Solidariteit - Commentaar 291 - 13 december 2015

En de voorzitter poldert voort, met de PvdA

Hans Boot

Een niemendalletje of een routineklus. Dat kan. De voorzitter van de FNV, Ton Heerts, zal heel wat praatjes, toespraken of inleidingen houden en toevallig kan er ééntje op het net terecht zijn gekomen. Niks bijzonders. Niet zwaar aan tillen. Maar ja, de bewerking van een lezing - bedoeld voor het tijdschrift Socialisme en Democratie van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de Partij van de Arbeid - dat is toch andere koek.

Het ging om de de jaarlijkse Anita Andriesen lezing op 19 september 2015. Georganiseerd door de provincie Friesland als eerbetoon aan een prominent, in 2008 overleden, politica van de PvdA. Titel: "De noodzaak van linkse samenwerking." Een forse aanhef voor een hernieuwde, gezamenlijke agenda van de FNV en de PvdA. Met een half zinnetje kon de SP aanschuiven, eventueel GroenLinks en anderen "aan de linkerkant van het spectrum". Waaraan? Een pleidooi voor het Rijnlands model: "constructief overleg tussen de betrokken partijen en een fatsoenlijk sociaal stelsel."

Hardleers en goedgelovig

Terug naar 'de polder' dus. Verguisd, ook binnen de vakbeweging, met de besloten compromisstructuren, de onvermijdelijke bureaucratie, de gebrekkige democratie en bovenal een rem op de activiteit en strijdbaarheid van de leden. Was dat niet de geschiedenis, waarmee de Nieuwe FNV wilde breken?
Heerts kennelijk niet. Hij motiveert zijn keuze uit de amerikanisering van de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Een terugkeer naar het Angelsaksische model die hij meer lijkt toe te schrijven aan de fractievoorzitter van de VVD Zijlstra dan aan de gezamenlijke werkgevers. Zijlstra die elk overleg afwijst, de cao niet van deze tijd vindt en ook de laatste sociale bescherming definitief de nek wil omdraaien. Daar tegenover krijgt minister Asscher van de PvdA meerdere malen een pluim vanwege diens verdediging van de cao en inspanningen om de "doorgeslagen flex" terug te dringen. Ook partijgenoot Samsom krijgt een schouderklopje, omdat hij in tegenstelling tot Zijlstra niet de vakbeweging maar de werkgevers ouderwets noemde met hun heimwee naar de negentiende eeuw met dagloners zonder minimumloon.

Dat Heerts zijn oude liefde koestert, is hardleers, maar ook goedgelovig. "Ik zie wel een beweging in de PvdA die het beleid wil ombuigen naar de linkerkant. (...) Maar het is niet genoeg", een "socialer en werknemersvriendelijk karakter" is nodig. Bevoogdende woorden die de ogen sluiten voor de loyale deelname van de PvdA aan een in alle opzichten schadelijk kabinet Rutte. Wat bezielt Heerts anders dan opkalefateren van de PvdA via de FNV? Om vervolgens met een opgelapte partij, uiteraard in een nieuw kabinet, fatsoenlijk met de 'partners' zaken te doen?

Dubieus

Het illusoire deel van Heerts' voorkeur, een herleefde PvdA, daar gelaten, dit voorzittersoptreden kan gerust dubieus genoemd worden. Namens wie spreekt hij? Uit niets blijkt dat het om een persoonlijke mening gaat, voor zover dat een rechtvaardiging zou zijn. Dus vertolkt hij, als lid van het dagelijks bestuur, een door het Ledenparlement van de FNV goedgekeurde stelling. Klopt dat? Misschien is het stilzwijgend gebeurd, hoe dan ook een opmerkelijke daad. Zowel uit het oogpunt van democratie, voor het 'gewone lid' volstrekt onzichtbaar, als van partijonafhankelijkheid. De hang naar de PvdA schendt deze onafhankelijkheid en daarmee de grondslagen van een vakorganisatie die immers verder reiken dan een politiek standpunt.
Bedenkelijk is dat de Nieuwe FNV op een oude fiets wordt gezet, waarbij ook nog eens niet bepaald een stimulans uitgaat naar de oplevende acties in verschillende sectoren. En dan is er nog het moment van uitspreken en openbaar worden. Ook dat zet aan het denken, het is uitgerekend aan de vooravond van een brede en uitnodigende discussie over een nieuwe visie van de FNV, waartoe het congres van 2017 zal besluiten. Als het een toevallige samenloop van omstandigheden is, is het zonder meer onhandig te noemen.

Tot slot. Ook vanuit een positie buiten de 'binnenste ringen' van de FNV is de animositeit tussen de PvdA en de SP waar te nemen. Dit geldt met name het dagelijks bestuur en andere bezoldigden, maar loopt door in de vereniging. Zo lang dat om een openlijke beïnvloeding van visie, beleid en actie gaat, en uiteindelijk de gemeenschappelijkheid bovenaan staat - het hart van de vakbeweging - dan is dat eigen aan diezelfde beweging. Ook als de bewuste bijdrage van Heerts zo bedoeld is, wordt de kritiek er niet minder om. Alleen al vanwege het sausje van 'linkse samenwerking' en tegelijkertijd onverbloemd de PvdA centraal stellen. Ergerlijk, met veel trekken van een bureaucratische strijd om de vakbondsmacht.