commentaren
Solidariteit - Commentaar 316 - 27 november 2016CETA en de democratieServaas Storm Op 30 oktober jongstleden is het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) tussen de Europese Unie en Canada ondertekend. Volgens Europese centrumlinkse politici en de Canadese regering is CETA een progressief handelsverdrag: een 'gouden standaard', waarmee landen zelf verantwoordelijk blijven voor arbeidsvoorwaarden, milieubescherming en voedselveiligheid. Op papier voldoet CETA aan de waarborgen ter bescherming van arbeidsnormen en publieke belangen die de Sociaal-Economische Raad met instemming van de FNV heeft geformuleerd. Toch hing de ondertekening van dit 'progressieve' verdrag lange tijd aan een zijden draadje. Het Waalse parlement weigerde halsstarrig in te stemmen met belangrijke bepalingen uit dit verdrag. Het Nederlandse parlement had al in meerderheid vóór het vrijhandelsakkoord CETA gestemd - zonder veel tamboereren stemden naast regeringspartijen VVD en PvdA ook D66 en CDA in. Het Waalse veto werd in de Nederlandse pers veelal smalend besproken als een protectionistisch achterhoedegevecht, gevoerd door de 'verliezers' van de globalisering, of als onderdeel van een intern Belgische politieke strijd tussen Walen en Vlamingen. Dat vier miljoen Walen vijfhonderd miljoen Europeanen zo konden 'gijzelen' zou bijdragen aan de verbrokkeling van het Europese project en de Europese handel en economische groei ondermijnen. De voorstanders van CETA haalden opgelucht adem, toen de Waalse regering onder zware druk van de Belgische regering en de Europese Commissie uiteindelijk toch overstag ging. Oncontroleerbare beschermingIs het verzet tegen CETA voorgoed gebroken? Zagen de Walen ten langen leste in dat ze fout zaten met hun bezwaren en dat we eigenlijk blij moeten zijn met het 'meest progressieve handelsakkoord' ooit? Het antwoord op beide vragen is: nee.
Laat er allereerst geen misverstand over bestaan: de term 'vrijhandelsverdrag' dekt de lading van CETA helemaal niet. De invoertarieven en andere beperkingen op de handel tussen de Europese Unie en Canada zijn zeer laag, verder afschaffen zal nauwelijks effecten hebben op de onderlinge in- en uitvoer. CETA gaat niet over handel, maar over de bescherming van de exclusieve rechten van buitenlandse investeerders tegen inmenging door overheden, parlementen en maatschappelijke organisaties. De kern van CETA is de instelling van een Investment Court System (ICS), een internationale arbitragecommissie, waarin bedrijven buiten de reguliere (nationale) rechtsgang om claims kunnen indienen tegen staten die voor hun investeringen (en winsten) schadelijke besluiten nemen. Om dat soort claims te voorkomen doet de Europese Commissie nu al allerlei concessies. Uit gelekte EU-documenten blijkt bijvoorbeeld dat de Commissie heeft aangeboden om de normen voor de aanwezigheid van pesticiden op groente en fruit te versoepelen. Hiermee verlaat de Commissie het unieke en in EU-wetgeving verankerde 'voorzorgsprincipe'. Dat is bedoeld om de gezondheid van mens en milieu te beschermen, wanneer er wetenschappelijk nog onduidelijkheid bestaat over de gevolgen van een product of productietechniek. Deze buitensporige en oncontroleerbare bescherming van bedrijven die ten koste kan gaan van bescherming van hun landbouw, milieu en arbeidsnormen, was de allergrootste zorg van het Waalse parlement. De terechte vrees is dat dit ICS de toch al beperkte democratische autonomie van het Waalse parlement zal beknotten en daarom hebben de Walen op precies dit punt verdere toezeggingen bedongen. België zal het Europese Hof van Justitie advies vragen over de verenigbaarheid van ICS met Europese verdragen en is niet van zins om CETA te ratificeren met het huidige systeem van geschillenbeslechting. Dit legt een bom onder het verdrag, omdat het Europese Hof van Justitie waarschijnlijk zal concluderen dat het ICS onverenigbaar is met het Europese recht.1 PetitieHet verdrag over CETA is slechts voorlopig in werking getreden, zogenaamd als proef, maar moet nog worden bekrachtigd door alle 28 landen van de Europese Unie (Wallonië houdt daarbij een veto). Dat ratificatieproces verloopt overal moeizaam, hoe 'progressief' CETA ook zou mogen zijn. In een zaak tegen CETA, aangespannen door meer dan 200.000 Duitse burgers, bepaalde het hooggerechtshof dat Duitsland het verdrag eenzijdig mag opzeggen, indien in deze proeftijd blijkt dat het de grondwettelijke rechten van de aanklagers schaadt. Dit is met de instelling van een ICS onvermijdelijk het geval en het is daarom slechts wachten op de eerste rechterlijke uitspraak dat CETA strijdig is met de Duitse grondwet. Het Duitse hooggerechtshof is het dus helemaal eens met het Waalse parlement dat het laatste woord over de grondwettelijkheid van het ICS nog niet is gesproken. Ook in Canada protesteren vakbonden en milieu-organisaties tegen CETA: het Canadian Centre for Policy Alternatives publiceerde een gedegen analyse van de negatieve effecten van CETA voor de landbouw, het milieu en voor werknemers; ook de vakbonden voerden actie.2 Het Nederlandse burgerinitiatief tot een referendum biedt ook een mogelijkheid om ons parlement tot een nadere bestudering van de grondwettelijkheid van CETA te dwingen.3 Het is prima dat al bijna 200.000 ondertekenaars ons parlement de mogelijkheid zullen bieden zijn eerdere besluit te heroverwegen op basis van 'voortschrijdend inzicht'. Netto-effect negatiefDan mijn laatste bezwaar. CETA leidt zeer waarschijnlijk tot een verlies aan werkgelegenheid, een lagere economische groei en meer ongelijkheid. Steeds meer economen benadrukken dat handels- en investeringsverdragen tot grote maatschappelijke kosten leiden en beter in de ijskast kunnen worden gezet.4
Het zogenaamd progressieve CETA zal dus de economische malaise en de ongelijkheid vergroten. Dit biedt nieuwe voeding aan de al bestaande sociale en politieke onvrede en onrust, een bodem waarop de Europese epigonen van 'sterke leider' Trump verder kunnen groeien. CETA is ondemocratisch en ondoorzichtig, maar het zal ook de niet-democratische bewegingen versterken en onze - gebrekkige - democratie verder uithollen. Wanneer we verdragen zoals CETA ‘progressief’ noemen en accepteren, vergroten we ook nog eens de crisis van de sociaaldemocratie en de aantrekkingskracht van gevaarlijke populisten op rechts.6
|
