Patrick van Klink
Strijdbaarheid en democratie was de titel van een mooie serie interviews op de site van Solidariteit in de aanloop naar de verkiezingen bij de FNV. Door verschillende geïnterviewden werden uitspraken gedaan en voorbeelden gegeven die de onlosmakelijke verbondenheid van deze twee begrippen laat zien. Uitspraken die elkaar aanvullen, ongeacht wie ze deed.
We zetten ze op een rij: Meer leven in de brouwerij is van harte welkom - meer mensen activeren - en vooral jongeren bij de bond betrekken. Acties en bewegingen met elkaar verbinden, zal de strijdbaarheid versterken. Verbinden beperkt zich niet tot de sectoren onderling, het gaat ook om organisaties buiten de vakbeweging. Klimaat en racisme zijn vraagstukken die ook op de werkvloer spelen.
De behoeften van leden zijn verschillend, het is belangrijk voor gezamenlijk succes deze op elkaar af te stemmen. De vakbeweging moet dichterbij de leden. Ze moet de ruimte die er is, benutten - de mensen in het land zijn mondig genoeg. Sleutelen aan de organisatie is goed, als het maar komt vanuit wat mensen beweegt en hoe zij hun weg vinden naar een strijdbare vakbeweging. Meer autonomie lager in de vakbond.
Het is belangrijk dat we sterker worden, ook door interne verbondenheid tussen de sectoren, Ledenparlement, werkorganisatie en sectorraden die met elkaar in contact zijn en onderlinge solidariteit opbrengen. Solidariteit is wat de vakbond uniek maakt, maar het is geen automatisme.
Bij meer leven in de brouwerij is nooit gedacht aan de commotie bij de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Topje van de ijsberg van oplopende persoonlijke spanningen en weer een bezuinigingsronde. In artikelen en discussies zijn veel van bovenstaande uitspraken gedaan ter onderstreping van het eigen idee voor een andere structuur van de FNV. Deze voor versterking van de eigen positie gebruiken, maakt ze inhoudsloos. Daarnaast speelt een zekere nostalgie: vroeger waren er aparte bonden, de verbinding tussen werkorganisatie, bestuur en kaderleden wordt geïdealiseerd. Als het waar is, staan dan statuten en reglementen die verbinding in de weg?
De problemen in de FNV lijken bijzonder, maar passen in het wereldwijde offensief om verzorgingsstaat en vakbondsmacht af te breken. Wat is er niet op de schop genomen? Bedrijven zijn opgesplitst, verplaatst, wisselen regelmatig van eigenaar en hebben een flexibele schil. Uitbesteden is de norm. Dat maakt organiseren lastiger. Niet iedereen heeft dezelfde baas, dezelfde arbeidsvoorwaarden, ook al werken we op dezelfde plek.
Daarnaast hebben decennia van bezuinigen effect. Alles wordt in euro's gemeten. De afbraak van de publieke sector en het idee dat er niet genoeg geld is, leiden tot een benauwde kijk. Vechten met elkaar om wat er over is. Dit leidde tot nederlagen en teleurstelling. En een ongelooflijk rijke laag van miljardairs die actief politiek bedrijven voor eigen belang en gewone mensen voor hun kar spannen.
Schouderophalen en moedeloosheid zijn dodelijk voor democratie en strijdbaarheid. Die gevolgen zien we ook in de FNV. Hoeveel actieve kadergroepen en lokale afdelingen zijn er nog? Veel sectorraden en lokale netwerken hebben vacatures. De band van werkorganisatie en vereniging met leden op bedrijven is verminderd door bovengenoemde veranderingen. De FNV wordt steeds meer een reus op lemen voeten. Gaat een congres als hoogste orgaan vanzelf meer actieve leden betrekken dan topkader uit het Ledenparlement en sectorraden?
Naast de gegroeide scheiding tussen verenigingsorganen, werkorganisatie ten opzichte van leden, is activeren en organiseren ondergeschikt geworden aan onderhandelen. Kaderleden zijn opgegroeid in ondernemingsraden, decentraal cao-overleg en juridisering van arbeidsverhoudingen. Steeds meer overleg door steeds minder leden en bestuurders. Wanneer verantwoording afleggen? Echte dilemma's die om keuzes vragen.
Maar in de FNV zijn ook de hoopvolle ontwikkelingen zichtbaar. Jongeren die zich keren tegen racisme, klimaatverandering en genocide. Zij kennen de nederlagen niet als het akkoord van Wassenaar en het RSV debacle begin jaren tachtig. Zij ondervinden de gevolgen ervan. Ondanks de afbraak van de verzorgingsstaat en marktwerking zijn er initiatieven van onderlinge hulp en solidariteit: coöperaties, stadslandbouw, hulp aan vluchtelingen, hulp aan mensen in armoede.
Die verschillende groepen leden, kaderleden en bestuurders kennen elkaar niet. Praten over elkaar en niet met elkaar. Ze zijn actief in andere situaties, hebben andere prioriteiten en eisen. Dit betekent dat een tegenmacht opbouwen tegen rechts en de rijken vooral niet een discussie over structuur en organisatie is. Strijdbaarheid, democratie, solidariteit moet de cultuur van de FNV vormen. Verbinding zoeken met iedereen die zich inzet tegen de macht van de rijken en de afbraak van onze gemeenschap.
Dat vraagt om openstaan voor nieuwe mogelijkheden. Loslaten hoe het altijd ging. We kunnen dit. In 2015 organiseerde FNV in Beweging de campagne voor goede en betaalbare zorg. Een prachtige kans voor samenwerking van alle sectoren. Leden in industrie en metaal herkenden dit. Hun familieleden werden getroffen door de reorganisatie in de thuiszorg. Buschauffeurs van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf verspreidden pamfletten op hun bus, duizenden leden haalden handtekeningen op. Mogelijkheden om de muren tussen sectoren te slopen. Kruipen we nu liever op ons eiland van schijnzekerheid, terwijl de zee van ellende stijgt?
We willen toch niet verzuipen? In de FNV, in de klimaatbeweging hebben we de middelen. Noem het activerend vakbondswerk, noem het medestanders zoeken om samen iets te bereiken. Ouderwets door gesprek en luisteren. Nieuwerwets door gebruik van sociale media om ons geluid te versterken.
De nieuwe FNV heeft bij haar start een verhaal gemaakt dat verbonden is met dagelijkse zorgen, activiteiten en solidariteit. Een radicaal verhaal over rechtvaardigheid en zeggenschap: Koopkracht en Echte banen. Het koppelen van deze campagne aan vakbondswerk in bedrijven en sectoren is nooit goed gelukt. Eigen issues kregen hogere prioriteit dan verbinding zoeken met kwesties van andere sectoren. Bijvoorbeeld indexatie van pensioen in plaats van verhoging minimumloon en uitkeringen zoals AOW. Eigen loon en arbeidsplaats in plaats van samen met uitzendkrachten vechten voor vaste banen. Als eigenbelang de norm blijft, hoe vecht je samen voor een sociaal antwoord op klimaatverandering en de groeiende kloof tussen rijke en arm?
Weg met de weemoedigheid. Samen aan de slag. Medestanders vinden en organiseren. Geen overleg zonder zichtbare activiteiten. Veel mensen zien hun leven en planeet leeggezogen worden. Zij willen grip op hun wereld en beslissen hoe die eruit komt te zien. Ze willen meer zijn dan consument of werker. Dat actieperspectief heeft de FNV. Het is de basis onder Koopkracht en Echte banen, onder de FNV-visie op klimaatverandering, onder ons cao beleid. Vakbondsleden willen verandering, maar zijn terecht bang zekerheden kwijt te raken. Die uitdaging kunnen we alleen samen aanpakken. Klimaatactivisten van Wijreizensamen waren vorig jaar bij acties voor prepensioen. Met deze simpele daad van solidariteit houden ze een spiegel voor aan alle sectoren, organen en werkorganisatie van de FNV. Spreken is zilver, daden zijn goud.
