Solidariteit - Commentaar 491 - 30 juli 2023
Riemen vast, we maken een gave bocht naar rechts .....
Herman Pieterson
We gaan het niet over zijn geheugenproblemen hebben, want Rutte is een eerbaar mens. We gaan het ook niet hebben over de duizenden die nog op herstel wachten. Van hun Groningse huis of van hun armoede en stress door de toeslagenpuinhoop. Want Rutte is een eerbaar mens. We gaan het niet over de natuur en het klimaat hebben, want Rutte is een eerbaar mens. En we gaan het vooral niet hebben over de privatisering van bijna alles en het bijgeloof in de marktwerking. Want Rutte is een eerbaar mens.
Waar we het wel over moeten hebben, nu de rookwolken rond het neoliberale beleid optrekken, is waarom dit zo lang heeft kunnen duren. En daarbij ook eens bij onszelf, bij links, bij de bewegingen, te rade gaan. Waarom heeft die man zo lang alle sociale problemen kunnen weglachen?
Waarom is de kritiek daarop en het verzet ertegen niet vertaald in een versterking van links? Waarom gaan we nu met een gave bocht rechts af?
Politieke partijen
We hoeven ons weinig illusies te maken. De komende verkiezingen zullen de al langer gaande verschuiving naar uiterst rechts niet stoppen. Racistisch rechts zal hier graag een wedstrijdje in xenofobie van maken. Conservatief rechts gaat vol op het orgel voor de kleinste groep met de sterkste lobby, de mega-boeren.
En links dan? Natuurlijk stemmen steeds meer mensen op de Partij voor de Dieren of op BIJ1. Maar verder is het armoe troef. De SP wist bij de val van het kabinet niets beters in te brengen dan dat de arbeidsmigratie moest worden aangepakt. Intussen is een deel van de kritische linkervleugel uit de partij verwijderd.
Partij van de Arbeid en Groen Links hebben hun vrijage versneld door met een gezamenlijke lijst en programma te komen. Op zich is dat goed nieuws. Tenminste als dat zou gebeuren op een programma van strijd voor de belangen van de werkenden en het voortbestaan van de planeet en tegen de belangen van het grote geld. Als het programma weer meer van hetzelfde wordt, meedenken en meepraten met rechts beleid, dan heb je weinig aan die eenheid. Frans Timmermans als lijsttrekker gaat zeker meepraten over rechts beleid. PvdA en Groen Links hopen op een nieuw Timmermans effect. De eenheid van PvdA en Groen Links kan wel de politieke verhoudingen vereenvoudigen. Links praten en met rechts meedoen, kun je dan bij de Lijst Timmermans. Links praten en consequent voor systeemverandering pleiten, kan bij de Dieren en BIJ1. En als je denkt dat je alleen Nederland moet redden op een socialere manier, kan je bij de SP terecht.
Maar rechts gaat die verkiezingen winnen. Dat doet rechts in dit land altijd, alleen nu met een versterking van uiterst rechts. Met een BBB die het CDA leeg eet en een VVD met Yesilgöz die een rechtse 'law and order' campagne voert om JA21 en Forum de wind uit de zeilen te nemen, kunnen we onze lol nog op.
En de FNV
En laten we het effect van de oorlog in Oekraïne niet vergeten. De lafhartige aanval van Poetin heeft de NAVO politiek en militair versterkt, terwijl het de Verenigde Staten zijn die de dienst uitmaken en het meeste verdienen aan de bewapeningsuitgaven. Oekraïne moet zich wel verdedigen, maar betaalt de hoogste prijs in mensenlevens en in schade aan zo ongeveer alles. Voor ons betekent het dat we de wind tegen hebben, als we voor investeringen in vergroening van de economie pleiten.
Wat hebben we hier als links en als sociale bewegingen tegenover gesteld de laatste jaren? De vakbeweging is uitentreuren blijven polderen, met de afbraak van de pensioenzekerheid als gevolg. De laatste paar jaar zien we een nieuw elan in de FNV dat uitgaat van het mobiliseren en organiseren van de mensen zelf. Met nieuwe leden als gevolg. Maar er zijn nog steeds heel grote sectoren waar de vakbeweging nauwelijks voet aan de grond heeft.
Zelf in beweging
Nieuw bewustzijn ontstaat vooral rond de nu voor onze ogen optredende klimaatverandering. De kracht van het fossiele kapitaal blijkt enorm. Die is in de afgelopen anderhalve eeuw stevig opgebouwd. Praten helpt dan niet, directe actie is nodig. De 'oude' milieubeweging is sterk betrokken geraakt in de polderoverleggen. Er zit veel kennis en ervaring. Maar gaat het om een groene transitie naar een groen kapitalisme, of is er meer nodig? Steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat het hele systeem niet deugt. Dus zou je moeten zoeken naar eenheid van iedereen die tegen dat systeem aanloopt.
Veel mensen zijn de hoop kwijt geraakt echt iets te kunnen veranderen. Dat gevoel dat 'ze' of 'Den Haag' toch alles over en zonder jou beslissen, is heel reëel. De enige manier om daar iets aan te doen, is zelf in beweging komen. Dat is ook één van de lessen van het wanbeleid rond de aardbevingen in Groningen en van de puinhopen die zijn aangericht rond de toeslagen. Maar mensen terugwinnen voor het idee dat ze er toe doen, betekent dat links met eigen plannen moet komen. Niet om dit systeem beter te maken, maar om te laten zien dat je met een andere aanpak betere resultaten kunt bereiken. Als je er maar voor in beweging komt. Want daar zit een deel van de kern van het probleem nu.
Actieprogramma
Mark Rutte heeft dertien jaar lang kunnen doen alsof regeren een technisch en pragmatisch verhaal is. Want er zou geen alternatief zijn voor dit systeem. En daar heeft links verdomd weinig tegenover gesteld. De PvdA niet, omdat ze dat ook vond, alleen moest het socialer. Groen Links niet, omdat ze het vooral groener wilde. De SP niet, omdat ze vooral zelf wilde besturen. De vakbeweging niet, omdat die vooral aan het polderen was. En radicaal links niet, omdat ze vooral bezig was radicaal te zijn. En te vaak uit het oog verloor dat je wel moet aansluiten bij waar mensen tegen aan lopen.
Nu zitten we met de gebakken peren. Een kabinetscrisis uitgelokt op een onderwerp waar de VVD garen bij denkt te spinnen. Een versterkt rechts van rechts, waar de BBB een potentiële aantrekkingskracht heeft die verder gaat dan traditioneel rechts. Hetzelfde geldt voor een eventuele lijst Omtzigt die meer in het politieke centrum zou staan. Links komt tot nu toe niet verder dan dromen van premier Timmermans. Ook die dromen zijn bedrog. Al was het maar dat ook een premier Timmermans alleen in een coalitie met rechts kan regeren.
Wat we nodig hebben, is het inzicht dat we samen in beweging moeten komen. Dat we ons niet laten uitspelen tegen elkaar - zoals soms dreigt tussen vakbeweging en klimaatbeweging, of tussen mensen met een verschillende afkomst - maar gezamenlijk optrekken tegen de vijand het financieel-fossiel-industriële complex. Dat we nu niet verwachten via het parlement veel resultaten te halen, maar daar wel woordvoerders hebben die vanuit de beweging kunnen spreken. Die kunnen optreden als steun aan de acties die we buiten het parlement moeten voeren. Als PvdA en Groen Links samen kunnen gaan, waarom kunnen de voorstanders van radicale systeemverandering dat niet ook? Partij voor de Dieren en Bij1, gesteund door de kleinere socialistisch groepen samen? Op een actieprogramma voor natuur en mens, voor antikapitalistische structuurhervormingen, voor klimaatrechtvaardigheid en voor sociale oplossingen voor de puinhopen van Rutte?
