Commentaar nr. 55 - 26 november 2006

Een Olympisch avontuur in Londen

Herre de Vries

Terwijl Nederland afgelopen week in het teken stond van de verkiezingen, ben ik hier in mijn tijdelijke woonplaats Londen gefascineerd door de onrust rond de Olympische Spelen van 2012. Een deel van de Londense East End gaat op de schop om honderden sporters en vele duizenden bezoekers drie weken lang te kunnen herbergen. Nog amper is de bouw begonnen of het budget is al ruimschoots overschreden.

In juli 2005 werd bekend dat Londen de thuisstad van de Olympische Spelen van 2012 zou worden. Burgemeester Ken Livingstone voorzag een 'regeneration' van het arme Oost Londen. En Tessa Jowell, staatssecretaris van Cultuur, Media en Sport en minister van Olympische Spelen, beloofde dat alles binnen het budget zou blijven.

Budgetoverschrijding

Een paar dagen geleden - de elektriciteitskabels liggen in de grond, maar de sloop en bouw moeten nog beginnen - legde minister Jowell aan parlementsleden uit dat de kosten van het kernbudget met 40 procent zijn gestegen. Dit betekent dat de bouw van het Olympisch park niet meer 2,375, maar 3,300 miljard pond zal kosten. Het totale budget omvat nog eens 1 miljard voor de 'regeneration', 1 miljard voor bodemsanering en 2,730 miljard voor onvoorziene uitgaven. De redenen voor de bijstelling van het budget waren de verdubbeling van de staalprijzen, de inflatie, de toenemende transportkosten, de enorme stijging van de grondprijzen en de strengere veiligheidsmaatregelen.
Livingstone viel Jowell publiekelijk af. Hij meende dat ze had moeten wachten tot in het voorjaar de exacte cijfers bekend worden. Want er waren ook kosten die daalden. Hij had de Londenaren dus liever in het ongewisse gelaten. Dit riep nogal wat woede op in de kranten. Haarfijn werd de vergelijking gemaakt met Montreal. De gaststad van de Spelen, waar dertig jaar geleden de kosten in zes jaar tijd dertien keer hoger uitvielen dan gepland. Hopelijk wordt deze maand de laatste schuld afbetaald. De meeste stadions staan leeg of worden nauwelijks gebruikt.

Slopen en herhuisvesten

Het hart van de Londense Olympische Spelen is Lower Lea Valley, een industriegebied en achtergestelde woonwijk temidden van de armste stadsdelen. De komende zes jaar gaat de London Develoment Agency, verantwoordelijk voor de bouw van het Olympisch park, hier herhuisvesten, slopen en bouwen. Een overzichtje.
* Het Olympisch dorp wordt gebouwd op de plek van Clays Lane Housing Estate, waar 250 mensen wonen en twee legale standplaatsen voor 'travellers' zijn. Hun is een gebied aangeboden waar nu sportvelden en een speelplaats voor kinderen zijn.
* Voor het eigenlijke Olympisch stadion moeten 130 bedrijven wijken. Wat er later met het stadion gebeurt dat plaats biedt aan 80.000 toeschouwers, is nog onduidelijk. Misschien dat West Ham United er gaat spelen.
* De tijdelijke 'warm-up track' wordt eveneens op een bedrijventerrein gebouwd. Na de Spelen is dit gebied bestemd voor woningen en detailhandel. Het kan echter nog steeds onderdeel worden van een 25.000 plaatsen tellend atletiekstadion als West Ham United toezegt het na de Spelen te willen gebruiken.
* De grote ondernemingen - 3.000 arbeidsplaatsen - zijn inmiddels al weg uit Lower Lea Valley. Maar de meeste bedrijven met 10 of minder werknemers hebben nog geen vervangende plek gekregen. Uiterlijk volgende zomer moeten ze weg zijn. De bestaande locaties bleken meestal niet geschikt en voor nieuwbouw blijft steeds minder tijd over. Het voortbestaan van deze bedrijven, samen goed voor 1.000 arbeidsplaatsen, wordt daarmee bedreigd.
* Volkstuinencomplex Bully Point maakt plaats voor een park ten behoeve van de bezoekers van de Spelen. De houders van een tuintje is een plaats aangeboden op de sportvelden van drie scholen. Na de Spelen kunnen ze weer terugkeren naar Bully Point en blijft het gebied bestemd als groenzone.
* En dan is er nog Hackney Marsh. Dit recreatie- en sportgebied wordt voor twee jaar uit gebruik genomen om te kunnen fungeren als gigantische parkeerplaats. Met groene, milieuvriendelijke bussen voor het vervoer van de bezoekers, dat wel. Daarna kunnen de bewoners van de omliggende buurten er weer terecht.

Twijfelachtig

Het moeten 'groene' Spelen worden, vandaar de parken en de milieuvriendelijke bussen. Ook probeert het ontwikkelingsbureau er een sociaal gezicht aan te geven. Iedereen krijgt herhuisvesting en daar wordt een verhaal aan gehangen over het creëren van werk, woonruimte, groen- en sportvoorzieningen. En de vakbonden worden voorlopig op afstand gehouden met een '2012 Construction Commitment', waarin 'Health and Safety' uitgebreid de aandacht krijgen.
De werkelijke gevolgen voor Oost Londen blijven echter onduidelijk. Gezwegen wordt over het feit dat bestaande sportvoorzieningen verdwijnen en dat voor de nieuwe meer betaald moet worden. Het gratis fietsparcours wordt bijvoorbeeld vervangen door een Velodrome met entreegeld. Het Olympisch park blijft ook na de Spelen deels een park. Maar om het te kunnen realiseren, worden huizen, bedrijven en volkstuinen verplaatst naar andere groengebieden die al in gebruik zijn. En wat betreft de huisvesting: in Londen stegen de huizenprijzen tussen 2000 en 2005 met 47 procent. Terwijl in het geheel van het Verenigd Koninkrijk 1,5 miljoen mensen op een wachtlijst voor een sociale huurwoning staan, wordt in Londen vooral het midden- en topsegment van de woningmarkt bedient met dure koophuizen. Dus in hoeverre dit Olympisch avontuur van Livingstone en Jowell het leven van de Oost Londenaren verbetert met goede en goedkope huisvesting in een groene leefomgeving met goedkope voorzieningen is de vraag. Maar ze worden er ondertussen wel in meegesleept. Het is verbazingwekkend hoe voor een prestigieus project opnieuw ineens zoveel geld beschikbaar is, terwijl de blijvende positieve effecten zo twijfelachtig zijn.