Commentaar 81 - 25 november 2007

Het doel is niet bereikt

Jan Taat

"Het doel is bereikt", kopt de FNV in het pamflet van 20 november. Het kabinetsplan ontslagrecht is van tafel. Op typisch Haagse wijze gaat een commissie studeren en ziet de coalitie over een half jaar wel weer verder. De PvdA die de hete adem van de SP in de nek voelt, is even verlost van een pijnpunt. De flexwerkers zijn dat echter niet.

Flexibilisering en uitbesteding van arbeid hebben ertoe geleid dat grote groepen arbeiders in verschillende sectoren zeer weinig verdienen en onder slechte voorwaarden werken. Bedrijven in de Londense zakenwereld, maar ook ziekenhuizen en universiteiten huren allerlei diensten in bij onderaannemers. De inhurende bedrijven voelen zich niet verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden van het ingehuurde personeel. De onderaannemers kunnen dus doen wat ze willen. Van een uitkering bij ziekte en opbouw van vakantiedagen en pensioen is geen sprake. Deze ontwikkeling komt dubbel hard aan, want het leven in een stad is duur. En als aan de ene kant je loon daalt, terwijl aan de andere kant bijvoorbeeld de huizenprijzen en huren met recordsnelheid stijgen, heb je een probleem. En dat probleem heet armoede.

De werkgevers klagen steen en been dat ze geen werknemers kunnen vinden. Tegelijk dringen ze erop aan dat het makkelijker en goedkoper moet worden om werknemers te ontslaan. De logica daarvan is moeilijk in te zien. Gezien de situatie op de arbeidsmarkt is de positie van de werkgevers op dit moment zwak. Aan de andere kant is bij werknemers de angst om ontslagen te worden geringer dan bij hoge werkloosheid en was misschien de hoop van de werkgevers dat ze met wat vage beloften hun zin zouden krijgen. Als het aan Donner had gelegen, was dat ook gebeurd. Voor de PvdA was de situatie te ongunstig, de SP had op dit punt weer kunnen scoren. In de zomervakantie gaat Donner in de herkansing. Eerdere dossiers, zoals de WAO en de Ziektewet, zijn op soortgelijke wijze er door gejast.

Verantwoording afleggen

Voor mij was het belangrijkste pijnpunt van het voorstel niet zo zeer de invoering van een maximum in de ontslagvergoeding, maar de opheffing van elke verantwoording voor het ontslag. Als iemand ontslagen wordt, is iets grondig misgegaan. Daar hoort in het openbaar verantwoording over te worden afgelegd. Een kwestie van normen en waarden, lijkt me.
In de huidige situatie verloopt 50 procent van de ontslagen via het CWI. De nationale ombudsman beticht het CWI van partijdigheid: de werkgevers krijgen meer informatie dan de werknemers en het CWI vraagt wel werkgevers om nadere informatie bij onduidelijkheden, maar nooit werknemers. De procedure kent bovendien geen hoorzitting. Een standaardprocedure in het geval van een meningsverschil over het ontslag via de kantonrechter biedt betere bescherming. Voor sommige werkgevers is de drempel om via de rechter het ontslag af te dwingen gewoon iets hoger dan alleen een cheque uit te schrijven. Overigens is het aantal ontslagaanvragen (CWI) en ontbindingsaanvragen (kantonrechter) in 2006 drastisch gedaald. Dat hangt samen met de krapte op de arbeidsmarkt. Bij de kantonrechter gaat het in 80-85 procent van de gevallen om 'geregelde ontbinding', waarbij werkgever en werknemer het al eens zijn en de zaak niet inhoudelijk wordt behandeld. Het zou al aardig wat rompslomp schelen als de noodzaak tot 'geregelde ontbinding' wordt weggenomen.

Niks voor flexwerkers

De leiding van GroenLinks knarst ondertussen de tanden. Zij wil graag het ontslagrecht herzien. Op 14 november schreef Femke Halsema in het dagblad Trouw een opiniërend artikel onder de titel "Huidig ontslagrecht dient de rijken". Daar zit iets in. Een deel van de twee miljard per jaar die de werkgevers aan de werknemers als ontslagvergoeding betalen, gaat inderdaad ten overvloede naar de rijken. Een betere ontslagbescherming van de 580.000 flexwerkers kan makkelijk worden gefinancierd door een maximum te stellen aan de ontslagvergoeding. Helaas draaft Femke nogal door: ze wil die twee miljard volledig inzetten voor wettelijke scholingsrechten. Die scholing moet dan tijdens de werkzame periode plaatsvinden, zodat mensen aantrekkelijker zijn op de arbeidsmarkt. Dat zal voor sommige groepen misschien wel helpen, maar scholing is geen universeel middel om mensen na ontslag weer aan het werk te helpen. Zeker niet als de werkloosheid onverhoopt weer oploopt. Merkwaardig is dat ze tegelijk voorstelt om een verplichte hoorzitting te organiseren voor het vaststellen van de ontslagvergoeding. Goed plan, maar als de twee miljard al is uitgegeven aan scholing, waar komt dan het geld voor de ontslagvergoeding vandaan?

Zelfs als het doel van de FNV alleen het behoud van de verworven rechten is, is het niet bereikt. De voorstellen komen ongetwijfeld terug. De FNV noemt in het pamflet van 20 november ook de positie van de flexwerkers. Daarvoor is niets bereikt. Het is daarom jammer dat er voorlopig geen beweging in het ontslagrecht zit. Het is tijd voor nivellering in de ontslagvergoeding ten gunste van de flexwerkers. De krapte op de arbeidsmarkt geeft ook ruimte voor offensieve eisen op dit gebied. Gelukkig wordt er - ook in FNV-verband - gewerkt aan nieuwe methoden om werknemers te organiseren, zoals in de extra "Kippenvel en enthousiasme in Holiday Inn" te lezen is.