Solidariteit - Commentaar 441 - 29 augustus 2021
Geschiedenis van de arbeidersklasse
Harry Peer
Een bezoek aan de anarchistische boekhandel Het Fort van Sjakoo in de Jodenbreestraat in Amsterdam levert naast de gedane bestellingen altijd wel een extra interessant boek op. Deze keer Working Class History. Everyday acts of resistance & rebellion.*) Bij het doorbladeren wordt de aandacht meteen getrokken door vier bladzijden lofprijzingen, gevolgd door een voorwoord van Noam Chomsky.
Ik kan het boek niet beter typeren dan Roxanne Dunbar-Ortiz, auteur van "An Indigenous Peoples’ History of the United States", als eerste doet. In vertaling:
Arbeidersklasse is breder dan vakbonden en het gevecht om banen; het omvat alle emancipatorische handelingen van werkende mensen, of het nu om inheemse volkeren gaat die voor landrechten vechten, Afro-Amerikanen die massaal protesteren tegen het dodelijk optreden van de politie, antikoloniale bevrijdingsbewegingen, vrouwen die opkomen voor hun rechten, of wereldwijde massabewegingen tegen imperialistische oorlogen. Net zoals de arbeidersklasse is het boek internationaal in omvang.
Elke dag twee gebeurtenissen
De samenstellers van Working Class History gaan er vanuit dat alle arbeid(st)ers een gedeeld economisch belang hebben in het gevecht tegen het kapitalisme en hopen dat het boek zicht geeft op de historische bewegingen en de mensen die de wereld hielpen maken zoals die nu is. De opzet is helder. Voor elke dag van het jaar staan twee bijzondere historische zaken vermeld, pagina 12-252. Aan het eind van het boek treft de lezer daarvan in klein lettertype bovendien nog een uitgebreide literatuur- en websiteverwijzing aan, totaal 56 bladzijden. Het is natuurlijk ondoenlijk om op 732 politieke of sociale gebeurtenissen of bewegingen in te gaan.
Voor een indruk. De eerste vermelding: 1 januari - Haïti. Volop in de belangstelling gelet op de zware aardbeving, de tropische storm en de moord onlangs op president Jovenel Moïse. Op 1 januari 1804 werd Haïti een onafhankelijke republiek. De nieuwe natie was het resultaat van een revolutie van slaafgemaakten die dertien jaar eerder was begonnen als een opstand tegen de slavernij en het Franse kolonialisme. Eerder heette het land Saint-Domingue en was het de meest winstgevende kolonie ter wereld die meer revenuen opleverde dan de dertien continentale Noord Amerikaanse kolonies tezamen. Die onmetelijke rijkdom werd opgebracht door tienduizenden Afrikanen die zich dood moesten werken op de koffie- en suikerplantages. De opstand van deze zwarte werkers leverde een siddering van angst op bij witte bestuurders en slavenhouders op de Antillen, in Brazilië, Cuba, Jamaica, Suriname, de Verenigde Staten en elders.
De tweede vermelde gebeurtenis op deze dag. Mogelijk herinnert u het zich nog wel, op 1 januari 1994 begon de Zapatista-opstand. De Indianen in Chiapas, Mexico, nemen het beheer over van hun eigen gemeenschap. Ondanks alle weerstand houden ze die nu nog steeds goed draaiende.
Illustraties
De vele illustraties hebben een toegevoegde waarde. Op bladzijde 84 zie ik een foto van Harriet Tubman, een slavin die abolitionist werd en op 20 april 1853 aan de Ondergrondse Spoorweg begon te werken. Persoonlijk smokkelde zij zeventig mensen naar de vrijheid en verleende steun bij andere tochten. Op bladzijde 99 tref ik een portretfoto aan van James Connolly. Deze Ierse socialist en vakbondsman werd zittend in een rolstoel (hij was eerder gewond geraakt) op 12 mei 1916 geëxecuteerd door een Brits vuurpeloton in Kilmainham Gaol in Dublin vanwege zijn leidende rol bij de zogeheten Paasopstand.
Veertien andere opstandelingen werden eveneens ter dood veroordeeld. Van Constance Markievicz werd het doodvonnis ongedaan gemaakt. Deze helden zijn door het brute Britse optreden als martelaren de geschiedenis ingegaan en hebben door hun inzet voor de Ierse onafhankelijkheid in de Ierse Republiek de status van heilige verworven. In 2016 was ik in Dublin aanwezig bij emotionele herdenkingen van de Easter Rising. Het maakte diepe indruk op me.
Nederland
Dutch colonialism in de Index voert me naar 30 mei 1969. Wat lezen we, vertaald: Een arbeidersopstand in Curaçao, een eiland in de Caribische Zee en deel van het Nederlandse koninkrijk, dwong het bestuur tot aftreden. Een massastaking en rellen waren gericht tegen de lage lonen en discriminatie van de zwarte bevolking. De opstand was een keerpunt in de geschiedenis van Curaçao.
De belangstelling van de lezer wordt gewekt. Duik je er wat dieper in, dan kom je al snel op verwijzingen naar olieraffinaderij Shell, twee doden, gewonden en Nederlandse mariniers die werden aangevoerd om de orde te bewaken. Kort na dit woedende treffen tussen arbeiders en autoriteiten was ik zelf op Curaçao en kon met eigen ogen en oren zien en horen hoe volstrekt gerechtvaardigd de eisen van de demonstranten waren. De sociale uitbarsting heeft een lange raciale voorgeschiedenis. Curaçao wordt in Working Class History eveneens ter sprake gebracht voor 17 augustus 1795 toen een groep van ongeveer veertig slaafgemaakten een opstand begon. Tula wordt overigens niet genoemd. Op Curaçao wordt hij vereerd als een nationale held die de ketenen van de slavernij probeerde te breken.
De internationale lezersgroep kan er kennis van nemen dat op 25 februari 1941 in Nederland gestaakt werd tegen de anti-Joodse maatregelen van de Nazi's. Amsterdam wordt niet genoemd; wel dat de staking is georganiseerd door communisten en de volgende dag wordt onderdrukt. De leiders worden naar concentratiekampen gestuurd.
Voor 27 maart 1943 wordt de homoseksuele antifascistische verzetsstrijder Willem Arondeus opgevoerd die deelnam aan de brandstichting van het Amsterdamse bevolkingsregister om de identiteitspapieren van de Joden te vernietigen. Twaalf personen waaronder Arondeus worden opgepakt en in juli vermoord. Arondeus laatste boodschap: Het moet bekend worden dat homoseksuelen geen lafaards zijn. Hij zal daarbij zeker ook gedacht hebben aan Frieda Belinfante, lesbienne, die erin slaagde uit handen van de vijand te blijven.
Origineel en inspirerend
Op 31 december 1912 organiseert de Industrial Workers of the World een staking in het hotelwezen in New York. De arbeidsomstandigheden moeten worden verbeterd. Dertig stakende kelners verdedigen zich bij Hotel Astor met stenen tegen 25 privédetectives en politie. De staking wordt algemeen in januari, fooien moeten worden vervangen door een vast loon.
Op 31 december 1969 gooien Dwight en Karl Armstrong vanuit een gestolen vliegtuig drie bommen op de Badger Army Munitiefabriek als protest tegen de oorlog in Vietnam.
Working Class History is een origineel, caleidoscopisch, informatief en inspirerend boek. Strijd tegen onrecht en voor lotsverbetering verbindt mensen met elkaar. Het is waardevol dat deze geschiedenis deel gaat uitmaken van ons collectieve geheugen.
*) Uitgever: PM Press, 2020.
|