Solidariteit – Commentaar 240 – 29 december 2013

Beleggen in werkloosheid

Hans Boot

Een klassieke wijsheid van Marx - 'alles', van mens tot idee is in het kapitalisme om te zetten in een (koop)waar, een 'commodity' - staat weer eens midden in de actualiteit. Met werkloosheid is geld te verdienen. Beleggers investeren met 'sociaal durfkapitaal' in de bemiddeling naar werk of school van zogeheten kwetsbare jongeren. Het jaarlijks rendement mag de 12 procent niet overstijgen, want het sociale heerst over het economische in deze innovatief genoemde privatisering.

Het uitvoerende bedrijf met de verdacht creatieve naam Buzinezzclub prijst zich aan met: "Wij willen zoveel mogelijk jongeren helpen, op basis van respect, passie en wil." Een formulering die elke uitval bij voorbaat rechtvaardigt ('slaagt ons project niet, dan blijk jij niet te willen'), waarschijnlijk vandaar de "duidelijke ambitie" om maximaal 160 jongeren aan te pakken. Overigens, het geregistreerde aantal onder de 25 jaar is ruim 150.000, bijna 11 procent. Voor zover van een daling sprake is, meldt een groeiende groep zich niet meer, zat van de schone schijn, de illusies en controles beu.

Heropvoeding

De regisseurs hebben zo hun eigen opvatting over het 'sociale', gretig venten ze de successen uit met sociaal geïntegreerde gedetineerden in Groot-Brittannië. Maar daar laten ze het niet bij. Zalm - voorheen minister voor de VVD, vliegenvanger voor Scheringa en zijn bankroete DSB, nu namens de staat de baas van de ABN AMRO - zegt dat het tijd is de graaier te vervangen door de verstandige filantroop. Florijn - opgeleid als manager 'hotel, vrije tijd en toerisme', lid van het bestuur van de PvdA, nu voor die partij wethouder in Rotterdam - acht de tijd rijp voor maatschappelijk ondernemen als opvolger van de verwennende verzorgingsstaat. Kortom, de bank is mensvriendelijk en de overheid leert ons zorgen.
Het 'economische' gaat zo. De partners vinden elkaar in een financieringsconstructie. Beleggers steken via de bank geld in begeleidingsprojecten voor werkloze jongeren en de gemeentelijke overheid houdt uitkeringsgeld in kas zo lang de baan nog niet binnen is of de school nog niet bezocht. Wat de gemeente uitspaart, gaat via formules in een prestatiecontract naar de beleggende partner. Van snelheid profiteren beide, de één wint meer (rendement) en de ander verliest minder (uitkeringsgeld). Een vrij huwelijk van Dagobert Duck en Robin Hood.

Dat deze constructie op van alles en nog wat losgelaten kan worden, behoeft geen fantasie. Van onderwijs tot de kunsten, van gevangenissen tot ziekenhuizen, van rampenbestrijding tot huisuitzetting. Veelzeggend is dat de internationale investeringsbank Goldman Sachs, topfraudeur en meester in boosaardige 'swaps', één van de pioniers is in de Amerikaanse experimenten: verkorting van de weg naar de arbeidsmarkt voor daklozen en verslaafden; resocialisatie dus, heropvoeding.

Hulpbetoon

In de Rotterdamse situatie, andere gemeentes zijn ook al begonnen met 'privaat-publieke' voorzieningen, liggen vragen voor de hand over de selectie van de jongeren en de meting van het succes. Zo ook over de gevolgen voor de benadering van degenen die niet uitverkoren zijn. Te weinig passie en wil, heet al gauw onfatsoenlijk in kleding, uiterlijk en gedrag. Wie niet opgaat in de sociale re-integratie zal het weten. Dat is dagelijks te lezen bij "dwangarbeidnee". Disciplinerende werkverschaffing - hier intimiderend en zinloos, daar reguliere arbeid verdringend. Stuitend is de politieke beleidsverdediging: het werk is er nog niet, maar de tegenprestatie ('actief participeren') is een nuttige voorbereiding op de nieuwe werkgelegenheid als de Markt dat wil.

Zo redeneert ook de tweede investeerder naast ABN AMRO: Start Foundation; samen leggen ze 680.000 euro in. Deze stichting beschikt over miljoenen na de lucratieve verkoop in 2002 van het uitzendbureau Start; ooit vanaf de oprichting in 1977 zwaar bekritiseerd vanwege de samenwerking met het Arbeidsbureau en de directe bemoeienis van de vakbeweging met de toen opkomende flexibele arbeid. Start Foundation belegt in projecten en bedrijven die de arbeidsmarkt toegankelijker maken voor mensen "in een netelige positie".
Daarbij zijn nobele gevoelens denkbaar, maar die verschrompelen snel. Want hier komen na regisseurs als Zalm en Fontijn de onmisbare figuranten op het toneel, de ideologische sponsoren die het 'zachte kapitaal' inbrengen. Hun antecedenten zeggen niet alles, maar wel veel over koppelaars als Start Foundation.
Neem bijvoorbeeld de voorzitter van het bestuur (Anton Westerlaken) en de voorzitter van de raad van advies (Han Nooten). De eerste - voorheen bankemployé, politieagent, voorzitter van het CNV en een rij van bestuursfuncties - is onder meer lid van het curatorium van de ondernemersorganisatie VNO-NCW. De tweede - voorheen vakbondsbestuurder, directielid van NS, senator voor de PvdA en vernieuwer van de FNV - is commissaris van zorginstellingen tot en met Smit International. Dus mannen uit de circuits die bereid zijn toezicht te houden op niet-vrijblijvend hulpbetoon; in dienst van orde en rust. Ze spannen het ene na het andere netwerk.

En de werkloosheid, in het algemeen en voor jongeren? Al deze trajecten van arbeidsmakelaars zullen in het gunstigste geval een beperkt aantal individuele mensen aan een 'baan helpen'. Meer dan veel bombarie en gebroken hoop zal het niet zijn. En dat in een samenleving die schreeuwt om wat de redactie van Solidariteit in 2002 in de papieren nummers 105 tot en met 107 "Publiek Herstel" noemde. Oftewel ingrijpen in de markt. Want er is niet alleen werk genoeg, veel van wat nodig en nuttig is, blijft liggen. Dus herverdeling van tijd en geld; om te beginnen.