Solidariteit - Commentaar 458 - 24 april 2022
Geheime kritiek
Jan Taat
Het FNV-bestuur heeft de voorzitter van mijn sector, Jan R. de Jong, geroyeerd. Zijn naam stond onder een open brief van de sectorraad Senioren aan het FNV-bestuur. De brief ging over het wetsontwerp Wet Toekomst Pensioenen en vermeldt dat de sectorraad heeft besloten om het betreffende wetsvoorstel af te wijzen. Daarnaast heeft de sectorraad het bestuur van de sector de opdracht gegeven, dit besluit kenbaar te maken. De afwijzing 'kenbaar maken' ging via een open brief. En dat mag niet, want kritiek binnen de FNV moet geheim blijven. Als trap na zegt FNV-voorzitter Tuur Elzinga in het Financieele Dagblad van 14 april 2022: De Jong vertegenwoordigt letterlijk nog geen twee handen vol mensen.
Aan het einde van de jaren negentig ging het fantastisch met de pensioenen. Voortdurend stijgende aandelen en daarbij behorende rendementen waren een argument om de pensioenpremies te verlagen. Dat was makkelijk scoren voor de vakbeweging (stijging besteedbaar inkomen) en de ondernemers (minder premie). De droom was in 2002 over en op 2 oktober 2004 stonden we met 300.000 mensen - de grootste vakbondsdemonstratie ooit - op het Museumplein voor het behoud van de pensioenen.
Risico's
Nu zijn we bijna twintig jaar verder. Dankzij onrealistische regelgeving (rekenrente) en Europees rentebeleid (laag houden, want mogelijk gaan ondernemers dan investeren) is een gigantisch vermogen opgebouwd waarvoor de pensioenen zijn verlaagd (geen indexering, koopkracht neemt af). Onbetaalbaar, geen draagvlak zeggen de voorstanders van het nieuwe stelsel. Individualiseer, transparant maken is de oplossing. Knellende regelgeving vrijer en 'slimmer' maken, dan komt er ruimte voor indexering en stijging. Een nieuw systeem zonder beloftes is zelfs eerlijker dan het huidige met zijn schijnzekerheid. Door minder te beloven gaan we juist meer waarmaken, zegt Elzinga in Trouw van 28 april 2020.
Door de individualisering wordt het mogelijk transparanter wat je ingelegd hebt, maar wat je ervoor terugkrijgt is koffiedik kijken, ondanks de zalvende toon van de verkopers van het nieuwe stelsel. De risico's komen volledig bij de werknemers te liggen. Als het mis gaat op de beurs, verdampt het pensioen. Garanties afgeschaft - eigen schuld, dikke bult. De solidariteitsreserve (van 0 tot maximaal 15 procent) zal dat niet opvangen.
In mijn ogen is de vernieuwing een sluipende privatisering met als jackpot het pensioenvermogen. We gaan van een uitkerings- naar een premiestelsel. Samen met de afschaffing van de garanties is het gevolg dat er geen verschil meer is tussen een pensioenfonds en een commerciële pensioenverzekeraar (Extra 441-2). Op basis van het collectieve karakter bezit Nederland een uitzonderingspositie in Europa - geen open markt voor pensioenen. In een groot aantal sectoren zijn werknemers verplicht aangesloten bij een pensioenfonds en daar kunnen verzekeraars niet concurreren. Internationale verzekeraars zullen als de wet wordt ingevoerd, proberen de Nederlandse pensioenmarkt via de Europese rechter open te breken. Zij zullen de mazen in de wet vinden en nog bestaande beperkingen omzeilen. Pogingen tot reparatie zijn dan duur vanwege vergoedingen van niet gemaakte winst (Investeerder-staatsarbitrage, ISDS). Iets dergelijks geldt ook voor de stijgende vergoedingen voor het sluiten van kolencentrales. Die zijn nu vanwege gestegen prijzen weer rendabel, dus kunnen de eigenaren de gederfde winst bij gedwongen sluiting claimen.
Besluitvorming FNV
Ons dossier Pensioenen geeft een overzicht van de discussie over de pensioenen. De FNV hield in juni 2019 een referendum over het pensioenakkoord. Het aantal stemmen was 375.823 (37 procent opkomst), 280 duizend voor (75 procent) en 94 duizend tegen (25 procent). Van een discussie in de FNV-media was geen sprake; alleen het reclameverhaal van het bestuur. Overigens bestond het toenmalige pensioenakkoord voornamelijk uit afspraken om te gaan overleggen en onderhandelen. Een salamitactiek - stapje voor stapje doordrukken.
Onderhandelingsresultaten worden normaal gesproken voorgelegd aan de leden, maar dat geldt niet voor de uitwerking van het pensioenakkoord. Het kwam in juli 2020 terug in het ledenparlement (LP), dat had nauwelijks tijd om de uitwerking te lezen, laat staan te bespreken. Snelle besluitvorming moest de dreigende verlagingen van pensioenen voorkomen. Een oude verkooptruc - unieke aanbieding, maar wel meteen kopen, anders kan het niet meer. Donderdag 11 juni 2020 gaf pensioenonderhandelaar Elzinga een webinar en begon met te vertellen dat ze er nog niet uit waren. Na het webinar ging hij meteen verder met onderhandelen. Maar het bestuur wilde wel dat het LP de dinsdag daarop digitaal - vanwege de Covid - zou stemmen. Het LP wordt daarvoor bijgepraat, heet dat. Vanwege het verzet in het LP werd dat toch nog 4 juli 2020. Uitslag 64 (62 procent) voor, 40 (38 procent) tegen.
Inquisitie?
Met de stemming in het LP op zak, kan het FNV-bestuur vrijelijk zijn gang gaan. Na twee jaar onderhandelen ligt er nu het wetsontwerp Wet Toekomst Pensioenen (WTP). Sjarrel Massop bespreekt het WTP in Extra 458-3. Ondertussen vraag ik me nog steeds af wat Elzinga toch bedoelde met letterlijk nog geen twee handen vol mensen. De peilingen (referendum, LP) wijzen er eerder op dat 30 procent van de leden tegen is. Elzinga moet na jaren onderhandelingen een geweldige dossierkennis hebben en weten dat het niet om tien leden gaat.
Een eerder interview in het Financieele Dagblad van 13 april 2022 biedt uitkomst. Daar staat het citaat in bredere context. Het waren letterlijk nog geen twee handen vol mensen die daar een uitspraak over hebben gedaan. Die kunnen niet spreken namens alle senioren binnen FNV. Die tien zijn dus gekozen leden van de sectorraad. Bij de verkiezingen was het standpunt van de meeste kandidaten over de stelselvernieuwing bekend en dat heeft ook mijn stem bepaald. Maar de FNV-voorzitter heeft een eigen versie van democratie: leden mogen vrijelijk stemmen, vertegenwoordigers volgen het FNV-bestuur. Zo niet, dan zijn ze blijkbaar geen vertegenwoordigers. Als uitsmijter van dit commentaar uit hetzelfde interview: ... ga ik niet achter de pensioenwappies aanlopen. Dat is waar: het FNV-bestuur stuurt de inquisitie om uit te zoeken wie nog meer verantwoordelijk zijn voor de openbare kritiek. Hoeveel leden worden nog de FNV uitgesmeten? Het Actiecomité Red het Pensioenstelsel blijft in ieder geval oproepen tot eenheid in de pensioenstrijd.
