Unite! - nieuwe 'flex' vakbond in Nieuw Zeeland Voor vette lonen in 'fastfood' Joe Davies [vertaling/bewerking Roland Siebe] Een golf van stakingen, picketlines en andere bedrijfsacties overspoelden deze zomer de 'fastfood' industrie in Nieuw Zeeland. Het personeel bij McDonald's, Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken en Starbucks in Auckland - de grootste stad van het land - is al sinds december vorig jaar in beweging en toch lijkt het of alles net is begonnen. De aanjager van deze strijdbare actiegolf is een jonge vakbond, Unite!, die 'pioniert' in de organisatie van laag betaalde arbeid(st)ers. Unite! is actief in Auckland, de hoofdstad Wellington en in Christchurch. De bond organiseert zeer succesvol jonge arbeiders tot een kracht die in staat is veranderingen in de 'fastfood' tot stand te brengen. De campagne slaagt er als één van de eerste van de wereld in het personeel bij met name McDonald's in een vakbond samen te brengen. Losse arbeid Traditioneel voor deze sector met een moordende concurrentie is de uitsluiting van vakbonden door aan de ene kant de fanatieke tegenstand van alom aanwezige ondernemers en aan de andere kant de moeilijkheid rondtrekkende jongeren te organiseren. Het gevolg is dat de arbeidsvoorwaarden gestaag verslechterd zijn. De meestal jonge, mobiele en machteloze mensen die genoeg hebben van de beroerde omstandigheden achter het buffet, stemden eerder met hun voeten dan hun krachten te bundelen voor beter werk en loon. Het personeel in de 'fastfood' is te betitelen als losse arbeiders met een zeer tijdelijk contract. Wie opkomt voor verbeteringen, kan door het management langs legale weg uit het werkrooster geschrapt worden. Dientengevolge zijn de afgelopen twintig jaar de lonen gehalveerd en de toeslagen voor bijvoorbeeld overwerk afgeschaft. De campagne van Unite! onder de leuze "Supersize My Pay" kent drie hoofdeisen: * directe verhoging van het minimumloon naar twaalf dollar per uur (nu: 10 dollar 25 voor wie ouder dan achttien jaar is; ongeveer gelijk aan 6,25 Amerikaanse dollar), * afschaffing van de jeugdlonen (nu: 8 dollar 25 als minimum voor jongeren tussen de zestien en achttien jaar), * zekerheid over het werk en de arbeidstijd. Werkzekerheid Vooral jongeren sluiten zich aan bij de campagne en de vakbond. Het ledental van Unite! in Auckland is gestegen van 200 in 2003 naar 5.000 in 2006. In Wellington en Christchurch gaat het minder hard, niettemin is ook daar de groei spectaculair. Verrassend genoeg blijkt geld niet de belangrijkste drijfveer te zijn om actief te worden. Simon Oosterman, campagnecoördinator, zegt dat de beloning een belangrijke zorg is, maar dat de zekerheid van werk, de derde eis, als een nog groter belang gezien wordt. "In de praktijk werkt het", volgens Oosterman, "zo dat wie ongeliefd is bij het management niet zonder meer ontslagen wordt. Het 'slachtoffer' krijgt gewoon geen werk meer aangeboden. Het effect is natuurlijk hetzelfde. Zo kan het management een personeelsbestand opbouwen van inschikkelijke meelopers." Om dit tegen te gaan, is in recente onderhandelingen met Restaurant Brands (eigenaar van Pizza Hut, Starbucks en Kentucky Fried Chicken) door Unite! afgedwongen dat vakbondsleden eerst elk beschikbaar uur krijgen aangeboden (tot veertig uur per week), voordat nieuw personeel kan worden ingehuurd. Dit is een belangrijke verworvenheid, omdat onder deze voorwaarden het personeel veel meer werkzekerheid heeft. De bazen zijn immers niet langer in staat het werk willekeurig aan degenen te geven die hen het meest welgevallig zijn. Verbreding Ook heeft de campagne successen geboekt op weg naar de opheffing van de jeugdlonen. Gedeeltelijk door de opgebouwde, publieke druk is dit jaar een wet (in eerste lezing) door het parlement aangenomen die een einde maakt aan de jeugdtarieven. Een nieuwe stap is gezet door de oproep deze regeling ook buiten de fastfood industrie door te voeren. De belangrijke multinational en oliegigant BP heeft aangekondigd nog dit jaar de jeugdlonen voor de vestigingen in Nieuw Zeeland af te schaffen. Via de radio werd in praatprogramma's solidariteit betuigd met de gevoerde acties, ook door studentenorganisaties en zelfs door de brugklassers van middelbare scholen die zich aangesproken voelden door de 'studentenstakingen' ter ondersteuning van de campagne. Zoals gezegd, is verhoging van het minimumloon een ander actiedoel. Alleen al met de afschaffing van het jeugdloon stijgt het inkomen van 16- en 17-jarigen met 60 procent. Bovendien heeft de regering zich inmiddels verplicht met ingang van 2008 het minimumuurloon tot 12 dollar te verhogen, zij het met de bekende slag om de arm: "voor zover de economische ontwikkelingen dit toelaten". Wat Simon Oosterman betreft, is de verbetering welkom, maar niet voldoende. Hij benadrukt dat de combinatie van een laag minimumloon en het jeugdloon vooral de studenten hard treft. De campagne "Supersize My Pay" geeft een strijdbare impuls aan de gehele fastfood industrie in Nieuw Zeeland die doorwerkt onder de jonge arbeiders en arbeidsters werkzaam in andere sectoren. De bestuurders en leden van Unite! zijn vastberaden om door te zetten en de strijd te verbreden, in het bijzonder naar de industrieën waar vooral jongeren worden uitgebuit om de winsten van de ondernemers te spekken. Uit: Labor Notes, september 2006 - New Zealand Union Lanches Campaign to "Supersize" Fast Food Workers' Pay - www.labornotes.org/magazine/