Lezen in linkse media (2) Ze verdienen gelezen te worden Hans Boot Wat ons dagelijks in de media bereikt, getuigt zelden van een verwerping van het kapitalisme. Sterker nog, we lijken te leven in een natuurverschijnsel. Zoals de zon de aarde voorziet van licht, sturen de loonarbeid en de markt de economie en daarmee de samenleving. Behalve een klimaatcrisis lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Wie daaraan twijfelt, mag blij zijn dat er andere - papieren - media zijn. Met een eenvoudige opmaak en een kleine oplage verschijnen ze hardnekkig en verdienen gelezen te worden. Bespraken we eerder - 'extra 53', 29 oktober 2006 - Kleintje Muurkrant, de Socialist, Grenzeloos en de Fabel van de illegaal, deze keer zijn Offensief, FNV VrouwenMagazine, Rode Morgen en de vakbondshistorische Nieuwsbrief aan de beurt. De organisaties die de bladen uitgeven, blijven buiten beschouwing. Bovendien beperken we ons tot de nummers die in februari/maart 2007 uitkwamen. Radenrepubliek Offensief is zowel de naam van de tweemaandelijkse krant als van "de socialistische organisatie" die de Nederlandse afdeling vormt van het Comité voor een Arbeidersinternationale. In het klassieke A3 formaat met een rood logo en witte koppen tegen een zwarte achtergrond is Offensief al jaren een herkenbaar blad. Niet om even door te kijken, de artikelen zijn vrij lang, maar om aandachtig te lezen. Nummer 179 verscheen kort voor de verkiezingen van de Provinciale Staten van 7 maart, de voorpagina valt op door de kop "Stem SP!". De sterke oriëntatie op de Socialistische Partij blijkt ook uit een twee pagina's bestrijkend artikel dat de SP aan de macht wil brengen op basis van "een volledig socialistisch programma". Daarnaast onder meer aandacht aan acties voor een betere CAO en tegen de verslechteringen in het Limburgse busvervoer als gevolg van de privatisering en een kort stuk over de druk van de onstuitbare internettechnologie op het copyright dat de private eigendom van informatie beschermt. Dat laatste artikel wordt op een karakteristieke manier afgesloten. Na een pleidooi voor het collectieve bezit van alle informatie(producten), volgt eerst een nuchtere bezinning en vervolgens een getuigenis: "Mensen die in de productie van informatie werkzaam zijn, moeten natuurlijk niet zonder inkomsten zitten. Daarom is het van belang dat er een democratisch geplande economie komt, waarin de informatiearbeiders verdienen naar mate de productie die ze leveren en er geen schandelijke winsten worden gemaakt door hun bazen." Een vergelijkbaar einde kent het artikel over de aanwakkerende CAO-strijd. Na kritiek op de illusies van het maakbare kapitalisme duikt de behoefte aan een democratisch alternatief op. "Dat is er ook: de radenrepubliek en de gesocialiseerde economie." Deze afstand tussen 'probleem' en 'oplossing' en het gemak waarmee de laatste naar voren wordt geschoven, keren terug in beschouwingen over de oorlogen in Irak en Afghanistan. De schets van de "impasse" in het eerste land en de "nachtmerrie" in het tweede, is duidelijk, evenals de kritiek op het "VS-imperialisme". Dat kan echter niet gezegd worden van het geboden antwoord dat in beide gevallen begint met: "Alleen een socialistische beweging in dat land en in de regio kan een einde maken aan …" Topfuncties Een geheel ander blad is FNV VrouwenMagazine dat, uitgegeven door de FNV Vrouwenbond, vier keer per jaar uitkomt. Veel foto's en illustraties, met een afwisselende en kleurige lay out, kleine berichten en korte commentaren en langere interviews. Het blad is met zorg gemaakt. Waarschijnlijk zullen de redactie, lezeressen en lezers het blad niet 'links' of 'socialistisch' noemen, wel feministisch. Nummer 25 was een 'special' vanwege de naderende "8 maart" en misschien daarom niet geheel representatief. Interessant is een serie van acht portretten van vrouwen uit Europese landen die meerdere jaren in Nederland wonen en werken. Afhankelijk van het land zijn bijvoorbeeld betaalde arbeid en moederschap in Nederland gemakkelijker (Polen) of moeilijker (Zweden) te combineren. Een van oorsprong Franse muziekdocent waardeert de Nederlandse deeltijdarbeid, omdat het haar en de kinderen meer vrijheid geeft. Een Engelse hoogleraar daarentegen ergert zich aan de gebrekkige faciliteiten voor kinderen van ouders die beiden een voltijdbaan hebben. Een leuke vondst is een gesprek met drie scholieren over de Tweede Feministische Golf aan de hand van het digitale dobbelspel "De vrouw beslist". Vertrouwd voor een vakbondsblad is het rijtje contactpersonen en aankondigingen van bijeenkomsten. Toch roept de hoofdlijn in de inhoud van het magazine verbazing op. De internationale vergelijking is informatief, maar lijdt aan het euvel van de eenzijdigheid. De vrouwen die aan het woord komen, zijn hoogopgeleid en verrichten navenant werk. Met als gevolg dat het feminisme, ook in andere artikelen, meer lijkt te gaan over de ondervertegenwoordiging van vrouwen in topfuncties en de toegang tot de beslissingsmacht dan bijvoorbeeld over de onderbetaling van vrouwen ten opzichte van mannen. Ook een verslag over de voorbereiding op de deelname aan een reïntegratieproject voor vrouwen die arbeidsongeschikt zijn verklaard, is slechts gewijd aan de ervaringen van hoogopgeleiden. En de scholieren zijn vierdeklassers van een gymnasiumafdeling. Uitbuitersorde De Rode Morgen is een uitgave van de Groep Marxisten Leninisten en verschijnt maandelijks. De opzet is eenvoudig en overzichtelijk, A4 formaat, met afwisselend twee en drie kolommen en kleine foto's. Op het voorblad zijn de rode contouren van een ster getekend. Nummer 2 van dit jaar is 28 februari gedateerd en kondigt de internationale vrouwendag aan met: "Voor een beter bestaan. Vrouwen vooraan!" Het is in die zin een bijzonder nummer, dat tegen de gewoonte in de redactie met een persoonsnaam naar buiten treedt. In een inlegvel wordt het nieuwe Weekoverzicht op de website aangekondigd dat een steun wil zijn "voor mensen die verder willen kijken dan de huidige uitbuitersorde en die zich weren tegen de gevolgen van het kapitalisme". Een omschrijving die tevens goed van toepassing is op de Rode Morgen zelf. Zeker waar het gebeurtenissen in Nederland betreft, ligt de kracht van het blad in de concrete, direct uit een situatie voortkomende informatie. Zowel bij de staking van de slepers van Smit in de Rotterdamse haven als bij de verzelfstandiging van het Amsterdams Gemeente Vervoersbedrijf wordt in weinig woorden helder uitgelegd waarom gestaakt wordt en wat marktconformiteit in het (voorheen) openbaar vervoer inhoudt. Hetzelfde geldt voor de asbestvervuiling op een schip in de Amsterdamse Houthavens dat studenten huisvest en voor de huizensloop in de Rotterdamse Afrikaanderwijk ten gunste van duurdere woningen. Behalve korte artikelen over het verzet in Irak tegen zowel de Amerikaanse bezetters als de fundamentalisten en het door de Nederlandse regering ingezette wapentuig in Afghanistan, wordt van maand tot maand in korte afleveringen de Russische Revolutie van 1917 gevolgd. Pal er naast staat wat verloren zonder directe aanleiding een stukje over "de strijd voor het algemeen kiesrecht in Nederland". Hoewel te loven is dat de redactie een koers volgt van 'schrijven over onderwerpen en ontwikkelingen waarover je wat te melden hebt, met name via eigen contacten' - Rotterdamse haven! - is mede als gevolg daarvan het terrein dat de Rode Morgen bestrijkt, beperkt. Actuele discussies in de burgerlijke media worden zelden van commentaar voorzien en bijvoorbeeld de wereld van onderwijs, cultuur en kunsten komt zelden aan bod. Vakbondsgeschiedenis Van hetzelfde formaat A4,maar met de doorlopende steunkleur rood, brengt de Vakbondshistorische Vereniging vier keer per jaar een Nieuwsbrief uit. De pagina's zijn nogal wisselend bezet, soms met één of twee grote foto's, soms dichtbedrukt of in een kleinere letter (korte boekbesprekingen en aankondigingen van lezingen). Het blad doet zonder meer zijn naam eer aan en besteedt veel aandacht aan vakbondsgeschiedenis en dan ook nog ruim opgevat, bijvoorbeeld de ondernemingsraad. Zo blinkt op de voorpagina van het maartnummer van dit jaar de kop "Gouden jubileum ondernemingsraden". De beoordeling van vijftig jaar ondernemingsraad is positief. Van "luis in de pels" tot zorgdrager "voor continuïteit in de onderneming". De relatie met de vakbond blijft echter buiten beschouwing, of wordt de ondernemingsraad al als een vakbondsorgaan opgevat? Eenzelfde teneur is te vinden in de bespreking van "Vijftig jaar ondernemingsraad bij Verkade" (2006, redactie Harry Peer). In een bedrijf waar directeur Verkade in 1948 besloot "wegens politisering" de Kern op te heffen die ruim dertig jaar eerder door zijn voorganger was opgericht om de vakbond buiten de deur te houden, moet toch ook vakbondsgeschiedenis geschreven zijn. Naast de sympathieke bespreking van de memoires van een vakbondsonderhandelaar en de vergelijking van de pensioenstelsels van een vijftal West-Europese landen, krijgt de markante vakbondsman Herman Bode het zeer verdiende eerbewijs. Vooral de terugblik van zijn zoon en naamgenoot is treffend: "Herman's vader werkte als wever. Zijn moeder stond op twaalfjarige leeftijd in de spinnerij. Op een stukje gepachte grond werden groenten en aardappelen verbouwd." Zeker voor wie de bond meer betekent dan lidmaatschap, is de Nieuwsbrief absoluut de moeite waard om te lezen. Spijtig is dat kritische stromingen binnen en buiten de vakbeweging zelden of nooit systematisch aan de orde komen. Met als gevolg dat de geschiedschrijving 'beleidsconform' genoemd kan worden en het risico loopt versmald te worden tot 'bestuurdersgeschiedenis'. * Offensief, Postbus 11561 1001 GN Amsterdam - www.offensief.nl * FNV Vrouwen Magazine, Postbus 8576 1005 AN Amsterdam - www.fnvvrouwenbond.nl * Rode Morgen, Postbus 51245, 3007 GE Rotterdam - www.rodemorgen.nl * Nieuwsbrief Vakbondshistorische Vereniging , Henri Polaklaan 9 1018 CP Amsterdam - www.vakbondshistorie.nl