Solidariteit - Commentaar 436 - 20 juni 2021

Community Pantry - solidariteit tegen honger

Jan Taat

Ana Patricia Non (26) kon de honger om haar heen niet langer aanzien. Ze maakte een bamboe karretje - ze ontwerpt meubels - en zette er een bordje Maginhawa Community Pantry op. 1 Mensen die voedsel kunnen missen, leveren dat in en mensen met tekort halen dat op. Via de sociale media verspreidde het idee zich razendsnel door de Filipijnen. Duizenden volgden haar voorbeeld. Een goede aanleiding voor aandacht aan de situatie in de Filipijnen na meer dan een jaar Covid en vijf jaar Duterte.

Een community pantry is niets anders dan een kleinschalige voedselbank. In Nederland hebben we sinds 2002 voedselbanken en sinds 2006 een landelijke organisatie. Na decennia afbraak van de sociale verzorgingsstaat hebben we weer een liefdadigheidsinstelling nodig om de hongerigen te voeden. De koepelorganisatie Voedselbanken Nederland werkt zo te zien behoorlijk efficiënt (voedselbankennederland.nl). De voedselbanken zijn echter wel een toonbeeld van een falende overheid en ontstonden in de jaren zeventig in de Verenigde Staten. De Filipijnen zijn dus rijkelijk laat, maar traditioneel zorgen mensen in een gemeenschap (familie, buurt, vrienden) voor elkaar. Of de behoefte aan 'community pantries' nu komt door de ernst van de crisis of door het uiteenvallen van gemeenschappen in grote steden (stadsnomaden) laten we hier rusten.

Rood etiket

Blijkbaar zag de Filipijnse overheid de community pantry als een vorm van kritiek. De nationale politie en de schimmige National Task Force to End Local Communist Armed Conflict waren er als de kippen bij om te verklaren dat Ana Patricia Non gelieerd is aan de Communistische Partij. Zonder enig bewijs overigens. Die aantijging was een poging haar monddood te maken en de verspreiding van community pantries te stoppen. Naast de oorlog tegen drugs is namelijk een oorlog tegen de Communistische Partij gestart om kritiek op de regering te smoren. Net als de oorlog tegen drugs leidt dit tot dodelijk geweld. Lijsten met namen worden samengesteld, gepubliceerd en de ongelukkigen zijn min of meer vogelvrij. Dit systeem is een makkelijke methode om van mensen af te komen die de overheid onwelgevallig zijn, maar ook anderen met geld en contacten (grootgrondbezitters, projectontwikkelaars, ...). De methode wordt red-tagging genoemd, een rood etiket op iemand plakken.

De verspreiding van community pantries was echter onstuitbaar en de red-tagging van Ana Patricia Non werkte niet vanwege haar populariteit. Een ernstige inschattingsfout van de politie die later excuses moest aanbieden. Een vergissing die gevolgen kan hebben, omdat het Hooggerechtshof zich op dit moment buigt over nieuwe, omstreden regelgeving die de politie meer bevoegdheden verleent bij verdenking van terrorisme.

De eerste community pantry april 2021, Maginhawa straat, Quezon City, onderdeel van Metro Manilla. De tekst op het bordje is de slogan van de community pantry: geef wat je kan, neem wat je nodig hebt. Foto A.P. Non

Gevolgen Covid-maatregelen

Na enige aarzeling ('het valt allemaal wel mee') kwam Duterte vorige jaar maart met harde maatregelen om de verspreiding van Covid tegen te gaan. Geen openbaar vervoer, één pasje per gezin om in de buurt boodschappen te doen, avondklok, geen verkoop van alcohol, scholen en kerken dicht, geen groepsvorming (demonstraties), enzovoort. Die maatregelen hebben tegen de ziekte geholpen, de intensive care afdelingen waren vol, maar het is niet uit de hand gelopen. De inenting komt met een slakkengang in beweging, deels door beperkte aanvoer van vaccins, deels door problemen met verspreiding. Onderstaande tabel geeft informatie over de situatie in Nederland, de Filipijnen en Indonesië. Vergelijken is lastig vanwege verschillen in klimaat, cultuur en maatregelen. Ten opzichte van omliggende landen doet de Filipijnen het redelijk.

Keerzijde van de harde maatregelen is dat vooral de informele economie, bron van inkomen voor kansarmen, ernstige schade heeft opgelopen. In 2020 heeft de overheid tweemaal steun verleend die zo te zien ook bij de doelgroep is aangekomen. Daarna zijn de maatregelen verlicht met handhaving van de avondklok, mondkapjes, afstand houden bij bijeenkomsten, wachtrijen, vervoer, .... Reizen tussen de provincies is gereglementeerd en streng gecontroleerd. Een voorstel voor een derde steunpakket ligt al tijden bij het congres, maar heeft geen prioriteit. Volgens Duterte is de situatie genormaliseerd en is er zelfs nog budget over van de tweede ronde. De lange rijen voor de community pantries hebben daarentegen de verborgen armoede en honger zichtbaar gemaakt.

Verkiezingen

Er zijn commentatoren die suggereren dat de lage prioriteit voor de nieuwe hulpronde te maken heeft met de verkiezingen van volgend jaar mei. Het ligt voor de hand dat de regering Duterte voor Kerstmis - een belangrijk feest - sinterklaas gaat spelen en daarmee doorgaat tot mei. Als het mee zit kunnen door vaccinatie de maatregelen dan worden verzacht. Een andere troef van Duterte is de invoering van een nationaal identiteitsbewijs (ID). Een gedeelte van de bevolking beschikt niet over zo'n bewijs vanwege afwezigheid van en fouten in het geboortebewijs of andere problemen. Dat heeft nadelen, want zonder identiteitsbewijs geen sociale voorzieningen, zoals pensioen en ziekenkostenverzekering. Die hebben overigens hun beperkingen, maar iets is beter dan niets. De laagste niveaus van de overheid (wijken) hebben het initiatief om zoveel mogelijk (arme) mensen te voorzien van het nieuwe ID. Dit ID bevat toegang tot een gratis bankrekening waar de overheid mogelijk steunverlening kan storten. De Landbank, een overheidsbank, meldde via het ID op 31 mei jongstleden 3,6 miljoen nieuwe rekeninghouders te hebben ingeschreven.

Duterte is niet herkiesbaar, maar kan zich kandidaat stellen voor vicepresident met een president naar keuze (dat is de omgekeerde wereld, maar geen probleem). In de partij van Duterte (PDP-Laban) heerst onrust, omdat iedereen zich in een gunstige positie wil manoeuvreren. Daarbij kwam de populaire bokser en senator Manny Paquiao in aanvaring met Duterte en verloor de eerste ronde. Een gedeelte van de oppositie probeert zich te verenigen in de groep 1Sambayan (één volk) die op dit moment voornamelijk uit respectabele oudgedienden bestaat. Kopstukken zoals vicepresident Leni Robredo (liberaal) zijn eerder geïrriteerd dan enthousiast.
De bevolking van de Filipijnen heeft in het verleden laten zien dat massaal verzet mogelijk is, zoals tegen de Marcos dictatuur. En nu, veel kleinschaliger, door het rode etiket op de community pantry te negeren en er onverstoord en overal mee aan de slag te gaan. Volgens het webzine Rappler is voor de verkiezingen een duidelijk plan nodig: twee aansprekende kandidaten (president en vicepresident) en een route naar een alternatief voor de Duterte groep. En alleen met een beweging maakt die enige kans.

1 Maginhawa is een straat; community pantry betekent gemeenschappelijke voorraadkast. Zie bijvoorbeeld Wikipedia en CNN-Philippines: What the community pantry movement means for Filipinos. (terug)