commentaren
Solidariteit - Commentaar 385 - 7 juli 2019Chroom-6 zit overalGuido van Leemput (a) Vorig jaar berichtte ik over de strijd van POMS-arbeiders tot erkenning van hun chronische ziekten als gevolg van het werken met chroom-6-verf. 1 Het gaat om lassers, schilders, monteurs in dienst van Defensie in vijf depots: Eygelshoven, Brunssum, Vriezenveen, Coevorden en Ter Apel. Daar werd in de jaren tachtig en negentig Amerikaans legermaterieel onderhouden om ingeval van oorlog in Europa of Irak, zoals is gebeurd, in te zetten. Hier een overzicht van een roerig jaar over arbeid, gezondheid en strijd om rechtvaardigheid in de Nederlandse polder. Op 11 juli 2018 bezocht ik, samen met SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut, Heerlen waar we een groep POMS-arbeiders spraken die zich onder meer hadden verenigd in de stichting POMS Nederland en in een Facebookgroep POMS Nederland, waarin collega’s elkaar treffen. SchadevergoedingDe stichting probeert via een advocaat een schadevergoeding te krijgen voor de afzonderlijk procederende leden. Ook de Maastrichtse advocaat Bedaux was bij ons bezoek aanwezig. Op de Facebookgroep wordt nieuws uitgewisseld: berichten over nieuwe medische onderzoeken en politieke ontwikkelingen op landelijk en gemeentelijk niveau. In dit gezelschap bevonden zich ook actieve FNV-leden die hoogst ongelukkig waren met de opstelling en het democratisch gehalte van de bond. Ze waren 'wel eens' geraadpleegd over de onderhandelingen die de FNV vorig voorjaar voerde over een collectieve schadevergoedingsregeling. Ze voelden zich in de steek gelaten over de armzalige regeling waar de bonden voor hadden getekend. Gedeeltelijke erkenningDe erkenning van de oorzaak van chroom-6 bij ziekten van het POMS-personeel was op dat moment gedeeltelijk geregeld. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat het onderzoek uitvoerde, had een harde norm gesteld over de bewijsbaarheid van de soorten ziekten als gevolg van chroom-6-werk in de POMS. Nergens anders dan bij de POMS, dus ook niet bij een andere, vorige of latere, baas. Dat leidde tot een lijst van elf onbetwistbaar vastgestelde ziekten. Feit was dat het personeel aan nog veel meer ernstige ziekten lijdt en dat er ook met veel meer giftige stoffen moest worden gewerkt. De arbeiders voelden zich proefpersonen in een strikt wetenschappelijk onderzoek. 2 Net voor ons bezoek was er een collectieve regeling bedongen door 'de polder'. Dat gebeurde in een zogenoemde Paritaire Commissie onder leiding van oud-vakbondsvoorzitter Ruud Vreeman. Deze regeling leidde tot heel veel gegrom, gevloek en tandengeknars. De commissie had een zeer zuinige regeling afgesproken, maar de mogelijkheid opengelaten om voor afzonderlijke personen een procedure bij de rechter aan te spannen . Over de concrete eisen van de vakbonden in het overleg met de regering is niets bekend. 3 HoorzittingWe beloofden de mensen in Heerlen en hun collega's elders in het land om in de Tweede Kamer een openbare hoorzitting te organiseren en hen daarvoor uit te nodigen. 4 Dat gebeurde op 1 november 2018. De mensen van de POMS maakten grote indruk. De verhalen waren rauw en 'to the point'. Na afloop sprak ik militair vakbondsbestuurder Jean Debie aan. Hij is medeverantwoordelijk voor de vermaledijde deal, en ik vroeg hem hoe de zaak nu heronderhandeld zou worden. Als door een adder gebeten voegde hij me toe dat de SP alles verknalt, Karabulut met haar grote mond. Van heropening van de onderhandelingen kon geen sprake zijn. MotiesDe SP heeft twee vergaande voorstellen gedaan om de situatie te verbeteren.1) Een schadefonds met een uitkering aan slachtoffers van het werken met chroom-6 in POMS-depots, en daarvoor een bedrag van 100.000 euro per persoon beschikbaar te stellen. 5 2) Het aannemelijkheidscriterium als maatstaf nemen bij het vaststellen van ziekten dat in de plaats zou moeten komen van de 'aantoonbaarheidsvoorwaarden' van het RIVM. 6 Beide plannen haalden geen meerderheid, maar werden wel door de linkse partijen PvdA en GroenLinks gesteund.
In een recente juridische ontwikkeling heeft de hoogste bestuursrechter, de Centrale Raad van Beroep (CRvB), het aannemelijkheidsbeginsel overigens wel erkend. Dit opent de juridische weg voor een vervolgdiscussie met vergaande consequenties. Naar adviesradenDonderdagavond 4 juli jongstleden bracht de staatssecretaris van Defensie, Barbara Visser, een brief uit, waarin ze diverse ontwikkelingen toelicht. Eén daarvan is het streven om gebruik en toepassing van chroom-6 zo snel mogelijk Rijksbreed uit te bannen. Dat was het resultaat van een tweede door D66 ingediende en aangenomen motie. 8 Daarnaast meldt zij dat van het totaal van 258 aanvragen door POMS-arbeiders er 152 zijn toegekend en 106 afgewezen: vooral omdat de aandoening niet op de lijst staat van aandoeningen die op grond van de onderzoeksresultaten van het RIVM mede kunnen zijn veroorzaakt door blootstelling aan chroom-6 op de POMS. Het totaal aantal POMS-arbeiders wordt in kringen van activisten in Heerlen op zo’n drieduizend geschat. De overige veranderingen in het beleid zijn minimaal, zoals het eigen risico voor ziektekosten onder bepaalde omstandigheden te vergoeden. Verder is de zaak in handen gelegd van deskundigenadviesraden, commissies en dergelijke. Over de politieke toepassing van het aannemelijkheidsprincipe ….. geen woord. AlternatievenJournalisten en cameraploegen snelden toe na de hoorzitting van 1 november vorig jaar. Het optreden van de POMS-arbeiders had indruk gemaakt. De discussie over chroom-6 beroerde anderen die met dat spul werken. Sommige journalisten begonnen te spitten naar het huidige gebruik van chroom-6 verf en de mogelijke alternatieven. Het tv-programma Nieuwsuur onthulde dat chroom-6 nog steeds veelvuldig wordt gebruikt door de luchtmacht. Dat niet alleen. Ook de huidige arbeidsomstandigheden van de schilders op diverse werkplaatsen, vooral in Woensdrecht, laat nog heel veel te wensen over. De luchtmacht stelt niet zonder chroom-6 te kunnen, maar uit verschillende bedrijven wordt bericht dat zij chroom-6 vrije verf in de aanbieding hebben. Regeling TilburgIn Tilburg werden tussen 2004 en 2012 in het kader van een werklozenproject museumtreinen van de Nederlandse Spoorwegen gerestaureerd voor Het Spoorwegmuseum. De gemeente kende alle betrokkenen, ongeacht functie en ernst van ziekten, een bedrag toe van 7.000 euro in het kader van Regeling tegemoetkoming chroom-6. Sinds de opening van deze regeling in februari dienden meer dan 600 betrokken arbeiders een aanvraag in. Het bedrag van 7.000 euro is niet hoog, maar anders dan in het geval van de POMS-arbeiders wordt het geld zonder aanzien des persoons toegekend. De POMS-arbeiders hebben dat scherp in de gaten en spreken de top van Defensie, waar de miljarden niet op kunnen (voor grote wapensystemen), daar op aan. 9 Grote risico'sInmiddels is duidelijk dat in alle sectoren van de maatschappij verf op chroom-6 basis is gebruikt. Dat heeft er toe geleid dat inmiddels minister Bruins, Medische Zorg en Sport, de chef van het chroom-6 dossier is geworden. De regering publiceerde in maart een lijst van sectoren waar chroom-6 veelvuldig is gebruikt. 10 In een laatste brief van 21 juni 2019 wordt uitgelegd dat onderzoek gaande is op de Waalbrug in Nijmegen. Daar is door Rijkswaterstaat de stofuitstoot van verschillende bewerkingsmethoden van chroom-6 gemeten. Het gaat om zowel groot- als kleinschalige verwijdering die moet leiden tot een protocol over de beste wijze van werken met chroom-6. 11 Wat uit deze overzichten niet duidelijk wordt, is het aantal zieke arbeiders in deze industriesectoren. Duidelijk is wel dat alle betrokkenen gezondheidsrisico’s lopen. Die risico’s zijn groot, zoals het werk bij Defensie heeft aangetoond. Minister Bruins heeft een overzicht gegeven wat ons nog allemaal aan rapporten en informatie te wachten staat in 2019 en 2020.
ConclusieHet doorzetten van kleine groepen van los-vast georganiseerde arbeiders, buiten de vakbonden om, heeft tot gevolg dat de chroom-6 problematiek serieus wordt genomen. Inmiddels is duidelijk dat het maatschappelijk probleem chroom-6 lijkt op dat van asbest. Het aantonen van een oorzakelijk verband is alleen veel moeilijker. De vakbonden zijn betrokken bij alle aangekondigde rapporten en onderzoeken. Maar ze hebben ook een dempende en remmende rol gespeeld bij de vaststelling van de voorwaarden voor schadevergoeding. En dat tot woede van de leden onder de POMS-arbeiders. Zowel door niet genoeg te eisen op basis van het aannemelijkheidsprincipe, maar ook door de veel te lage afspraak over de hoogte van de schadevergoeding. De kwestie lijkt nu een ambtelijk-juridische guerrilla te worden. Er komt nog een stroom van rapporten en regelingen, maar één ding is duidelijk: het wordt vervolgd. (a) Guido van Leemput, Team Internationaal/Defensie van de SP-fractie Tweede Kamer. POMS staat voor: Prepositioned Organizational Materiel Storage (opslag).
|
