Commentaar nr. 40 - 30 april 2006

Terrorist of "good guy"

Willem Dekker

Tussen 1982 en 1985 verscheen in het tijdschrift Warrior een stripverhaal met als titel: "V for Vendetta". Het speelde zich af in een toekomstig, totalitair Verenigd Koninkrijk, waar een mysterieuze anarchist - V - zijn persoonlijke vendetta met het bewind uitvocht en tegelijkertijd een massale volksopstand ontketende. De makers van de Matrix trilogie maakten er een film van. Een "ongecompromitteerde visie op de toekomst", volgens de filmposter. En wat voor een visie!

Warrior, "the magazine of very weird heroes!", was een alternatief blad dat verschillende stripverhalen bundelde, waarvan "V for Vendetta" één van de succesvolste was. In deze strip werd er vanuit gegaan dat Margaret Thatcher in 1983 niet herkozen zou worden en dat de daarop volgende Labour-regering voor een totale nucleaire ontwapening koos. Deze stap zorgde ervoor dat het Verenigd Koninkrijk vervolgens redelijk ongeschonden uit een grote kernoorlog kwam. Volgens Alan Moore, de schrijver van de strip, zou het Verenigd Koninkrijk, in deze postnucleaire wereld langzaam afglijden naar een fascistische staat. Alles wat niet blank, christelijk en heteroseksueel was, werd verboden, onderdrukt en zelfs in concentratiekampen gestopt. V, de hoofdrolspeler, ontsnapte uit zo'n kamp en zon op wraak, vandaar "Vendetta". Zoals wel vaker in stripverhalen heeft V bovenmenselijke krachten, een erfenis van de experimenten die in het vernietigingskamp waren gedaan.

Actualiteit

Zoals de strips werden gekleurd door de politieke context van Thatchers regime, zo is de film beïnvloed door de wereldorde van Bush en Blair; vol verwijzingen naar de actualiteit. De oorlog tegen terrorisme is mislukt, Amerika is in chaos gedompeld en de Islam is in het Orwelliaanse Verenigd Koninkrijk uitgeroeid; het bezitten van de Koran is zelfs genoeg reden voor onmiddellijke executie. De zwarte zakken die over de hoofden van politieke gevangen worden getrokken, doen denken aan Abu Graib en Guantanamo.

Ondanks deze futuristische actualiteit hebben de makers veel elementen uit de strips intact gelaten. Ook in de film heeft V bovenmenselijke krachten en draagt hij het masker van Guy Fawkes, de katholiek die op 5 november 1605 probeerde het Engelse parlementsgebouw op te blazen, uit woede over de religieuze politiek van koning James I. Deze historische gebeurtenis, bekend als het "gunpowderplot", is de rode draad van het verhaal, de explosieve climax waar de film naar toe werkt.

Politiek geladen film

Een belangrijk thema in zowel de strip als de film is apathie en zelfgenoegzaamheid, terwijl vrijheden worden ingeperkt en afgepakt. V verzet zich hiertegen. In een gekaapte uitzending van de staatstelevisie spreekt hij de mensen er op aan, wat prachtige beelden oplevert in huiskamers en pubs. Dit maakt van V meer dan een standaard superheld als Batman - geen freelance politieagent of redder van de dame in nood. Met zijn theatrale aanval op de dictatuur weet hij mensen te raken en te veranderen. Zoals Finch, een geheim agent die zijn regering in twijfel begint te trekken of Evey, een jonge vrouw wier ouders waren opgepakt wegens anti-oorlogsactiviteiten, en uiteindelijk iedereen. Maar zijn messen, masker en cape blijken niet voldoende, tegelijkertijd is hij terrorist, blaast hij gebouwen op en vermoordt zijn kampbeulen. Moraal en methoden vallen dus op z'n minst te betwijfelen.

Voor Alan Moore was de centrale vraag: "Heeft deze man gelijk of is hij gek, wat denk jij, lezer." Moore wilde de mensen niet vertellen wát ze moeten denken, maar dát ze moeten denken. En aanzetten tot denken doet V zeker, ook in de film.

Moore is het daar niet mee eens en wil niet met de film worden geassocieerd. V was in de strips een anarchist en propageerde tussen de regels door een samenleving zonder dwang. Op het witte doek is vrijwel iedere verwijzing naar het anarchisme verdwenen. Volgens Moore is de tegenstelling tussen anarchisme en fascisme vervangen door de tegenstelling tussen Amerikaans Liberalisme en Neoconservatisme. Moore heeft daar wel gelijk in, niettemin blijft "V for Vendetta" ook na deze aderlating een uitermate politiek geladen film.

Waarschuwing

In "V for Vendetta" wordt het thema van apathie verweven met verwijzingen naar de actualiteit van de Patriot Act, islamofobie en Guantanamo Bay. Dit in combinatie met een terrorist die voor je gevoel aan de goede kant staat, resulteert in een bijzondere en belangrijke film. In één van de mooiste scènes leest Evey een brief van een lesbienne, opgetekend in haar laatste uren in de cel voor ze werd geëxecuteerd. De onrechtvaardigheid bezorgt je kippenvel.

Met hun toekomstvisie geven de makers van "V for Vendetta" een waarschuwing, je waant je in de wildste dromen van Geert Wilders. Op explosieve wijze schudt V je daar echter uit wakker. Niet zozeer als een superheld, eerder als een symbool voor onze macht deze waanzin een halt toe te roepen.