Europese acties tegen verarming

Piet van der Lende

Ach, Wilders, Verdonk, 35 miljard bezuinigingen, economische crisis, klimaatcrisis, energiecrisis, voedselcrisis … Even leek het erop dat de neoliberale politiek die een antwoord poogde te zijn op de neergang van de economie, met de verergering van de economische crisis zijn langste tijd wel heeft gehad. Wie gelooft zo'n politiek, als het de problemen alleen maar vergroot?

Maar het neoliberalisme in al zijn politieke varianten blijkt taaier te zijn dan velen hoopten. De basisprincipes - meer marktwerking om de hele samenleving tot in haar kleinste poriën daarvan te doordringen - lijken zeer wel combineerbaar met een machtige autoritaire staat.
Een staat die meer ingrijpt in de economie, maar dat doet om een 'zuivere' marktwerking van onderlinge concurrentie en een oorlog van allen tegen allen te reguleren. En wel zo dat de 'openbare orde' niet wordt verstoord en de belangen van grote ondernemingen en banken veiliggesteld worden. In zo'n autoritaire staat die we gedeeltelijk al hebben, moeten mensen die in de ratrace niet meekunnen streng worden gecontroleerd en in het gareel gehouden.
Dat is de oprukkende controlemaatschappij. Lees: toenemende repressie en beperking van de bewegingenvrijheid van vele burgers via huisbezoeken, camera's, paspoortchip en koppeling van databanken die privacy negeert. Iedereen kan het rijtje moeiteloos aanvullen.

Discussie

Samenvattend wordt wel gesproken van de 'meervoudige systeemcrisis'. Velen gruwen bij de gedachte dat wellicht binnenkort het aantal slachtoffers van die crisis met een factor duizend of meer kan worden vermenigvuldigd. Met op de achtergrond de druk van deze dreigende systeemcrisis spelen zich in sociale bewegingen op internationaal niveau felle discussies af over de analyse ervan. Zij spitsen zich onder andere toe op het karakter van de staat in de moderne neoliberale samenleving en verbonden daarmee op de te volgen strategie, zowel om het tij te keren als om tot samenwerking te komen tussen organisaties, groepen en bewegingen op internationaal niveau.
Deze discussies worden onder meer gevoerd in de Sociale Fora. Daar is een stroming die met behoud van de diversiteit van de globaliseringsbeweging, een concreet beeldbepalend actieprogramma wil ontwikkelen. In het verlengde daarvan wil ze komen tot concrete voorstellen voor gezamenlijke acties, gericht op - meer of minder radicaal - verovering van de staatsmacht of beïnvloeding van het staatsbeleid.
Een andere stroming wijst erop dat de 'staat' niet meer een nauwkeurig van de rest van de maatschappij te onderscheiden instituut is en dat de strijd tegen het neoliberalisme 'overal' is. In overheidsorganen, maar ook in bedrijven, instituties, gezinnen, onderwijsinstellingen, buurten, enzovoort. Dat er in het neoliberalisme een nauwkeurig bepaalbaar machtscentrum zou zijn, wordt ontkend. Nodig is een herformulering van de aloude machtsvraag. We zullen 'vele strijden' moeten voeren, 'deelstrijden' die de repressie van de neoliberale strafstaat als gemeenschappelijk referentiepunt hebben en niet alle tegelijkertijd gericht moeten zijn op de uiteindelijke verovering of beïnvloeding van een nauw omschreven specifiek machtscentrum.
Verschillende elementen in deze discussie zijn oud, misschien wel vanaf het ontstaan van de linkse beweging. Waar het nu om gaat, is volgens mij niet zozeer een keuze voor het ene of andere standpunt, maar - in het licht van de actuele ontwikkelingen en de plaatsbepaling van hun specifiek historische karakter - om de formulering van nieuwe antwoorden vanuit de praktijk. Antwoorden die niet verzanden in de terugkeer naar de verdeeldheid in de linkse beweging over aloude theoretische patstellingen.

Brussel

Deze discussies zullen ongetwijfeld voortgezet worden op het Europees Sociaal Forum van juli 2010 in Istanbul en tijdens een actieweek van oktober 2010 in Brussel. Bovendien is het jaar 2010 door de Europese Commissie uitgeroepen tot Europees jaar tegen de verarming, is België in de tweede helft van 2010 voorzitter van de Europese Unie en is 17 oktober de wereldwijde dag van de Verenigde Naties tegen de armoede. Genoeg aanleiding voor een reeks van initiatieven in België.
Van 10-17 oktober is de Brusselse actieweek, waaraan vele sociale bewegingen zullen deelnemen en die met een grote demonstratie wordt afgesloten. Vooraf daaraan beginnen in diverse landen Euromarsen die van 10 tot 15 oktober in Brussel aankomen. Deze marsen maken deel uit van een Europees netwerk van werklozen- en vakbondsgroepen dat sinds 1997 vele acties heeft georganiseerd.
Het Belgisch Sociaal Forum organiseert 17 april aanstaande in Brussel een conferentie om de vele activiteiten van de actieweek voor te bereiden. De onderwerpen die samenhangen met de 'meervoudige systeemcrisis' worden in drie 'assen' besproken: de financiële crisis, de sociale crisis en de voedselcrisis.

In Nederland is de groep van de Euromarsen met de voorbereidingen begonnen. Gepland is een fietstocht van Amsterdam naar Brussel via Antwerpen. Onderweg willen we verschillende steden aandoen om mensen te ontmoeten, aandacht te vragen voor onze eisen en actie te voeren. De route gaat over Utrecht, Den Bosch, Breda of Tilburg, Antwerpen en Mechelen. Voor mensen die belangstelling hebben - informatie en inschrijven - is een mailinglijst opgesteld: lists.bijstandsbond.org/mailman/listinfo/euromarsen-mededelingen of tinyurl.com/yjryucm

Informatie over de geschiedenis van de Euromarsen: www.euromarches.org. Oproep Euromarsen: euromarches.wordpress.com/2010/02/19/oproep-euromarsen-2010. Zie voor discussie over de globaliseringsbeweging: David Dessers, Matthias Lievens, Gebroken vitrines - de andersglobalisten tien jaar na Seattle, Academia Press, Gent 2010.