Amerikaanse vakbeweging - oorlog in de auto-industrie Een historisch compromis staat op breken Jane Slaughter (bewerking/vertaling Roland Siebe en Ailko van der Veen) Het ziet er naar uit dat in de Verenigde Staten een einde is gekomen aan de min of meer harmonieuze verhoudingen tussen vakbond en ondernemers in de auto-industrie. De basis van die verhoudingen was gelegd in de succesvolle campagnes van United Auto Workers (UAW) in de jaren dertig van de vorige eeuw en de regulering van de arbeid tijdens de Tweede Wereld Oorlog. De harmonie werd vastgelegd in collectieve contracten, waarin de bazen een fatsoenlijk loon garandeerden en de vakbonden arbeidsrust. In een tijd waarin de Verenigde Staten de wereld domineerden, leek dat voor beide partijen geen slechte deal. Ook al betekende het dat de werknemers elke greep op hun arbeidsvoorwaarden kwijtraakten. De toenemende mondiale concurrentie heeft er echter toe geleid dat ondernemers een passende beloning voor het personeel als een luxe zijn gaan zien die ze zich niet langer konden veroorloven. Zo verzelfstandigden Ford en General Motors in 1999 en 2000 de fabricage van onderdelen om de lonen te kunnen verlagen. Hiertoe werden twee nieuwe bedrijven opgericht: Visteon en Delphi. Bedrijven die niet onder de collectieve contracten zouden vallen. De derde van de zogenoemde Grote Drie in de Verenigde Staten, Chrysler, had zoiets al eerder gedaan. Aansturen op faillissement Om deze dreiging nog enigszins het hoofd te kunnen bieden, tekende de UAW in 2003 een aanvulling op de oude overeenkomsten. Visteon en Delphi zouden onder de CAO vallen, maar de 'moederconcerns' Ford en General Motors mochten de lonen van nieuwe personeelsleden bij die bedrijven met tien dollar verlagen. Daarmee zou de UAW goed verdienende leden geleidelijk verliezen en daarmee contributie-inkomsten, maar nog steeds een groot aantal werknemers vertegenwoordigen. Dat aantal zou weliswaar door toename van de werkdruk en de invoering van nieuwe technologieën afnemen, maar dan wel stap voor stap en volgens afgesproken regels. Al snel bleek dat Delphi en haar oprichter, en grootste klant, General Motors niet konden of wilden wachten. In hun visie kwamen ze niet snel genoeg af van de duurdere, oudere werknemers. En 8 oktober 2005 was het dan zover. Delphi stapte naar de rechter om vrijwillig het faillissement aan te vragen en zo onder haar collectieve verplichtingen uit te komen. Slapende reus In het bulletin van de bedrijfsledengroep van United Auto Workers legt een werknemer van Delphi uit waarom hij zo kwaad is: "Delphi is geen willoos slachtoffer geworden van een onvoorziene ramp. Al meer dan een decennium probeert General Motors zich los te weken van Delphi. Je hoeft echt geen beleggingsanalist te zijn om te begrijpen dat het uiteindelijke doel van General Motors/Delphi is de UAW te vernietigen door zijn basis te ondermijnen." En hij vervolgt: "Van meet af aan is aangestuurd op een faillissement. Het zijn niet de schuldeisers die Delphi hiertoe hebben gedwongen. Het doel van het faillissement is om onder de verplichtingen aan de werknemers uit te komen. Klink ik misschien rancuneus? Iemand die geen tijd, energie of geld heeft geïnvesteerd in Delphi, iemand zonder enig contact met de werkvloer, iemand die al lang weer weg is als de kruitdampen zijn opgetrokken, zo iemand verpest mijn leven." Sommige werknemers vroegen zich allang af waarom de Grote Drie niet veel meer pogingen deden de UAW te breken. Immers het zwakke punt van de bond was al twintig jaar duidelijk: de onwil van de leiding de leden te inspireren en te organiseren. Afgezien van het feit dat de UAW een rol speelt bij het in het gareel houden van de werknemers, weet het management dat de bond nog beschikt over een grote potentiële macht. Tenminste, wanneer leiding en leden die zouden willen gebruiken. Werknemers noemen de bond niet voor niets een 'slapende reus'. Een andere ondernemer waarmee de UAW te maken heeft, Caterpillar (landbouwtractoren), deed een poging de bond te breken door tijdens twee stakingen in de jaren negentig werkwilligen in te huren. Daarmee negeerde Caterpillar het 'gentlemen's agreement' om stakingen ordelijk te laten verlopen. In die periode vlogen managers van de Grote Drie af en aan om te leren hoe een dergelijke aanval het best aangepakt kon worden. Staking En nu zien we de baas van Delphi, Miller, met de steun van General Motors proberen de auto-industrie vakbondsvrij te maken. Zo niet in naam, dan toch wel feitelijk. Op de plannen van Miller en zijn collega-miljonairs om de werknemers te beroven van hun bestaansmiddelen en pensioenen is slechts één antwoord mogelijk: een staking die landelijk de industrie platlegt en gefinancierd wordt uit de gigantische stakingskassen van de UAW. De Grote Drie zijn immers kwetsbaar door het jarenlange marktaandeelverlies aan andere bedrijven. Een staking kunnen ze zich niet veroorloven. Stakingen zijn niet alleen nodig, maar gelet op de collectieve overeenkomsten zelfs legaal. De UAW heeft volgens deze contracten het recht om te staken tijdens de CAO-periode als het gaat om kwesties als veiligheid, gezondheid, werktempo en uitbesteding. En op al deze gebieden is in alle fasen van de productie en assemblage sprake van één of meerdere misstanden. Tijdens een bijeenkomst van vakbondsafdelingen bij General Motors en Delphi augustus jongstleden, vroeg één van de afgevaardigden klachten te verzamelen die een staking rechtvaardigen en vervolgens de productie te staken als het bestuur daartoe zou oproepen. Zo'n oproep is echter onwaarschijnlijk. Tot nu toe loopt het enige contact van het bondsbestuur met de leden via het advocatenkantoor dat het faillissement voor de rechtbank moet behandelen. Het is dan ook de vraag of de reus nog gewekt kan worden. En als Miller en zijn vrienden hun zin krijgen, zal slechts een dwerg overblijven. Werknemers bij Delphi en General Motors, maar ook hun collega's in de gehele auto-industrie, staan voor een vraag die ze snel dienen te beantwoorden. Is een loon op het niveau van Wal-Mart - een supermarkt in de Verenigde Staten, berucht om zijn lage lonen en anti-vakbondspraktijken - het waard nederig de hand te blijven ophouden? Als ze het gevecht willen aangaan, zullen ze voor elkaar moeten krijgen dat hun gekozen vertegenwoordigers leiding geven aan een strategie die alle werknemers in de auto-industrie inschakelt. En daarvoor zijn alle middelen nodig. Van internet tot vakbondsbijeenkomsten, van pamfletten tot discussies op de werkvloer. Uit: Labor Notes ("Breng de beweging terug in de arbeidersbeweging"), november 2005 - zie http://www.labornotes.org/