Drie boeken van onderop geschreven CALVÉ IS GESCHIEDENIS Rob Lubbersen Het doek is gevallen. In de vroege ochtend van 6 november 2007. De fabrieken van Calvé in Delft, van Knorr in Loosdrecht en van Cif in Vlaardingen gaan dicht. In totaal raken 474 arbeiders hun baan kwijt. Dankzij de ontslagbescherming komen ze weg met een fatsoenlijk sociaal plan. Dankzij de acties die ze hebben gevoerd, komt daar nog eens 25 miljoen euro bovenop. Maar het blijft een trieste vertoning. Na 123 jaar is Calvé geschiedenis. Geheel toevallig is een belangrijk stuk van die geschiedenis op de valreep in boekvorm verschenen. Het heet "De spraakmakers van Calvé. Moet jij ze in je fabriek?". Soms gebeuren er dingen die je niet voor mogelijk houdt. Op 11 oktober 2007 werd het gepubliceerd, de laatste woorden luiden: "Moge dit mooie bedrijf nog lang blijven bestaan!". Vrinden Het zijn woorden die in het Nawoord zijn geschreven door Mark Rutte. Jawel, dé Mark Rutte van Verdonk en VVD. Dat is al iets bijzonders. Het boekje verhaalt immers van het leven van drie tamelijk radicaal linkse jongens, die een groot deel van hun arbeidzame bestaan bij Calvé hebben doorgebracht. En daar in acties en vakbondswerk soms flink tegen de bedrijfsleiding van leer zijn getrokken. Rutte maakte ooit deel uit van die bedrijfsleiding. Hij zat in het managementteam van Unilever, het concern waar Calvé onderdeel van is. Hij was een natuurlijke tegenstander van de drie rebellen. Maar één van de drie kon het toch goed met hem vinden. Verdonk krijgt gelijk. Mark is eigenlijk best een aardige, veel te progressieve jongen. Hij schrijft niet alleen het Nawoord, hij is bij de hele productie van het boekje betrokken. En hij pent dus "Moge dit mooie bedrijf nog lang blijven bestaan!". Tsja, Mark, je vrinden hebben anders besloten ….. Want, en dat is het bijna ongelofelijke, op dezelfde dag dat het boekje uitkomt, maakt het management van Unilever volkomen onverwachts bekend dat ze de Calvé-fabriek wil sluiten! Te weinig winst Op 11 oktober 2007 wordt niet alleen de sluiting van Calvé aangekondigd. Unilever wil ook de productie in Loosdrecht (Knorr en Conimex) en Vlaardingen (Cif) stopzetten. Arbeiders en vakbonden starten dezelfde dag nog met acties. Op 24 oktober worden die omgezet in stakingen. De Unilever-bedrijven in Rotterdam (Blue Band en Becel) en Oss (Unox) gaan eveneens plat. Alleen in pretpark Hellendoorn (Hertog en Ben&Jerry's) wordt doorgewerkt. Onder het stakende personeel is de eendracht groot, 90 procent is lid van een bond. En de solidariteit groeit aan. De SP begint een financiële steuncampagne, de gemeenteraad van Delft stelt zich op achter de stakers in haar stad en de havenarbeiders die zijn aangesloten bij FNV Bondgenoten verklaren géén transporten meer voor Unilever te zullen uitvoeren. De sympathie voor de acties is begrijpelijk. Bij geen van de drie vestigingen wordt verliesgevend gewerkt. Er wordt wel winst gemaakt, maar er wordt te weinig winst gemaakt, daarom moeten ze dicht. Weer gaan de belangen van aandeelhouders en 'de markt' boven die van de werkende mens. En helaas wint ook ditmaal het kapitaal van de arbeid. Wel is het zo dat dankzij de acties de 474 ontslagenen met een redelijk sociaal plan vertrekken: een zogenaamde kantonrechtersregeling (dankzij het bestaande systeem van ontslagbescherming!) plús 25 miljoen euro voor aanvullende uitkeringen. En voor het personeel dat bij Unilever blijft, toch nog drieduizend mannen en vrouwen, is er een werkgarantie tot 2011 afgesproken en een loonsverhoging van 6,5 procent over de komende twee jaar. Als keihard feit blijft echter overeind: Calvé is geschiedenis. Koosjer Wie iets meer wil weten van de geschiedenis van Calvé zou eens kunnen kijken op www.aad-verhoeff.nl. In negen hele korte hoofdstukjes geeft Aad Verhoeff in "Calvé, unieke geschiedenis van een uniek bedrijf" een overzicht van het bijna 125-jarig bestaan van de 'oliefabriek' en de latere 'smaakmaker' van Delft. Samen met Jeroen Terlingen heeft Aad ook nog een ander boekje op zijn naam staan en dat is "Moet er nog slaolie wezen? Zes jaar vakbondsstrijd bij Calvé Delft". Sinds héél kort heeft Aad dus aan zijn oeuvre een nieuwe publicatie toegevoegd: "De spraakmakers van Calvé. Moet jij ze in je fabriek?". Dit boek met dat berucht/beroemde slotwoord van Mark Rutte schreef hij samen met Jan van Bilsen en Dolf van Dalen. Het is uitgegeven door Quist op die vermaledijde 11e oktober van dit jaar. Het is geen hoogstaand literair werk geworden, sommige foto's zijn wat klein en enkele tekstdelen zijn wat langdradig, maar desalniettemin is het een boeiend product. In 183 bladzijden vertellen Aad, Jan en Dolf over hun leven en vooral over hun werk en hun activiteiten op en rond hun werk. Ze verhalen van reorganisaties, mechanisatie en automatisering en de invloed daarvan op hun werkomstandigheden. Ze halen herinneringen op aan bazen en collega's. Ze presenteren anekdotes over acties, stakingen en hun inzet in de bond en de ondernemingsraad. Soms zetten ze de sfeer in 'hun' bedrijf mooi neer. Bijvoorbeeld als ze het hebben over de verhoudingen tussen de gelovige en de ongelovige arbeiders of als ze de heer-knecht-relatie op de hak nemen. Ze roepen een beeld op van een Nederlandse arbeider die 'gemiddeld' níet met zich laat sollen, maar tegelijkertijd zo veel relativeert (met humor en redelijkheid) dat héle grote veranderingen niet in zijn of haar lijn liggen. In de passages over de geweldige stakingsbeweging in 1977 rond de automatische prijscompensatie lijkt het even anders. Aad en Jan leidden toen een staking van twee weken bij Calvé en voerden ook een stevige demonstratie door de stad aan. In die periode liet Aad Verhoeff aan de toenmalige directeur Eekman Rooda Jr weten dat arbeiderszelfbestuur niet ver weg meer was. Die reageerde daarop met de vraag "En wij dan?". Hij was tamelijk onthutst, toen Aad hem daarop toevoegde "Ja, dan is er voor jullie geen plaats meer." Karakteristiek voor het boekje en misschien zelfs wel voor de Nederlandse arbeidsverhoudingen is dat bijna dertig jaar later de arbeiders bij de baas op visite gaan, wat gegeneerd terugblikken en tot de conclusie komen dat "die periode qua tact en conflicthantering van beide kanten niet helemaal koosjer was …" Voor wie geïnteresseerd is in sociale historie, geschreven door arbeiders zelf, is "De spraakmakers van Calvé" smakelijke kost. Jan van Bilsen, Dolf van Daalen, Aad Verhoeff, De spraakmakers van Calvé. Moet jij ze in je fabriek?, Delft 2007. Prijs: € 19,50. Uitgever: http://www.quist.nl.