Solidariteit - Commentaar 387 - 4 augustus 2019

Pensioenen - spijt als motor voor strijd?

Rob Lubbersen

Op de dag dat een grote meerderheid van de FNV-leden instemde met het Pensioenakkoord schreef ik onder andere op de website van Grenzeloos.org: Hier krijgen heel veel mensen spijt van. Een gewaagde voorspelling? Nee hoor, een kwestie van optellen en aftrekken. En inmiddels doemen er allerwegen zeer verontrustende vooruitzichten op. Met het akkoord blijkt een monster te zijn geschapen dat miljoenen mensen, gepensioneerden én nog werkenden, heel veel geld gaat kosten. Reden genoeg om flink wat spijt te hebben van het instemmen met dat akkoord. Wat nu?

Maar eerst nog even dat optellen en aftrekken. Aan de optelkant staat dat toekomstige pensionado's en pensionada's vier maanden eerder kunnen stoppen met werken dan de regering Rutte had aangekondigd. Daar staat direct aan de aftrekkant tegenover dat de AOW-leeftijd gewoon omhoog blijft gaan en steeds verder verwijderd raakt van de 65 jaar die daarvoor stond. Aan de optelkant staat verder eigenlijk alleen dat mensen met een zwaar beroep drie jaar eerder kunnen stoppen als hun werkgever bereid is daarvoor in de buidel te tasten. Aan de aftrekkant staat daar dus dat die werkgever dat wél moet kunnen en willen. 1

Aftrekpost

Verder is het akkoord praktisch slechts één grote aftrekpost: niks is daadwerkelijk geregeld. Geen vaste afspraken over indexering of zelfs kortingen op de pensioenen, geen regeling waar het geld vandaan moet komen voor de compensatie van nu nog werkenden omdat ze te veel premie hebben betaald (uit de door de mensen zelf gespaarde pot?), niks aan oudedagsvoorzieningen voor zzp'ers.
En dat terwijl wél met het afschaffen van de doorsneesystematiek de bijl is gezet aan de wortels van het solidaire en collectieve stelsel. 2 Waarmee de deur wagenwijd is opengezet voor de banken en verzekeraars die azen op de 1.400 miljard euro die momenteel al in de gezamenlijke pensioenpot zit. Op naar Individuele potjes!, Privatisering! ...

Inmiddels is duidelijk dat er echt reden is voor spijt bij dit pensioenakkoord. Naar het zich laat aanzien zullen de twee metaalfondsen PME en PMT al op 1 januari 2020 gaan korten op hun uitkeringen. Over het ABP en Zorg & Welzijn is nog geen duidelijkheid, behalve dan dat indexering vrijwel uitgesloten is en mogelijk ook gekort gaat worden. Dat betekent dat 8 miljoen mensen in Nederland qua koopkracht klappen krijgen. Oók werkenden, omdat zij minder pensioen opbouwen. Terwijl bijvoorbeeld aangeslotenen bij het ABP de afgelopen tien jaar reeds 15 procent aan koopkracht hebben ingeleverd.

De truc van Tuur

Hé, wat is dat nou? We zouden er toch dankzij het akkoord beter van worden? Ja, dat is ons wel voorgehouden! Hoofdonderhandelaar en vicevoorzitter van de FNV Tuur Elzinga werd niet moe te verkondigen dat dit akkoord het best ooit! was. Op radio en tv en in kranten droeg hij die blijde boodschap uit. Hoewel de Ledenraad van de FNV had gevraagd om in een referendum het akkoord neutraal voor te leggen, kraaide de FNV Nieuwsbrief op 6 juni: Wij hebben een deal! Over een goed pensioen voor iedereen. Wij zijn blij met dit pensioenakkoord. Nou, met die pensioendeal ga jij straks heerlijk op vakantie. Schandalig, toen al en achteraf helemaal!

Maar er gebeurde nog meer. Ene meneer Dijsselbloem (PvdA) kwam met een rapport over de rekenrente waarin keihard werd gesteld dat die verder omlaag moet, waardoor het nóg moeilijker zal worden voor de pensioenfondsen om te indexeren en niet te korten. Het FNV-bestuur schoot in een kramp en gaf in een email de opdracht deze negatieve wending op haar 'informatie-bijeenkomsten' te negeren.
Dat lekte uit en hield geen stand. Toen bedacht Tuur zijn truc: bij afwijzing van het akkoord zou de Dijsselbloem-dwangbuis zonder mee worden toegepast. Alleen aanvaarding van het akkoord kon dat gevaar afwenden. En dat terwijl Knot van De Nederlandsche Bank (toezichthouder) en minister Koolmees (kabinet) al hadden aangegeven dat de Dijsselbloem-ingreep onontkoombaar was én er in het hele akkoord géén andere harde afspraken waren gemaakt. Bedrog dus. Manipulatie. En voor velen misschien het laatste duwtje om in het FNV-referendum toch maar voor dat akkoord te stemmen. En dus voor spijt vandaag.

Strijd

Natuurlijk waren de kritische aanjagers van de pensioendiscussie teleurgesteld over de uitkomst van het FNV-referendum. Als FNV-kaderleden en activisten hadden ze meer verwacht dan pakweg 80.000 medestanders. Toch hebben zij het bijltje er niet bij neer gegooid. Verenigd in de WPA/LCR (Werkgroep Pensioen Activiteiten/Landelijk Comité Red het Pensioenstelsel) besloot een meerderheid in de huidige situatie op te blijven komen voor een fatsoenlijk pensioen. In de media, onder meer op de website van Solidariteit.nl is hun kritische en strijdbare verklaring gepubliceerd. Zij achten het nodig en mogelijk om in de ontstane mist in en met de FNV actie te blijven voeren voor een goed stelsel, mét indexering en een stop op de verdere stijging van de AOW-leeftijd.

Vanwege die keuze laat de WPA/LCR zich opmerkelijk mild uit over de verraderlijke rol van de PvdA (Dijsselbloem en Asscher), Groen Links (Klaver) en de FNV-top. Uiteindelijk hielden alleen de SP, 50+ en de WPA/LCR de rug recht tegenover het akkoord. Tuur Elzinga mag een aardige jongen zijn en verdiensten hebben gehad in het verleden, hij heeft zich in het recente debat een klassieke bureaucraat betoond, die zijn eigen aanhang met een valse voorstelling van zaken heeft ontwapend. Het helpt waarschijnlijk niet veel, maar het zou hem sieren als hij opstapte. Zoveel mooie woorden voor zo'n leeg verhaal waardoor we bijna met lege handen zijn komen te staan, verdient niet beter. Je kunt je nauwelijks nog voorstellen dat onder zijn leiding na de zomervakantie de spijt en verontwaardiging zullen omslaan in hernieuwde strijd voor een goed pensioen.

¹ Tot nu toe krijgen werkgevers nog een boete - officieel een fiscale heffing - van de Belastingdienst als hun werknemer met vroegpensioen gaat. Die boete is 100 procent van het bedrag dat de werknemer krijgt. Dit voorjaar waren er gesprekken over een mogelijke aanpassing, voor individuele gevallen. Over het minimumloon, ruim 1.600 euro per maand, zou de werkgever dan geen boete hoeven te betalen. Voor de werknemer die meer verdient, moet over het meerdere wel een boete worden betaald. Dit voorstel zou op drie manieren moeten worden betaald:
1. De overheid betaalt een deel, doordat ze minder geld uit boetes krijgt.
2. Werkgevers betalen een deel, doordat over het pensioen boven het minimumloon wel de boete moet worden betaald.
3. De werknemer betaalt een deel, doordat hij een stuk van zijn pensioen eerder moet opnemen.
In het pensioenakkoord 2019 staat nu dat werkgevers en werknemers voor mensen met een zwaar beroep de komende vijf jaar samen afspraken kunnen maken. De 'sociale partners' (kabinet, werkgevers en werknemers) willen die tijd gebruiken om een regeling te bedenken waardoor werknemers na 45 dienstjaren kunnen stoppen met werken. Minister Koolmees stelde voor om werkgevers in staat te stellen drie jaar voor de pensioendatum de AOW van hun werknemer te betalen. Dat kost ze 19.000 euro per jaar per werknemer. Werknemers zouden dan in die periode hun pensioen naar voren moeten halen. Dit alles moet dan nog wel in CAO's terechtkomen, dus eerst moeten daarover nog afspraken worden gemaakt. (Pensioengenieten.nl). (terug)

² Bij een doorsneesystematiek betalen werkgevers en werknemers binnen dezelfde pensioenregeling hetzelfde premiepercentage en krijgen werknemers voor iedere ingelegde euro aan premie, onafhankelijk van leeftijd, de zelfde pensioenopbouw. Omdat de inleg van jongere deelnemers veel langer kan renderen dan die van oudere is de kostprijs voor een pensioen voor oudere deelnemers hoger dan die van jongere deelnemers. Dat wordt als 'onlogisch' beschouwd, waarbij wordt veronachtzaamd dat de meeste oudere deelnemers, toen ze nog jonge deelnemers waren, al zorg droegen voor een inleg die 'langer kon renderen'. Zie onder meer: RaboResearch, 19 oktober 2017. (terug)