Commentaar 145 - 9 mei 2010

Het Brabantse groene front

Wim Boerboom

Bij ons in Tilburg op de Spoorlaan huist de ZLTO (Zuid Nederlandse Land- en Tuinbouworganisatie). Wat meer naar het oosten aan dezelfde laan: een groot regionaal kantoor van de Rabobank, gehuisvest in hetzelfde gebouw als het hoofdkantoor van de bekende verzekeringstak van de Rabo, Interpolis. Boerenmacht in Brabant op een kluitje.

Overigens is in het vocabulaire van de ZLTO 'boer' vervangen door 'ondernemer in de groene ruimte'. Voeg erbij politieke macht. De macht van het CDA op het Brabantse platteland - in de dorpen van de Meierij, de Kempen, De Peel, West Brabant, en het land tussen Den Bosch en Nijmegen - die bovendien kan rekenen op de bijstand van Haagse CDA-macht onder andere het ministerie van Gerda Verburg. En je hebt bij elkaar: het 'groene font' van Brabant.
Dit front verkeert momenteel in moeilijkheden en zet daarom alle macht in, om die af te wentelen op de nabije en verre omgeving, waarin flora, fauna en mensen leven. De gevolgen voor de flora, bijvoorbeeld de zure regen, hebben in het verleden al tot de nodige maatschappelijke onrust geleid. Maar inmiddels is de afwenteling op de mens in het geding.

Resistent

De moeilijkheden zijn bekend. De intensieve veehouderij veroorzaakt ziekten bij mens en dier. Wat de dieren betreft, liggen varkenspest en 'gekke koeien ziekte' (kan mensen besmetten met ziekte van Creutzfeldt-Jakob) nog vers in het geheugen. Vandaag echter vormen de ziekten, voortkomend uit de intensieve veehouderij, een serieuzer gevaar voor de mens. De meest bedreigende vormen zijn de MSRA bacterie ('ziekenhuisbacterie') die door boeren in de ziekenhuizen is binnengebracht, de Q-koorts bacterie (geiten/schapen) en de ESBL bacterie (extended spectrum bèta-lactamases, pluimvee).
Recentelijk begint de afwenteling groteske immorele kanten te krijgen. In die zin dat de gezondheid van de mensen ondergeschikt gemaakt dreigt te worden aan het economisch belang van het groene front. Daarin spelen ook de veeartsen een rol, omdat zij, min of meer gedwongen, onbeperkt antibiotica verstrekken. Zij doen dat om bij voorbaat ziekten te bestrijden, hetgeen onder meer heeft geleid tot bacteriën die resistent zijn geworden. Volgens NRC Handelsblad (1 april 2010) is 88 procent van het kippenvlees en 19 procent van het varkens- en koeienvlees in de Nederlandse winkels besmet met ESBL, een bacteriële substantie die antibiotica onschadelijk maakt. Gaan we terug naar de tijd vóór de penicilline?

Megastallen

Is nu de stormbal gehesen door de ZLTO en het CDA in de Brabantse dorpen? Oh nee. Zij waren nog bezig, in verband met de groeimogelijkheden van de 'ondernemers in de groene ruimte', de modaliteiten te bezien voor de vestiging van megastallen. Nog intensievere bedrijfsvoering!
Gelukkig ontstaat er een tegenmacht in de vorm van de groep "Megastallen, Nee!" die met 33.000 handtekeningen de Provinciale Staten heeft aangezet tot een wijziging van het tot dan toe gevoerde beleid. Voorlopig geen megastallen en geen uitbreiding van de geitenstallen. Partijen in de Staten kunnen niet meer om de feiten heen. Maar je kunt nog altijd verwarring zaaien. Zo hebben de ministers Verburg en Klink (beiden CDA) aangekondigd dat ze het fok- en vervoerverbod van geiten per 1 juni zullen versoepelen. Op 9 juni zijn er verkiezingen. Toeval? En dan? "Zodra de stallen mogen worden uitgebreid en nieuwe gebouwd, willen geitenhouders in Brabant hun veestapel verdubbelen. In diverse gemeenten in Brabant liggen aanvragen voor ruimte voor 270.000 geiten, het dubbele van de huidige 135.000" (Brabants Dagblad, 9 april 2010).
Onder druk van artsen, biologen, GGD en RIVM verklaarde Gerda stoer dat in 2010 het preventief gebruik van antibiotica met 20 procent moest dalen. Alsjeblieft! En toen de druk bleef groeien, werd het 50 procent in 2013. Versoepeling zal er in dit geval niet komen. Niet nodig, want … ze heeft er geen sancties aan verbonden, maar gaat uit van zelfregulering tussen veeartsen en boeren. De ZLTO sust ondertussen in slaap met schitterende toekomstvisies, ontwerpen van nieuwe stallen (ontworpen door "Varkansen"), waarin alle wensen ten behoeve van boer, dier en milieu verwerkt zijn. Gedeputeerde Van Heugten (CDA) lanceerde een slogan om de nieuwe visie te verpakken: "van groter en meer naar groener en beter".

Doodklap

Maar visies ten spijt, we zijn wellicht al te laat. Deskundigen vrezen dat de resistente bacteriën al in de Brabantse bodem zitten (NRC Handelsblad, 7 april 2010). Jan Hendrik Richardus, in 1985 gepromoveerd op het onderwerp Q-koorts, vreest dat "het evenwicht in de natuur is doorbroken" (NRC Handelsblad 6 april 2010).
De contradictoire kapitalistische koopwarenproductie die volgens Marx voortgestuwd wordt door een blinde groeidrift, heeft in de bio-industrie een bizarre grens bereikt. Daarbij moet een keuze gemaakt worden tussen de gezondheid van de mens en die kapitalistische accumulatiedrift van de producenten, de 'ondernemers in de groene ruimte'. En onze leverancier van normen en waarden, het CDA, zit met de handen in het haar. Het sparen van de kool en de geit is een gepasseerd station.

Maar … dan kende ik het groene front nog niet. Toen ik met deze conclusies wilde eindigen, bleek het front toch weer langs de besluiten over de bouw van megastallen te kunnen glibberen. Ik had het kunnen weten. In de Verordening Ruimte, op 23 april in de Staten te behandelen, blijken toch weer achterpoortjes voor de veeboeren ingebouwd. Die poortjes heten uitzonderingen voor "lopende zaken". Dat zijn gevallen, waarbij "verplaatsingssubsidie is verleend, gronden zijn aangekocht, er een (mondelinge) overeenkomst is, een milieuvergunning is verleend of een planologische procedure is ingezet" (Brabants Dagblad, 15 april 2010). En natuurlijk Gedeputeerde Van Heugten (CDA), de man van 'groener en beter' begrijpt de opwinding hierover niet.

Alleen als het CDA in Brabant een doodklap krijgt bij de komende verkiezingen, is het basisrecht gezondheid in deze provincie gezekerd.