GroenLinks - Ginkelsduin, 15 en 16 september 2007
Discussie in de tent!
Rob Lubbersen*
GroenLinks pakt behoorlijk uit. Als het gaat om het debat over de koers van de partij dan. Het ledenblad GroenLinksMagazine en het wetenschappelijk orgaan De Helling bevatten al nummerslang bijdragen over 'wat er mis is' en 'hoe het beter moet'. Op 15 en 16 september 2007 is er op Landgoed Ginkelsduin zelfs een heel weekend letterlijk "Discussie in de tent!".
En deze maand, juli 2007, verschenen er in één week twee boekjes van elk veertig pagina's die verleden, heden en toekomst van GroenLinks onder de loep nemen, geheten: "Scoren in de linkerbovenhoek" en "De tijd vooruit". De vraag is of er al enige richting in het debat is te ontwaren. Welke kant of welke kanten gaat het op?
Gordijnen gaan open
Dat er in GroenLinks flink gediscussieerd wordt, is niet zo gek. Na 1998, toen nog elf zetels in de Tweede Kamer werden bezet, zijn er bij de verkiezingen steeds slechtere resultaten geboekt. Op 22 november 2006 ging er wéér een zetel af en bleven zeven stuks over. Daar was geen vrede mee.
Een sluimerend debat werd stevig aangeblazen. Vooral een groep kritische leden, de zogenaamde Platvoetindianen, genoemd naar initiatiefnemer Leo Platvoet, deed van zich spreken. Zij eisten een grondige discussie over de standpunten van de partij én over de gevolgde strategie en de interne organisatie.1 Daar is sindsdien aardig gevolg aan gegeven. Er verschenen pittige stukken in het GroenLinksMagazine en De Helling. Het wetenschappelijk bureau kwam met een beschouwing in boekvorm "De tijd vooruit". En vooral: er werd een commissie ingesteld met als opdracht te kijken naar en te adviseren over de koers van de partij. Deze commissie organiseerde negen regionale bijeenkomsten, waar vijfhonderd leden op af kwamen, en publiceerde daarna haar bevindingen in het boekje "Scoren in de linkerbovenhoek".
De bedoeling is dat het debat op 15 en 16 september 2007 een hoogtepunt krijgt tijdens een landelijk weekend met als motto "Discussie in de tent". Het belooft een weekend te worden met veel feest en muziek, maar ook met heel serieuze discussies over de beginselen van de partij en de manier waarop die worden uitgedragen. Er staan onderwerpen geagendeerd als: individualisering, gemeenschapsdenken, globalisering, moralisme, Europa, Afghanistan, personalisering, integratie, democratie, volkspartij, leiderschap, enzovoort. Weinig zal onbesproken blijven. In het licht van de verkiezingsnederlagen lijkt dat niet zo vreemd. Maar het had natuurlijk ook anders gekund. Voor hetzelfde geld had de 'dip' ertoe geleid dat de gordijnen waren dichtgedaan om intern orde op zaken te stellen. Zo'n club is GroenLinks gelukkig niet. Als er wat te bespreken valt, dan wordt dat ook besproken. Uitgebreid. De gordijnen gaan ópen. In de hoop dat dát helpt om helderder te zien en weer vooruit te komen.
Profileren!
De commissie die de opdracht kreeg het optreden van GroenLinks tegen het licht te houden en met tips voor betere prestaties te komen, stond onder leiding van Bram van Ojik. Niet voor niets kreeg het rapport van deze commissie de titel "Scoren in de linkerbovenhoek". Volgens Van Ojik is GroenLinks links, als het gaat om sociale rechtvaardigheid. Wel niet zo links als de SP, maar toch zeker wel ongeveer zo links als de PvdA. Op de schaal van progressiviteit, als het gaat om burgerlijke vrijheden, milieu en (multi)cultuur, laat GroenLinks de SP en de PvdA en zelfs D66 (!) ver achter zich. Als je dit in een matrix stopt, met een horizontale as van links naar rechts en een verticale van conservatief naar progressief, dan zit GroenLinks inderdaad in de uiterste linkerbovenhoek. Om daar te kunnen scoren, doet de commissie Van Ojik een groot aantal aanbevelingen. De meest geruchtmakende tot nu toe is ongetwijfeld de oproep om de partij vooral meer te profileren ten opzichte van de andere linkse partijen: "GroenLinks zou er goed aan doen de verschillen met andere linkse partijen meer te benadrukken." Een merkwaardig advies, omdat elders in het rapport wordt geconstateerd dat de kiezersmarkt ter linkerzijde beperkt is en óók dat een scherp profiel tegenover de SP en de PvdA voor vrijwel elke linkse kiezer een argument levert om níet op GroenLinks te stemmen. Meer profileren lijkt zo vooral een vrijbrief om minder in te zetten op linkse samenwerking.
De commissie komt met meer en zinniger raadgevingen. Ze wil de relatie tussen de leden en de top verbeteren en de diversiteit van de vertegenwoordigers vergroten. En daar is niks mis mee. Een belangrijk voorstel is het min of meer onder curatele stellen van het Strategisch Beraad. Dat is momenteel een club van landelijke en lokale fractievertegenwoordigers en bestuurders die behoorlijk veel en ongecontroleerd invloed uitoefenen. Helemaal afschaffen zou beter zijn. Als het congres, de partijraad en het bestuur doen wat ze moeten doen, dan is zo'n strategisch beraad nergens voor nodig.
De commissie Van Ojik laat sommige onderwerpen liggen. Internationale zaken, zoals de zeperd bij het Europees referendum, blijven vrijwel buiten beschouwing. Ook worden niet alle voorstellen uitgewerkt. Het idee dat op de regionale bijeenkomsten prominent naar voren kwam, namelijk om de verbinding met maatschappelijke organisaties te versterken, wordt wel genoemd, maar blijft als een losse zin volkomen in de lucht hangen. Wél wordt vrij uitgebreid ingegaan op de sociale kwestie. Het gaat daarbij natuurlijk vooral om de twee voorstellen uit het stuk "Vrijheid Eerlijk Delen" van Femke Halsema en Ineke van Gent die ook in het verkiezingsprogramma werden opgenomen, namelijk om het ontslagrecht te versoepelen en de WW verkorten.2 Die punten hebben binnen GroenLinks tot enorme verdeeldheid geleid en naar buiten toe bijgedragen aan een fikse verwijdering van de vakbeweging. De commissie dringt aan op "een helder sociaal gezicht". Helaas gaat de kritiek niet verder dan de manier waarop de discussie gevoerd is, die zou geen schoonheidsprijs verdienen. En daardoor "is onnodig een kloof gegroeid tussen voor- en tegenstanders van de voorstellen en zijn deze voorstellen onvoldoende geworteld in de partij". Het debat moet dus verder gevoerd worden, maar de uitkomst staat van tevoren vast: niet herziening, maar worteling is de inzet. Daar zal Femke Halsema best mee kunnen leven.
Het kan áltijd beter
En inderdaad ziet Femke in het rapport van Van Ojik een bevestiging van "de politieke positie van GroenLinks over de afgelopen jaren". Inclusief "de door de Tweede Kamerfractie ingezette sociale koers". Net als de commissie is ze van mening dat het interne debat beter had gekund en moet worden voortgezet, maar niets wijst in de richting van een verandering van standpunt.
In een wat stijve, plichtmatige en gelijkhebberige reactie op "Scoren in de linkerbovenhoek" met zinnen als "De volmondige steun van de Commissie ervaren wij als een steun in de rug" haalt Femke het rapport bijna helemaal naar zichzelf toe.3 Behalve dat ze blij is met de steun inzake de sociale koers is ze gelukkig met de waardering voor het/haar optreden rond de multiculturele samenleving en de milieuproblematiek. Ze deelt bovendien de opvatting van "de commissie die zegt dat GroenLinks landelijk én lokaal bestuurlijke verantwoordelijkheid dient na te streven". Ze is niet tevreden met de manier waarop is geopereerd in de coalitieonderhandelingen met PvdA en CDA afgelopen winter. "De interne besluitvorming verliep niet ordelijk genoeg en het publieke beeld week teveel af van onze werkelijke positie." Eigenlijk had het GroenLinks van Femke Halsema best wel met PvdA en CDA verder willen praten. Op een 'reli-roze-groene' coalitie wordt immers al sinds 2001 aangestuurd, zo wordt in "Scoren in de linkerbovenhoek" inmiddels bloosloos erkend.4
En, hoewel het áltijd beter kan, is Femke toch optimistisch over de toekomstige kansen van GroenLinks. Dat optimisme, zo stelt ze, wordt met name gevoed door het op dezelfde dag als "Scoren in de linkerbovenhoek" verschenen boek "De tijd vooruit".
Mooi-weer-partij
"De tijd vooruit" is een uitgave van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. Het is geschreven door directeur Bart Snels en Noortje Thijssen. Het is absoluut geen toeval dat deze brochure juist nu verschijnt. Het levert de theoretische onderbouwing van de stelling dat GroenLinks de juiste weg heeft ingeslagen en spreekt moed in om dat vol te houden. In een sociologisch, cultureel-politiek vertoog wordt de Periode Waarin Wij Leven in analyse genomen. Bart en Noortje constateren dat dit een periode is van modernisering. Kernontwikkelingen in de modernisering zijn: individualisering, globalisering, migratie en rationalisering. Er kunnen zich antimodernistische reacties voordoen, maar die zijn per definitie van tijdelijke aard. Zo hebben het terrorisme en de economische neergang de tijdgeest enkele jaren uiterst behoudzuchtig gemaakt. De opkomst van Fortuyn en de SP (!) zijn daarvan de uitingen. Maar op de langere termijn zal de modernisering doorzetten. En aangezien GroenLinks dé partij is van de modernisering komt het allemaal, ook electoraal, wel goed: "(…) het uitblijven van negatieve incidenten (…) opent nieuwe perspectieven voor progressieve partijen". GroenLinks als mooi-weer-partij.
Een progressieve partij is daarbij in de ogen van Bart Snels wel een partij die afstand moet durven nemen van de oude verzorgingsstaat en de daarin verworven rechten met betrekking tot de WW en de ontslagbescherming. Bart blijft het herhalen: "De jongste generaties zullen het niet accepteren dat zij de rekening van de vergrijzing moeten betalen." De voorstellen die hebben geleid tot verbitterde interne discussies tussen jong en oud en tot een verwijdering van de vakbeweging, blijven wat hem betreft onverminderd overeind. In een artikel in De Helling (zomer 2007) roert hij dezelfde trom. Samen met Natasja van den Berg schetst hij daarin "De kracht van GroenLinks". Ze doen dat op vier kernwaarden: internationale solidariteit, ecologische duurzaamheid, culturele openheid en sociale rechtvaardigheid.
Het zal niet verbazen dat bij het moderne internationalisme á la Bart Snels vooral de erkenning van de NAVO een vooraanstaande rol mag spelen. Dat bij de moderne duurzaamheid belastingmaatregelen verre de voorkeur krijgen boven het nationaliseren van grote bedrijven. En dat bij moderne solidariteit de ideeën uit "Vrijheid Eerlijk Delen" van stal worden gehaald. Alleen de moderne multiculturaliteit, waarbij 'integratie met behoud van eigen identiteit'' is vervangen door 'integratie door emancipatie', zal waarschijnlijk door niemand worden aangevochten. De rest is omstreden. En zo zijn er meer uitspraken, zoals "De bondgenoten van GroenLinks bevinden zich niet langer alleen aan de linkerzijde van het politieke spectrum. Iedere partij die groene politiek wil voeren is bondgenoot." Wordt het Groen! in plaats van GroenLinks? En hoe wil Bart "vechten tegen onrecht en het tegengaan van de uitbuiting van mens en natuur. Niet primair door demonstraties te organiseren, maar door inhoudelijke alternatieven aan te dragen voor slim beleid". Aha, niet de straat, niet de strijd, maar slimheid … en verder gewoon wachten op mooi weer.
Een nieuwe doorbraak
De meest kritische en vergaande bijdrage aan het debat binnen GroenLinks is ongetwijfeld geleverd door Ronald Paping, directeur van de Woonbond. Hij zag in 1989 de oprichting van GroenLinks als een poging tot een doorbraak van links naar echte zeggenschap. In het lentenummer van De Helling bepleit hij nu het samengaan met de SP. De belangrijkste reden is dat hij meent dat het verwerven van macht, om goeie dingen te doen, op eigen houtje mislukt is. "De SP heeft GroenLinks electoraal gigantisch overvleugeld en is nu het kristallisatiepunt van linkse politiek geworden." En: "De band tussen GroenLinks en maatschappelijke bewegingen is losser dan ooit. (…) Het buitenparlementair activisme is tot een nulpunt gedaald."
Bovendien vindt Ronald dat GroenLinks zijn eigen draagvlak ondergraven heeft. Weliswaar looft hij de partij voor haar opstelling in milieukwesties en bij culturele zaken, maar op sociaal-economisch vlak heeft ze de plank volgens hem volledig misgeslagen. "Ik doel onder andere op de voorstellen over ontslagbescherming, werkloosheid, participatiebanen en algemeen verbindend verklaring van CAO's. Onvoldoende wordt beseft dat er niet alleen een machtsverschil is tussen insiders en outsiders, maar ook tussen werkgevers en werknemers. Maatregelen die de sociale bescherming van insiders verminderen om outsiders meer kansen te geven, leiden uiteindelijk tot een verlaging van bescherming voor iedereen waardoor gewone, modale mensen gedupeerd worden. Dat ondermijnt het draagvlak om mensen te helpen die aan de onderkant van de samenleving staan." GroenLinks is de verkéérde weg ingeslagen, ze "profileert zich als een moderne, liberale partij. Het is begonnen met de bundel Vrijheid als ideaal en kreeg een vervolg in Vrijheid eerlijk delen en het gekoketteer van de partijtop met het liberalisme". Dan stelt hij: "Uiteraard is er op veel terreinen, zoals het sociaal-culturele, meer vrijheid, tolerantie en emancipatie nodig, maar laat dit alsjeblieft niet overslaan naar vraagstukken waar het liberale denken en de marktwerking alleen maar leiden tot grotere problemen."
Als een wals rolt Ronald naar zijn conclusie: "GroenLinks is steeds minder een machtsfactor van betekenis. Daarvoor kun je beter bij de SP zijn, zowel parlementair als buitenparlementair. (…) Door de nieuwe invloeden als gevolg van nieuwe instroom en een sterkere positie zal de SP hopelijk een democratischer, groener, opener en progressiever karakter krijgen en minder populistisch opereren. Het zou daarbij helpen dat GroenLinks samengaat met de SP. Ik hoop dat de SP ook de meerwaarde van een fusie zal inzien. Dan ontstaat de mogelijkheid van een nieuwe doorbraak."
Spannend weekend
Het wordt spannend op 15 en 16 september in Ginkelsduin. Blijft het bij discussie of wordt het ook herrie in de tent? Gaat snelle modernist Snels er met het partijprogramma vandoor, rechtsaf? Bezweren Halsema en Van Ojik de troebelen en wordt de huidige libertair/liberale koers gehandhaafd? Of slagen de Platvoetindianen en de Papings er in om een authentieke linkse totem te plaatsen? Kiest de partij ervoor zich in toenemende mate af te zetten tegen andere linkse partijen of stemt ze voor meer linkse samenwerking, wil ze wellicht zelfs de mogelijkheden van een fusie onderzoeken? Wordt GroenLinks een mooi-weer-partij, weer een actiepartij of neemt ze het voortouw voor een nieuwe doorbraak?
Wie afgaat op de stroom publicaties kan bijna niet anders dan concluderen dat de progressief-liberale hervormers van GroenLinks en van de maatschappij in de meerderheid zijn. Zij produceren verreweg de meeste letters. De meer fundamentele maatschappijveranderaars blijven achter. Ook op het verkiezingscongres eind vorig jaar leden de linksen een nederlaag. Maar het was een nipt verlies en een nederlaag in het aangezicht van de verkiezingen, een moment dat de neiging misschien wat sterker is eensgezind rond de leiding te staan. Mogelijk heeft de linkervleugel binnen GroenLinks nu meer manoeuvreerruimte en heeft ze haar kruit droog gehouden. Dan kan het nog aardig gaan knallen in september daar op dat landgoed.
* Lid van GroenLinks Den Haag en van Socialistische Alternatieve Politiek (SAP).(terug)
1 Zie: Frans van der Vlugt, GroenLinks: liberalisme op hellend vlak - www.grenzeloos.org. (terug)
2 Zie: Frans van der Vlugt e.a., GroenLinks rechts uit de bocht. (terug)
3 Zie voor alle genoemde publicaties van GroenLinks: www.groenlinks.nl. (terug)
4 Zie: Rob Lubbersen, Een boze droom en Geen kwestie van imago! (terug)
|