Linda Vermeulen
Hoe lager de lonen, hoe schrijnender de problemen op de werkvloer. Hoe slechter de rechten van de werkers, hoe belangrijker het is dat er verbeteringen komen. Toch zijn de doelen die de vakbond in het arbeidsvoorwaardenbeleid benadrukt, vooral gericht op de mensen met een middeninkomen.
Dat is niet zo gek. Dat zijn onze leden en daar richten we ons op. Immers: hoe beter mensen georganiseerd zijn, hoe hoger de lonen. En hoe beter vertegenwoordigd, hoe zwaarder de stem binnen de FNV. Het zou goed zijn om ons als vakbond nadrukkelijker op de mensen te richten die nog niet lid van ons zijn en ons keihard nodig hebben. Het wordt tijd dat we ons arbeidsvoorwaardenbeleid beter langs de meetlat leggen van de mensen met de lage lonen.
Een voorbeeld. Eén van de paradepaardjes in het huidige arbeidsvoorwaardenbeleid van de FNV is de vierdaagse werkweek. Voor velen een prachtige eis! En je ziet dat sommige bedrijven die sowieso al beter betalen, zoals softwarebedrijf Afas, daar al afspraken over willen maken.
Maar stel dat ik als vakbondsvrouw in de winkelstraat dit onderwerp met werkers van een distributiecentrum zou bespreken, mensen die over het algemeen minimumloon verdienen. Ja, natuurlijk vinden zij de gedachte van een betere balans tussen werk en privé geweldig. Een vierdaagse werkweek: veel mensen zouden dat willen. Maar is dit een 'diep gevoeld' thema van de mensen die in winkels en distributiecentra werken? Iets waarover zij het met elkaar blijven hebben op de werkvloer? Nee. Mensen hebben wel wat anders aan hun hoofd.
Wat is dan wel een eis waarmee we ons als vakbond direct richten tot de mensen met lage lonen? Een voorbeeld: loondiefstal. Laten we eens kijken naar de winkelwerkers van Zeeman, ook mensen die over het algemeen minimumloon of een paar centen meer verdienen. Van hen wordt verwacht dat zij vóór de winkelopening aanwezig zijn op het werk, zodat zij voorbereidingen kunnen treffen om klanten stipt om negen uur welkom te heten. Na sluitingstijd ligt er ook vaak nog wat werk. Deze onbetaalde dagelijkse kwartiertjes tellen wekelijks op tot uren 'vrijwilligerswerk' en scheelt mensen op jaarbasis honderden tot zelfs duizenden euro's. Je reinste loondiefstal!
Als ik dit onderwerp van loondiefstal bespreek met vrienden die een middeninkomen hebben, dan zien zij het probleem vaak niet. Ik durf de stelling aan dat hoe minder mensen te zeggen hebben over hun werktijden en hoe lager de lonen, hoe oneerlijker mensen het vinden om in de eigen tijd werkzaamheden te verrichten voor een (vaak steenrijk) concern.
Kijk, als je gewaardeerd wordt en zeggenschap hebt over je arbeidsvoorwaarden, dan is het toch een ander verhaal. Dan is het geven en nemen, in plaats van alleen maar geven zoals van winkelwerkers verwacht wordt.
Over loondiefstal hoor je de vakbond tot nu toe weinig. Terwijl we toch heel makkelijk zouden kunnen berekenen hoeveel geld mensen jaarlijks mislopen én hoeveel miljoenen de leden van VNO-NCW via deze loondiefstal in eigen zak steken. We hoeven hier niet bescheiden in te zijn; de Amerikaanse vakbonden spreken bij het thema loondiefstal over de grootste vorm van diefstal überhaupt in de Verenigde Staten, waarmee meer geld is gemoeid dan bijvoorbeeld met winkeldiefstal of woninginbraak.
Maar de FNV-eis voor een hoger minimumloon dan? Daarmee richten we ons toch juist op de mensen met een laag loon? Dat is waar, het is ook heel goed dat de FNV deze campagne voert! Met succes, want het minimumloon is de laatste jaren fors gestegen, dus daar moeten we vol mee doorgaan.
Soms vergeten we dat veel mensen helemaal geen minimumloon willen verdienen. Ik spreek veel mensen die bijvoorbeeld bij C&A werken, of bij de Bijenkorf, en die boos zijn, omdat zij - ondanks hun ervaring - niet eens een dubbeltje meer verdienen dan het minimumloon. In de winkelstraat is het minimumloon de norm geworden, in plaats van een vangnet. Veel werkenden zitten gevangen op of net boven het minimumloon. Dat noemen we de loonfuik. Dus niet alleen het minimumloon moet omhoog, maar óók de lonen die daar (net) boven liggen. Als we hier als vakbond een sterker verhaal hebben, als we dit meer benoemen en onze oplossingen (want die hebben we!) beter uitventen, dan is de kans groter dat we meer mensen in deze groep bereiken. En dat mensen vervolgens opveren van achter de kassa's en lid worden van de vakbond.
Er zijn zoveel kansen om als vakbond ook de mensen met een laag inkomen te bereiken. Laten we niet vergeten dat deze groep steeds groter wordt; inmiddels verdienen in Nederland volgens het CBS 1,4 miljoen werkenden zestien euro bruto per uur, of minder (dat is het uurloon waarvan Europa voorschrijft dat dit in Nederland het minimum zou moeten zijn).
Onderwerpen te over. Denk bijvoorbeeld aan thema's op het gebied van 'arbo'. Denk aan AI productienormen in distributiecentra, waarmee veel arbeidsmigranten worstelen. Natuurlijk moeten we in ons arbeidsvoorwaardenbeleid de problemen en oplossingen benoemen en bevechten die spelen op de plekken waar we veel leden hebben. Maar het centraler stellen van de problemen van de mensen met de laagste lonen, biedt kansen om als vakbond te groeien. En vooral: om mensen te ondersteunen om de kwaliteit van werk én leven wezenlijk te verbeteren.
