Solidariteit - Commentaar 483 - 9 april 2023
De ene Apartheid en de andere
Dick de Graaf
Uitdagend liepen ze op 21 april 1989 in Amsterdam achter het openingsspandoek van de demonstratie: Shell uit Zuid-Afrika; het voltallige bestuur van de Voedingsbond FNV en de halve personeelsbezetting. Op weg naar de 'blokkade spektakel'- actie van het Komitee Shell uit Zuid-Afrika (SuZA). Als enige bond van de FNV hadden ze zich verbonden aan deze wat meer radicale actie van dit comité dat voortkwam uit de Amsterdamse krakerswereld.
Meer nog: de organisatoren konden enkele maanden hun werkzaamheden kosteloos uitvoeren vanuit het Amsterdamse kantoor van de Voedingsbond FNV aan de Herman Heijermansweg. Dat was over en weer wel even wennen. Herkenbare krakers op het 'kleinburgerlijke kantoor van een gevestigde vakbond'. En van die rauwe activisten bij de toch wel keurige medewerk(st)ers van de bond. Maar het wende inderdaad.
Zuid-Afrika
In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw kende de FNV een breed scala aan anti-apartheidsinitiatieven. Vrijwel alle aangesloten bonden hadden wel een antiapartheidswerkgroep. En vanuit de vakcentrale werden die activiteiten ondersteund en gecoördineerd. Jarenlang heb ik dat werk mogen doen, samen met mijn collega Harrie Bijen. En na mijn vertrek naar de Voedingsbond FNV werden mijn coördinerende taken overgenomen door Wouter van der Schaaf, afkomstig van de - toen nog - onderwijsbond ABOP. Bij die activiteiten werd intensief samengewerkt met de verschillende antiapartheidsorganisaties: de AABN, het Komitee Zuidelijk Afrika en de Werkgroep Kairos.
Niet altijd frictieloos. Zo weigerde de FNV langere tijd de Zuid-Afrikaanse vakorganisatie SACTU te erkennen als vertegenwoordiger van vakbonden in Zuid-Afrika, omdat ze aangesloten was bij het 'communistische' wereldvakverbond WVV. Nadagen van de 'koude oorlog' invloed in de vakbondswereld. En ook FNV-steun aan het ANC was heel lang omstreden, omdat het een politieke organisatie was en geen vakbond. Na de vrijlating van Nelson Mandela en de verkiezingsoverwinningen van het ANC werd die steun van de FNV een beetje mooier bijgekleurd. Maar in de jaren zeventig en tachtig waren het echt wel geschilpunten.
Israël
Begin 2022 bracht Amnesty International het rapport: Israëls Apartheid tegen Palestijnen - Wreed systeem van overheersing en misdaad tegen de mensheid. Een doorwrocht rapport van 278 bladzijden met 1.559 voetnoten. (1) In de samenvatting schetsen de schrijvers de situatie bondig:
"Het gehele stelsel van wetten, beleid en praktijk beschreven door Amnesty International toont aan dat Israël een geïnstitutionaliseerd regime van onderdrukking en overheersing van de Palestijnse bevolking heeft opgezet en in stand gehouden ten voordele van Joodse Israëli's - een systeem van apartheid - waarbij het sinds 1948 controle heeft uitgeoefend over het leven van de Palestijnen. Amnesty International concludeert dat de staat Israël de Palestijnen behandelt en beschouwt als een inferieure niet-joodse raciale groep. De segregatie wordt systematisch uitgevoerd op een sterk geïnstitutionaliseerde manier door middel van wetten, beleid en praktijken. Allemaal bedoeld om te voorkomen dat Palestijnen op het grondgebied van Israël en in de bezette Palestijnse gebieden gelijke rechten claimen en genieten als de Joodse Israëli's en dus bedoeld zijn om het Palestijnse volk te onderdrukken en te domineren. Daarbij komt nog een wettelijk regime dat de rechten controleert van de Palestijnse vluchtelingen die buiten Israël en de bezette gebieden verblijven om naar hun huizen terug te keren, (door deze rechten te ontkennen)."
Het gebruik van de term Apartheid ligt gevoelig. Amnesty wijdt er dan ook een hele paragraaf aan om de inhoud en herkomst van het begrip te duiden en de weg te beschrijven die internationaal is afgelegd om tot een Apartheid Conventie te komen. En dan nog meer paragrafen om te rechtvaardigen dat deze term nu van toepassing is op het beleid van de staat Israël ten opzichte van de Palestijnen.
Kamerbrief Hoekstra
In zijn reactie (29 april 2022) op Kamervragen kan minister Hoekstra, Buitenlandse Zaken, er niet toe komen de juistheid van die term ten aanzien van het beleid van Israël te bevestigen. (2) Zonder erg veel aanvullende onderbouwing maakt Hoekstra zich er gemakkelijk vanaf: Apartheid is een specifieke juridische term en een ernstig internationaal misdrijf, en het is aan een rechter om te oordelen of hiervan sprake is. In het licht van voorgaande, wijst het kabinet tevens de aanbevelingen die Amnesty in het rapport doet, van de hand.
Vervolgens verschuilt hij zich achter de opstelling van andere landen (Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Verenigde Staten) die de kwalificatie Apartheid over het Israëlisch beleid ook afwijzen. En hij kan niet nalaten op te (laten) schrijven dat Israël in tegenstelling tot veel andere landen in de regio - een pluriforme democratische rechtsstaat is met een veelzijdige en krachtige volksvertegenwoordiging, die alle gemeenschappen en etniciteiten binnen de Israëlische maatschappij weerspiegelt. Wat dus niet het geval is!
Meer stemmen
Amnesty International is niet de eerste en enige organisatie die de term Apartheidsbeleid gebruikt voor het beleid van de staat Israël over de Palestijnen. De Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem kenmerkte het Israëlische beleid in een veel kortere publicatie al met de titel: Dit is geen levende democratie - dit is Apartheid. En in 2021 omschreef Human Rights Watch het Israëlische beleid als volgt: De Israëlische autoriteiten begaan misdaden tegen de mensheid als apartheid en vervolging.
In 2022 komt ook de kerkelijke organisatie Kairos met een dossier met de duidelijke titel: Dossier on Israeli Apartheid. In dezelfde maand bij het verschijnen van het rapport van Amnesty International schrijft de Rechtenfaculteit van Harvard (VS) samen met de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Addameer een notitie. Aantal bladzijden 22 met 130 voetnoten gericht aan de VN Commissie voor Onderzoek naar de Bezette Gebieden, inclusief Oost-Jeruzalem en Israël. Ook die titel laat aan duidelijkheid niets te wensen over: Apartheid in de Bezette West Bank: een Juridische analyse van de Activiteiten van Israël.
En nu de FNV
Zonder nu alle betreffende publicaties aan te halen, is wel voldoende duidelijk dat het Israëlische beleid ten opzichte van de Palestijnen gekenmerkt mag en moet worden als Apartheid. De goede vraag is nu: waarom zijn er geen massale acties in Nederland, en ook niet in de FNV, tegen dit Apartheidsbeleid van de staat Israël. Acties vergelijkbaar met die tegen het Zuid-Afrikaanse Apartheidsbeleid. Natuurlijk speelt daarbij een rol dat de staat Israël in Nederland op veel steun kan rekenen. En er is een flinke en luidruchtige Joodse lobby die kritiek op het verwerpelijke beleid van de staat Israël van het stempel antisemitisme voorziet. Het zou nuttig zijn voor de verheldering van deze valse redenering als meer mensen het indringende essay van Isaac Deutscher zouden lezen: De Niet-Joodse Jood.
Ook binnen de FNV bestaat weerstand tegen kritische standpunten over het beleid van de staat Israël en worden ze te gemakkelijk benoemd als antisemitisme. Maar de MENA Werkgroep FNV, waarvan ik voorzitter ben, heeft nu in haar Werkplan 2023 opgenomen: Het wordt tijd dat ook tegen het apartheidsbeleid van Israël door de FNV actie wordt gevoerd. De MENA Werkgroep FNV wil dat dit jaar aan de orde stellen. (3)
De eerste hobbel is al genomen. De Commissie Internationale Zaken en Solidariteit van het FNV Ledenparlement, waar de MENA Werkgroep FNV formeel onder valt, heeft dit Werkplan 2023 goedgekeurd, inclusief het voornemen om tot een initiatief te komen om het Apartheidsbeleid van de staat Israël aan de orde te stellen. Maar er zal nog een lange weg te gaan zijn, voordat een massale FNV-actie, onder aanvoering van het bestuur van de FNV, gevoerd wordt om een omsingeling te organiseren van de Israëlische ambassade in Den Haag onder de leuze: Stop Apartheid tegen Palestijnen. Om zo duidelijk te maken dat het de FNV ernst is met het verzet tegen het Apartheidsbeleid van de staat Israël. Wat mij betreft werkt de FNV daarbij samen met andere organisaties die zich verzetten tegen het Apartheidsbeleid van de staat Israël.
(1) Het rapport van Amnesty International is alleen digitaal te lezen in de Engelse, Franse, Arabische, Hebreeuwse en Turkse taal. Zie voor de Engelstalige versie: www.amnesty.org/en/documents/mde15/5141/2022/en/
(2) www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/04/29/kamerbrief-inzake-appreciatie-rapport-amnesty-international-israels-apartheid-against-palestinians-cruel-system-of-domination-and-crime-against-humanity
(3) MENA staat voor: Middle East and North Africa. Onder deze naam is de voormalige Palestina Werkgroep FNV gaan functioneren na het verschijnen eind 2019 van een nieuwe beleidsnotitie van de FNV over deze regio, onder de titel: MENA-notitie 2.0.
