Commentaar nr. 2, 14 november 2004

De Pijnbank

Voor mij, weliswaar ook tegenstander van Kerry, was het een treurig gezicht. Die kaart van de VS met daarop een enorm, rood gekleurd blok van staten waar Bush de meerderheid had gehaald en die twee nogal kleine, blauwe blokken waar Kerry had gewonnen. Natuurlijk je weet dat het bij verkiezingen niet gaat om het grootste oppervlak en je weet dat slechts 20 procent van de bevolking op Bush heeft gestemd, maar toch die uitslag geeft weer dat er vrij veel steun is voor zijn politiek.

Dat idee kreeg ik al tijdens de Nieuwjaarsparade in 2002 in Londen. Muziekbands van middelbare scholen uit de VS waren ingevlogen om in de stoet mee te lopen. Of liever te marcheren, sommige bands zelfs met bajonet op het geweer. De scholen waren op één na gevestigd in wat het Zuiden van de VS wordt genoemd, daar waar de slavernij het langst is doorgegaan. Bij de meeste scholen liepen één of twee zwarten of kleurlingen mee, maar verder waren de studenten vooral wit. En van de omstanders werd je ook niet direct vrolijk. Twee miljoen overwegend witte Engelsen, her en der zwaaiend met een gratis uitgedeeld Amerikaans vlaggetje, en klappend.

De manier waarop de Republikeinen kampanje voerden was vernieuwend. In plaats van zich te richten op de hele bevolking, ging het er om de potentiële achterban van conservatieve, religieuze kiezers verder aan zich te binden. Via de kerken en gerichte hetzes, bijvoorbeeld tegen het homohuwelijk, werden adequaat stemmen geworven. Spotjes van de Republikeinse partij die zich concentreerden op (potentiële) Democraten, probeerden vooral over te brengen dat stemmen geen zin had. Dat zo weinig mensen in de VS stemmen, was voor de Republikeinse partij een gegeven, waar ze best mee kon leven.

Na zijn overwinning benadrukte Bush dat hij nu nieuw kapitaal had verworven om de VS verder te veranderen. Sommigen hopen definitief. Door middel van wat welgekozen benoemingen van rechters van het hooggerechtshof zou het wat hen betreft mogelijk moeten zijn abortus, positieve actie en andere, in hun ogen, heidense praktijken af te schaffen.

Bush wil niet alleen de VS veranderen. Naast de zoveelste definitieve slag, deze keer in Falluja, zijn er de subtiele stappen in Irak. Bijvoorbeeld de instelling voor langere tijd van een zogenaamde telecommunicatieautoriteit, door de Amerikanen ingesteld en onafhankelijk van de Iraakse regering. Deze autoriteit, te vergelijken met de Nederlandse OPTA, moet ervoor zorgen dat op de telecommunicatiemarkt in Irak geconcurreerd wordt, vooral ook door buitenlandse bedrijven. Ook anderszins voeren de marktfundamentalisten hun oorlog in de oorlog. Voorbeelden van familieleden in de VS die militairen onderdelen sturen voor latrines of sparen voor de bepantsering van legervoertuigen, zijn hier een gevolg van. Alles wat uitbesteed kon worden, heeft het leger uitbesteed.

De rekening van die vuile 'oorlog tegen het terrorisme' wordt voorlopig via het bijdrukken van dollars bij het buitenland gelegd. De VS hebben dit spel eerder gespeeld bij de financiering van de Vietnam oorlog, maar het is voor hun economie een gevaarlijk spel gebleken. Door het bijdrukken, zal de dollar relatief in waarde dalen. Een economie die alleen draait op goedkoop geld, zal binnen het kapitalisme minder efficiënt en minder concurrerend worden, wat ook weer een negatieve invloed op de dollar zal hebben. Uiteindelijk zou dan net als in 1971 Frankrijk, nu de Europese Unie of Japan, de stop eruit kunnen trekken, deze keer door niet langer te investeren in de staatsschuld van de VS.

De vuile 'oorlog tegen het terrorisme', beperkte zich tot nu toe voor Nederland, tot het bezet houden van wat provincies in Afghanistan en Irak. Hoewel het beeld van een harmonieuze opvoeding van de plaatselijke bevolking tot mondigheid al wat deuken had opgelopen, is deze droomtijd nu helemaal voorbij. De moord op Theo van Gogh en het enthousiaste gebruik daar van door rechts wijzen hier op. Eens nogal gehaat, is hij nu ieders vriend. Wat mij betreft, ik zal me zijn film 'De Pijnbank' blijven herinneren. Een film over het leven en werken bij een bank. Weliswaar extreem uitvergroot, zelf heb ik nooit een collega aan de vloer vastgespijkerd zien worden, maar toch merkwaardig herkenbaar.

Ailko van der Veen