Commentaar nr. 54 - 12 november 2006

Stem links en laat het daar niet bij

Hans Boot

Strategisch stemmen. Een veel gehoord advies dat de individuele burger tot deelnemer maakt aan het Grote Spel der Parlementaire Politiek. Stemmen wordt formeren. De ene coalitie wordt wel en de andere niet mogelijk. Een keuze voor de Partij van de Arbeid houdt het CDA in het regeringszadel. Een stem op GroenLinks of de Socialistische Partij brengt een linkse regeringscoalitie binnen handbereik. Waar of niet waar?

Zo'n coalitie zou voor Nederland een historisch unicum zijn. Maar dan wel, en dat is verontrustend, een parlementaire toevalstreffer. Een links verbond is immers geen inzet van de verkiezingen, de FNV en haar bonden roepen zelfs niet op de stem aan één van de drie partijen te geven. Bovendien kan niet gesproken worden van een groeiende, progressieve protestbeweging tegen de oorlog in bijvoorbeeld Irak en Afghanistan of de verscherpende, sociale ongelijkheid. Of voor zeggenschap in de bedrijven of een generaal pardon ten gunste van 'illegaal verklaarden'. Om maar een paar linkse thema's te noemen.

Cijfers en gekissebis

De politieke kleurloosheid van de FNV is des te opvallender, omdat de campagne "FNV kiest Partij!" - inclusief kieswijzer - wordt gevoerd. Het argument dat de moderne werknemer te mondig is voor een stemadvies kan gerust schijnheilig genoemd worden. Noem maar eens drie belangrijke standpunten in de Sociaal Economische Raad waarover de leden geraadpleegd zijn. Overigens is een klassiek stemadvies 'van boven', vaak impliciet voor de Partij van de Arbeid, inderdaad ongewenst. 'Van onderen' kan via een eenvoudig referendum over de partijkeuze van de leden een bezielende impuls gaan naar het geestdodende verkiezingsdebat.
Dat debat lijkt ergerlijker dan ooit. Zeer op personen gericht die ook nog eens van kop tot voet 'gestyled' worden. Geolied voorspelbaar, zonder een onbetreden pad in te slaan. Geperst in een keurslijf van zendtijd, reclame en netprofilering. Opgefokt door roddels en gekissebis, waarbij elk ogenblik onthullingen op de loer liggen over de vriend van Femke Halsema, de dochter van Jan Marijnissen en het Shell-verleden van Wouter Bos. De zwaarste grief treft echter het ondernemerssucces van wat Balkenende zijn Hervormingsagenda noemt. De cijfermatige uitdrukking daarvan beheerst het debat. De kritiek beweegt zich grotendeels tussen meer of minder, tussen nu of later. Veel blijft onbesproken. Ook bijvoorbeeld een publieke mobilisering voor de acties, 15 november aanstaande, in het openbaar vervoer tegen de gevolgen van het privatiseringsbeleid van de opeenvolgende kabinetten. Laat staan dat sprake is van een principiële verwerping van de privatisering in het algemeen: van school tot ziekenhuis, van museum tot arbeidsbureau. Door slechts te variëren op de gepleegde en nog te verrichten hervormingen blijven vele urgente kwesties in de marge hangen. Bijvoorbeeld: de doorgaande milieuontwrichting, de deelname aan oorlogen, de verantwoordelijkheid voor de verbranding van Schiphol gevangenen, de democratische tekorten van de Europese Unie en de vanzelfsprekende aanvaarding van het kapitalisme. Stemmen winnen door te zwijgen en te grollen, verhult de reële economische, politieke en sociale tegenstellingen.

Dwarse nazaten

De idee van het strategisch stemmen werkt in die zin depolitiserend dat niet economische belangen en sociale bewegingen, maar individuen de knoppen van de democratie lijken te bedienen. Niet alleen in laatste instantie is het uitbrengen van de stem een individuele daad, maar ook in alle daaraan voorafgaande processen. Klasse noch sociale positie, ervaringen noch belangen lijken van invloed op het menselijk denken en handelen, bepalend is de hoogst persoonlijke afweging. Het parlement werkt, actie is voltooid verleden tijd. Tenminste, dat is de ideologische suggestie die van de kiezer als formateur uitgaat.
Geven we toch onze stem - niet onze ziel en zaligheid - aan de partijen die gezamenlijk een linkse regering kunnen vormen, dan onderscheiden zij zich helaas onvoldoende scherp van 'de rest'. Niettemin dragen SP en GroenLinks het meest overtuigend bij aan de politieke scheiding der geesten. Stemmen is kiezen, dus wat nu?
Bij de SP die haar kracht ontleent aan de worteling in de basis van de samenleving, doet zich iets merkwaardigs voor. Vriend en vijand zijn het er over eens dat deze partij met het verkiezingsprogramma "Een beter Nederland, voor hetzelfde geld" gematigder is - in de betekenis van binnen het kapitalisme blijvend - dan ooit. Misschien een tactische keuze om meer 'mensen in het land' te bereiken. De strategische stemmer mag zich echter afvragen wanneer het moment aangebroken is dat de keuze voor PvdA of SP een kwestie van 'lood om oud ijzer' wordt. Zo'n bezinnende vraag kan ook 'radicaal-links' stellen. Groeperingen als Offensief, de Internationale Socialisten en Socialistische Alternatieve Politiek hebben zich immers in de SP genesteld. Meer of minder gedoogd zijn hun leden daarin actief. Merken zij dat hun invloed toeneemt?
En dan GroenLinks, de derde partner in een mogelijk linkse regering. Evenals de SP een dwarse nazaat van de moderne sociaal-democratie. Het verkiezingsprogramma "Groei mee" illustreert de lagere belastingen voor kleine werkgevers aan het rolmodel van de jonge ondernemer "die rijk wil worden met het ontwerpen van websites en andere digitale diensten". De campagne 'rijken willen belastingverhoging' is kennelijk de daarop volgende boetedoening. De kracht van GroenLinks ligt in het consequente 'groene offensief' en de radicale verdediging van sociale vrijheden, de zwakte in de ideologische afstand tot bijvoorbeeld de vakbeweging.

Wie de betrekkelijke invloed van het parlement onderkent en het strategisch stemmen wantrouwt, heeft desondanks alle reden op 22 november de keuze te laten vallen op GroenLinks of de SP. Net zo belangrijk is het daarbij niet te laten.