welkom
commentaren
Solidariteit

Commentaar nr. 30 - 11 december 2005

Onbetaalbare ouderdom

Ailko van der Veen

Het was zo'n mooi vooruitzicht. Na een leven van hard werken, genieten van je rust en je pensioen. Het is echter een perspectief dat zwaar onder druk staat. De afschaffing van regelingen als eindloon, VUT en FLO (brandweer), met daarnaast het plan de WAO te belasten, zijn daar het gevolg van. Als reden wordt meestal gegeven dat de vergrijzing de oudedagsvoorzieningen anders onbetaalbaar maakt. Het is een verklaring die tekortschiet.

Die mooie oude dag heeft overigens altijd al het karakter van een fopspeen gehad. Na de Tweede Wereldoorlog wilden ondernemers en regering het land weer in oude staat laten opbouwen en dus werden de lonen laag gehouden. Voor de werkenden was het: nu hard werken en straks de beloning in de vorm van een AOW-uitkering. Door die belofte kon de elite loonconflicten weer een tijdje voor zich uitschuiven.

Beschaving

Dat dit soort beloftes voor zoete koek geslikt zijn, is wel een beetje vreemd. Als je niet te veel let op het geld, zeg maar op cijfertjes vastgelegd in de computers van banken, ziet de wereld er simpel uit. Werkende mensen, van huisvrouwen tot leraressen, produceren goederen en diensten die vervolgens worden geconsumeerd door (andere) mensen en in productieprocessen.
Nu zijn er mensen die niet bijdragen aan de productie, maar wel consumeren. Denk aan iemand die van zijn aandelen leeft, een chef die alleen maar in de weg staat, studenten of kleine kinderen. Of, waar het hier over gaat, de mensen die te oud gevonden worden om te werken. Dat werkenden ouderen aan de kost helpen, is niet nieuw, maar ook niet vanzelfsprekend. Zo werden in Japan vroeger wel ouderen een berg opgedragen om te sterven. En dit was helaas in tijden (eeuwen) van gebrek soms de enige remedie. Als er echter sprake is van een zekere overvloed, zoals in Nederland, is het ter discussie stellen van de betaalbaarheid een teken van zeer geringe beschaving.

Porsche

In de discussie over de oudedagsvoorziening, speelt geld steeds weer een centrale rol. Zo wordt gesteld dat iedereen voor zichzelf moet zorgen en sparen voor zijn of haar oude dag. Echter het geld dat je 'nu' spaart, kun je 'straks' echt niet eten. Of er voldoende productie is om 'straks' te verdelen, zal altijd weer afhangen van de productiviteit van de maatschappij 'straks'.
Niet alleen slaat de discussie over sparen de plank mis, ook kan dat 'sparen nu' een negatief effect hebben op je toekomst. De berg spaargeld wordt steeds minder gebruikt om te investeren, maar voor consumptie door de rijken. Hierdoor kan het gebeuren dat de consumptie van bijvoorbeeld levensmiddelen achteruit loopt en er bijvoorbeeld meer Porsches worden gekocht. Als dit tot gevolg heeft dat de productie van levensmiddelen kleiner wordt en die van Porsches stijgt, kun je straks voor je AOW en je pensioengeld geen brood meer krijgen, maar slechts een deel van het (versleten) achterwiel van een Porsche om op te kauwen.

Uitwaaien

In de manier waarop de oudedagsvoorzieningen zijn geregeld, staat geld centraal. Zo zijn die voorzieningen helemaal gericht op betaalde arbeid. Vrouwen mogen dan tegenwoordig recht hebben op een deel van de AOW of het pensioen van hun man, als ze 65 zijn geworden, zullen ze zelden kunnen stoppen met werken. Terwijl de in betaalde dienst werkende mannen op hun 65ste kunnen stoppen, gaan hun vrouwen in de huishouding gewoon door tot de dood er op volgt. Zowel onbetaald als betaald werk dragen bij aan onze welvaart en moeten gelijk behandeld worden (en beter nog eerlijker worden verdeeld).
Als we er al van uitgaan dat de vergrijzing een probleem is, dan moeten we de oplossing niet zoeken in het rondpompen van geld. Dan gaat het om de vraag hoe we de productie zo inrichten dat mensen al werkend op een gezonde manier oud kunnen worden. Mensen worden vergrijsd en afgeschreven. Het blijkt dat werken nog steeds niet gezond is. Hoewel in Nederland de levensverwachting de laatste honderd jaren sterk is gestegen, is dat eigenlijk alleen te danken aan de afname van de kindersterfte.

De werkdruk zal verlaagd moeten worden, de strijd voor arbeidstijdverkorting weer uit de mottenballen gehaald. Bovendien moeten we af van de gedachte dat je alleen aan het einde van je leven recht hebt op enige rust. Een jaartje uitwaaien zou de meeste mensen goed doen.

Klik hier