Commentaar 147 - 6 juni 2010

Leren van tomatenplukkers in Florida

Marijke Bijl

De Coalition of Immokalee Workers (CIW) uit Florida volgen we al enige tijd vanwege hun voorbeeldige campagne tot verbetering van de positie van landarbeiders in de Verenigde Staten. Vanaf de onderkant van de tuinbouwketen naar de top, met een grote mobilisatiekracht in de samenleving. Nu ze zich richten op Ahold, komt de campagne naar ons toe.

Op 10 mei was een delegatie van de CIW in Amsterdam voor een ontmoeting met Ahold, maar ook om de relatie te versterken met bondgenoten hier.
Tomatenplukkers in Florida werken sinds mensenheugenis onder zeer zware omstandigheden. Pogingen om bij de farmers verbeteringen af te dwingen, strandden tot de CIW zich het laatste decennium hogerop in de keten ging richten. Fastfoodconcern Taco Bell was de eerste grote afnemer van tomaten waar een campagne tegen gevoerd werd. Vier jaar waren nodig voor het bedrijf een overeenkomst met de CIW sloot. Niet altijd zonder slag of stoot volgden McDonald's, Burger King, Whole Foods Market, Aramark, Compass Group and Subway. Een aantal elementen maakt deze Fair-Food campagne bijzonder.

One penny per pound

De CIW stelde als eis dat Taco Bell aan de telers 'one penny per pound' meer moest betalen, onder voorwaarde deze door te betalen aan de plukkers. Dat daarmee de lonen gemiddeld stijgen met 70 procent (!) maakt heel zichtbaar hoe beroerd de verdeling van de centen in de keten ligt.
De eenvoud geeft de eis een sterke mobiliserende kracht die terug te zien is in de diversiteit van de achterban en de acties. Van picket-lines en boycots van vestigingen van Taco Bell op campussen door studenten, via aandacht in kerken tijdens vastentijd, tot marsen door het land en hongerstakingen voor het hoofdkantoor.
Sterk is ook de directe invloed van de werkers in de campagne. Voorbeelden van hoe basaal dat (nodig) is hoorden we in mei. Over een wekenlange hongerstaking om minimaal een gesprek te hebben met een farmer. "Why should I talk with my tractor?"
Dat maakt ook duidelijk waarom nog een andere eis heel belangrijk is. Namelijk de invoering van een afdwingbare, op mensenrechten gebaseerde gedragscode om de omstandigheden op de velden te verbeteren, met een directe stem van de landarbeiders. De plukkers op een farm - enorme bedrijven - vormen dan bijvoorbeeld een gezondheids- en veiligheidscommissie die zeggenschap heeft bij gevaar voor blikseminslag of bij extreme hitte. Verder een commissie die toezicht houdt op de afrekening: tot hoever moeten de manden gevuld zijn om geteld te worden. Arbeidswetgeving moet nog ter plekke georganiseerd worden.

Ahold

En hier komt Ahold in beeld. Op de aandeelhoudersvergadering in april 2010 reageerde het bedrijf op vragen over betrokkenheid van Amerikaanse dochters bij toeleveranciers die veroordeeld zijn wegens slavernij. Het antwoord luidde: Ahold vertrouwt op de Amerikaanse overheid èn op een eigen certificeringsysteem van de sector. Maar slechts een jaar geleden schreef de Amerikaanse Rekenkamer een vernietigend rapport over het falende bureau dat arbeidsomstandigheden moet controleren. Dat betrof ook gecertificeerde bedrijven die bij de slavernijzaken betrokken waren.
Er is dus een systeem nodig dat actief en voortdurend kan reageren op schendingen van sociale rechten. "Het is effectief onmogelijk, en dus onethisch", stelt de CIW, "te claimen dat een bedrijf vrij is van misbruik, wanneer zo'n systeem ontbreekt".
Na het bezoek van de CIW aan het hoofdkantoor van Ahold in Amsterdam zal daar geen misverstand meer over kunnen bestaan. Het zal Ahold ook duidelijk zijn dat de zaak in Nederland met toenemende belangstelling gevolgd wordt. De Partij van de Dieren stelde al kamervragen aan minister Verhagen en kreeg onder meer als antwoord: "Van een bedrijf mag (…) worden verwacht dat het de invloed die het heeft ook ruimhartig aanwendt om verantwoordelijkheid te nemen in de keten."

Druk op de keten

We zullen zien, volgende week heeft de CIW een vervolgafspraak op het hoofdkantoor in de Verenigde Staten. Ahold had op de aandeelhoudersvergadering al laten weten dat het de 'penny per pound' niet vindt passen bij de manier waarop het normaliter tot prijsafspraken komt. Het zou niet te doen zijn onderscheid te maken in de wijze van betaling voor één product en één regio.
Overal goed regelen dus, was dan ook een gedeelde mening op de bijeenkomst in Amsterdam. Er is aan veel kanten enthousiasme om samen te werken met de CIW, ook uit eigenbelang vanuit Nederland. "Je kunt wel voortdurend bakkeleien in de CAO-onderhandelingen, maar als de ketendruk toeneemt, zal je ook andere methodes moeten vinden", merkte een vakbondsbestuurder op.

Zie:
* www.ciw-online.org
* somo.nl/publications-en/Publication_3469/at_download/fullfile (pdf, 139 kb)
* Voor de kamervragen en antwoorden:
Kamerbrief inzake beantwoording van het lid Thieme over arbeidsomstandigheden tomatenplukkers Ahold