Solidariteit - commentaar 198 - 20 mei 2012

Geld en Schuld, allebei een fetisjisme

Sjarrel Massop

Een spook waart door Nederland, het spook van de staatsschuld. Alle reactionaire krachten rond het voormalige Kunduz akkoord - de nieuwe turkooizen (blauw en groen) - hebben zich samengespannen in een lenteakkoord.. Hun bezuinigingen en quasi hervormingen moeten dit spook verdrijven, maar in die pogingen groeit de schuld alleen maar door. Progressieven en Precairen van Nederland (Europa en alle landen) verenigt u om dit spook te verdrijven.

Naar aanleiding van een heruitgave van het Kapitaal van Karl Marx schreef de econoom Geert Reuten in een artikel op de website van de SP het volgende: "Geld is nu in essentie 'boekhouding', voor ons uitgevoerd door de banken. Dat willen we niet weten. Liever - in onze dromen - plaatsen we er een centrale bank achter die 'echt' geld maakt en dit uitleent aan de commerciële banken. Maar zo gaat het niet."

Boekhouden met schuld

Reuten vervolgt. "Andere droom dan: we sparen en dát is het 'echte' geld. Mis, zo weten we bij het ontwaken. Geld wordt eerst virtueel gecreëerd en dan pas kunnen we het eventueel sparen. Je kunt immers niet iets sparen wat er nog niet was. Geld is niets - het is uw (virtuele) bankboekhoudingsafschrift - geld is alles.
Ik heb in de voorgaande alinea Marx' beschrijving van geld in onze tijd geplaatst. Maar voor de goede verstaander is het verschil niet belangrijk. Marx laat zien dat we ons in ons handelen laten leiden door een abstracte waardemaat, de maat van het geld. Geld, reëel of virtueel, is de maat der dingen in het kapitalisme. De maat die het criterium vormt voor wat we doen en laten in het kapitalisme. Dit is wat Marx 'fetisjisme' noemt. De mens zelf maakt een (af)godsbeeld, knielt en aanbidt het. De mens zelf maakt geld, knielt ervoor en laat zich erdoor leiden. U denkt: stop, dat wil ik niet weten. En u vraagt dan: Hm, hoe zou het anders moeten?"1

En hoe zit het nu met de schuld en de schuldencrisis? Wat anders is schuld dan boekhouden? Waar wordt in de politieke economie schuld in uitgedrukt? Precies geld! Ligt het dan niet voor de hand dat de redenering van Reuten evenzeer opgaat voor het begrip schuld? Hebben we als samenleving niet zelf het begrip schuld gemaakt en daaraan een geldmaat gegeven? Het is overduidelijk dat er kwalijke elementen in onze samenleving zijn die voor het afgodsbeeld 'de staatsschuld' een diepe buiging maken en de gehele verzorgingsstaat en de solidariteit offeren aan dit monster.

Enkele cijfers

De gehele staatsschuld bedraagt ongeveer 450 miljard euro. Honderd jaar geleden was het ongeveer 1 miljard, vijftig jaar later was het opgelopen tot circa 10 miljard en de laatste jaren gaat het plotseling erg hard, de stijging is nu ongeveer 20 miljard per jaar. Daarvoor betalen we zo'n 10 miljard euro per jaar aan rente.
Als we naar de drie grootste Nederlandse banken kijken, staat daar boekhoudkundig wel iets tegenover. De totale activa van de ABN - weet u nog, de bank die we twee jaar geleden moesten redden met een slordige 60 miljard - bedragen bijna 400 miljard. Het balanstotaal van de Rabobank, de grote sportsponsor, bedraagt meer dan 700 miljard. De ING heeft aan uitstaande beleggingen een slordige 300 miljard en aan vorderingen, onder andere aan de overheid, bijna 600 miljard euro. Volgt u het nog, als we het hebben over de menselijke maat?

We gaan nog even verder. Banken moeten voor hun solvabiliteit voldoen aan de zogenaamde stresstest, die moet minimaal 5 procent zijn. Nu heb ik mij laten uitleggen dat die bepaald wordt door de zogenaamde Tier 1 ratio. Dat is de verhouding tussen het eigen vermogen, het geld dat de banken direct tot hun beschikking hebben en de risico's die ze lopen op uitstaande vorderingen. In de jaarverslagen van banken zijn deze ratio's snel te achterhalen. Voor onze Nederlandse top 3 liggen die rond de 9 procent. De banken hoeven dus absoluut niet te stressen, ze hebben verhoudingsgewijs voldoende in kas ten opzichte van mogelijke inbare vorderingen.
Nog een ander fenomeen. Weet u wat het totale vermogen is dat de Nederlandse pensioenfondsen tot hun beschikking hebben? Dat groeit, loopt op en nadert nu de 900 miljard euro. Institutionele beleggers zitten met andere woorden op een hele hoge berg met weliswaar virtueel geld, maar toch! Hoezo, geld tekort?

Roer om

Met het kapitalisme als economische systeem gaat het de verkeerde kant op. Dat weten we als socialisten al bijna tweehonderd jaar, maar het wordt tijd dat het roer omgaat, dat het tij wordt gekeerd, dat we een doorbraak gaan 'organizen'. We hebben 'ons als samenleving' een virtuele schuld aan laten praten. De turkooizen bezuinigen en pretenderen te hervormen, maar presenteren de rekening daarvoor aan de gewone mensen. Dat, terwijl de kapitalisten op een berg met geld zitten waar u en ik helemaal akelig en duizelig van worden.
De werkgelegenheid staat onder grote druk, en arbeid is nog altijd de enige bron voor waardevorming. Onze samenleving wordt geofferd op het altaar van de turkooizen, het fetisjisme van het geld en de schuld. De financiële markten, wie zijn dat, wat doen ze voor ons, wat is hun taak? Ze zijn door productieve mensen gemaakt en in het leven geroepen, niet om ons in ons bestaan te bedreigen, maar om er voor te zorgen dat we solidair menswaardig kunnen samenleven. Ze functioneren niet naar behoren, laten we die markten afschaffen.

1	Zie: http://www.sp.nl/geld/opinies/1064/Karl_Marx_en_Het_Kapitaal_Een_spiegel_waar_we_liever_niet_in_kijken.html (terug)