dat er mogelijkheden zijn voor macht en verzet door de arbeiders. Die mogelijkheden zijn noodzakelijk voor de aanvaarding van veranderingen in de technologie en de organisatie om de belangen van werkende mannen en vrouwen te realiseren en de solidariteit te onderhouden. Dit ondanks het beleid van de overheden en het 'verdeel en heers' van het management. Het is nodig, en de studies wijzen uit dat het kan, dat arbeiders zich collectief organiseren en dat de overheden de ruimte uitbreiden, opdat zij voor hun belangen kunnen opkomen.
Het is mogelijk, zoals Marx zei in zijn "Bijdrage aan de kritiek van de rechtsfilosofie van Hegel" om alle relaties te verwerpen, waarin de mens vernederd wordt, geknecht, verlaten en ontdaan van alle respect.
Beleid van overheden gericht op informalisering heeft de positie van de arbeid over de gehele wereld verzwakt. Zowel in publieke als private ondernemingen, in zowel formele als informele banen. Onder deze voorwaarde is de handhaving van de tegenkracht en de verdediging van aanvaardbare arbeids- en leefomstandigheden een grote opdracht geworden.
De studies tonen aan dat de zelforganisatie van de arbeiders onder welke omstandigheden dan ook mogelijkheden bieden voor kritische strijdperspectieven.

Extra 496-2, 8 oktober 2023

2.2 Standaardisatie van de Arbeid

Standaardisatie van de arbeid, als uitwerking van de reële onderschikking van de arbeid aan het kapitaal, is een sociaal en economisch verschijnsel. Het doel van het kapitalisme blijft de exploitatie van de arbeid. De technologie die in arbeidsprocessen toegepast wordt, raakt zowel de ontwikkeling van de machinerie als de organisatie van de inhoud van de arbeid en schept de voorwaarden voor de exploitatie door het kapitaal. Dit proces voltrekt zich ongelijk en gecombineerd, waardoor het versneld wordt.

Extra 482-2, 26 maart 2023

2.3 Management concepten van TPC naar NP

De standaardisatie van de arbeid wordt bevestigd door de wijze waarop de arbeid georganiseerd is en wordt. Omdat het kapitaal het voorrecht van de organisatie van de arbeid zich toegeëigend heeft en de doelstelling van het kapitalisme - groei of accumulatie - hetzelfde blijft, groeit het gevaar van ontwrichting van de samenlevingen.

2.4 Onzinbanen

Als de onzinbanen buitengesloten worden van de arbeidsmarkt, dan is er absoluut geen sprake meer van een krappe arbeidsmarkt. Bijna 40 procent van onze dagelijkse werkzaamheden kunnen we betitelen als nutteloos voor de samenleving. Dit werk dient alleen maar om een politiek economisch systeem, het kapitalisme, in stand te houden. Tegenwoordige problemen, als werkdruk, stress, gebrek aan arbeidstevredenheid, worden door dit soort arbeid in de hand gewerkt.

Extra 484-2, 23 april 2023

2.5 Vervreemding

Logisch gevolg van de overgang van de formele naar de reële onderschikking van de arbeid aan het kapitaal, is de vervreemding van de mens van haar/zijn arbeid. De individualisering, en de vervreemding van de eigen soort volgt daarop. De mensheid zal echter nooit het humane, en door en door sociale, karakter verliezen. Onderlinge solidariteit, ook in de arbeid, zal uiteindelijk het kapitalisme beëindigen. De vervreemding lost zich dan op.

Extra 485-2, 7 mei 2023

2.6 Flexibilisering

De lange klassenstrijd komt op scherp te staan. De arbeidersklasse is zwak, maar krijgt nieuwe perspectieven. De kapitalisten ogen sterk, maar zijn met de bureaucratische overheden niet in staat om de grote sociale, economische, politieke en klimatologische problemen het hoofd te bieden.
Het is aan de verenigde, solidaire arbeidersklasse om het heft, zonder het uitsluitingsprincipe, in handen te nemen. Solidariteit en gemeenschapszin moeten versterkt worden, dat zijn mogelijkheden die sterker zullen zijn dan de illusies.

Extra 486-2, 21 mei 2023

2.7 Wat is de arbeidersklasse

Het proletariaat, samen met het precariaat, neemt in omvang sterk toe maar in kracht af. Wat het kapitalisme als systeem aanricht, wordt een groot probleem dat slechts opgelost kan worden door een versterking van de klassenstrijd. De voortekenen zijn daarvoor niet gunstig, ondanks de grote groei van het proletariaat en het precariaat. In de nieuwe kern van de kapitalistische wereldeconomie neemt echter het arbeidersverzet toe. Zijn er toch mogelijkheden?

Extra 487-2, 4 juni 2023

2.8 Migratie

Het migratievraagstuk wordt achter de schermen gedomineerd door het kapitaal dat de politieke lasten afwentelt op de overheid die de problemen halfzacht aanpakt en uitbesteedt aan de werkenden die de wrange vruchten plukken en verdeeld raken.
Krap is de arbeidsmarkt niet, wel zijn er allerlei fricties die onder kapitalistische verhoudingen niet opgelost kunnen worden. Dus werkenden, inclusief het precariaat, dus vakbeweging sluit de rijen, organiseer de solidariteit en ontvang migranten met open armen.

Extra 488-2, 18 juni 2023

2.9 Subject Object Bureaucratisering en Substitutie

Het kapitaal ontkent de arbeidersklasse niet, het vernedert de arbeid(st)ers door hen niet menselijk te behandelen en te degraderen tot dingen, tot objecten. De politiek ontkent de arbeidersklasse wel. Zelfs zich links noemende partijen en bewegingen vinden zich als organisatie superieur aan de mensen die werken. Arbeiders en arbeidsters zijn mensen en mogen trots zijn om tot die mensen te behoren die zichzelf als mens te beschouwen. De arbeidersklasse of het proletariaat is de internationale verzameling van de mensen die een samenleving nastreven, waarin ze als mens kunnen leven. De arbeidersklasse bestaat, en slechts zij is in staat de samenleving te veranderen.

Extra 489-2, 2 juli 2023

Deel 3 Surplus waar deel 1 en 2 samenkomen

3.1 Kapitalisme en crises

Het kapitaal heeft zich door ervaringen met crises daartegen weten te beschermen door 'schuld', als verdienmodel om te vormen, door grote kapitaal concentraties en door zich anders te organiseren. Dat doet het kapitaal zeker niet uit maatschappelijke betrokkenheid, maar om de economische groei en de accumulatie veilig te stellen. In de praktijk betekent dit dat de planeet en de mensen volstrekt ondergeschikt gemaakt worden aan de kapitalistische aandrang te willen groeien.

Extra 490-2, 16 juli 2023

3.2 Arbeid en Crisis

De totale massa van het volk neemt aan het sociale veranderingsproces deel, anders wordt het een socialisme van de vergadertafel, van een dozijn intellectuelen, gedecreteerd en opgelegd. Geen dictatuur van het proletariaat, maar van een kleine bureaucratische minderheid. (Rosa Luxemburg)

Extra 491-2, 30 juli 2023

3.3 Hoe zal het kapitalisme eindigen?

Ontkennen van de wereldwijde grote problematiek, veroorzaakt door een systeem dat zich kenmerkt door wanorde en chaos dat erg veel mensen uitsluit en volledig aan hun lot overlaat. Overheden, van welke politiek signatuur dan ook, hebben zich volledig aan het systeem overgeleverd en wereldwijd het volledige vertrouwen van de mensen verloren. De gehele mensenmassa moet aan het veranderingsproces gaan deelnemen, een proces van sociale culturele economische en politieke verandering, om onszelf en de aarde te behoeden voor een onvermijdbare ondergang.

Extra 492-2, 13 aug 2023

3.4 Klassendissonanten of participanten

De neergang van het kapitalisme is onvermijdelijk, gezien de bedreigingen en de gevolgen daarvan voor mensen op velerlei gebied. Bestaanszekerheid, leefbare wereld, natuur en klimaat, ongelijke verdeling, onmogelijkheid van continue groei, beperkingen van de technologie, oorlog, uitsluiting, worden afgewenteld op de arbeidersklasse. De arbeidersklasse zal in verzet komen en komt al verspreid in verzet. Het bewustzijn dat deze bedreigingen het resultaat zijn van het sociaal, culturele, politieke en economische systeem dat we kapitalisme noemen, zal tot de meerderheid doordringen. Het besef dat een menswaardig bestaan op deze wereld door mensen zelf bevochten moet worden. Resulterend in een klassenbewustzijn dat de gangmaker vormt voor veel veranderingen en uiteindelijk het socialisme. De klassenstrijd kan gevoerd worden, met de nieuwe definitie van de arbeidersklasse, de verzameling mensen die streven naar emancipatie en een ander systeem van samenleven. Die arbeidersklasse zal tot het besef komen dat zolang mensen elkaar uitsluiten de overgang naar een andere samenleving ernstig gehinderd wordt. Het is daarom zaak alle vormen van klassenstrijd aan elkaar te verbinden. En dan klinkt als vanouds: proletariërs aller landen verenigt u!

Extra 493-3, 27 aug 2023

3.5 Perspectief

Specifiek verbonden aan een cao, als een incidenteel middel om de specifieke eisen binnen te halen, zal een staking veel minder een botsing zijn met de bestaande sociaaleconomische, politieke en ideologische verhoudingen. En daarmee veel minder een bijdrage leveren aan de vorming van een tegenmacht die uiteindelijk ook het kapitalisme op losse schroeven zet. Ooit 'vroeg iemand 'wat te doen' - veel dus, in de overtuiging dat het niet gaat om een 'illusie', maar om meer dan een mogelijkheid.

Extra 494-1, 10 sep 2023