Uit: Challenge, tijdschrift over Israëlisch-Palestijns conflict, september/oktober 20071 Nooitgedachtland2 Roni Ben Efrat (vertaling: Jan Taat) Nadat Hamas de verkiezingen had gewonnen, probeerde de Palestijnse president Mahmoud Abbas (Abu Mazen) tot samenwerking te komen. Voor Israël was dat een reden om te beweren dat met de Palestijnen niet te onderhandelen viel. Nadat Hamas de macht had overgenomen in de Gaza strook, deed Fatah hetzelfde op de Westelijke Jordaanoever. Het Israëlische excuus niet meer te onderhandelen, bestond niet meer. De Israëlische premier Ehud Olmert en Abbas presenteerden de nieuwe situatie als een kansrijk perspectief. Dat perspectief is nep. Het bezit van een gemeenschappelijke vijand drijft Olmert en Abbas naar elkaar. Maar dat is onvoldoende om de noodzakelijke veranderingen door te voeren en de moedige stappen te zetten die nodig zijn voor duurzame vrede. Op initiatief van George W. Bush zullen Israël en Fatah deelnemen aan een internationale conferentie over het Midden Oosten. Deze zal in november in Washington plaatsvinden. Volgens Aluf Benn in het dagblad Haarerz (12 september 2007) zal de conferentie het decor vormen voor een gezamenlijke verklaring van Olmert en Abbas met steunverklaringen van de andere - voorlopig nog onbekende - deelnemers. De 'Olmert-Abbas verklaring' die al vóór de conferentie wordt opgesteld, moet de basis vormen voor verdere onderhandelingen in de toekomst. Het is gevaarlijk een conferentie over het Israëlisch-Palestijns conflict te houden. Een mislukking is meteen een fiks aantal stappen terug, laat de kloof tussen de partijen zien en wakkert het vuur aan. Dat was precies wat na de mislukking van de onderhandelingen in Camp David, juli 2000, gebeurde: het resultaat was de tweede Intifada. Dit keer kunnen we weinig anders verwachten. De drie belangrijkste spelers - Bush, Olmert en Abbas - zijn allen op hun eigen manier vleugellam. Bush Laten we beginnen met Bush. Zijn grootste probleem in de Arabische wereld is Saoedi-Arabië. Ondanks de historische banden tussen de Verenigde Staten en de Saoedische monarchie hebben beide partijen niet altijd dezelfde belangen. In Camp David bijvoorbeeld, weigerden de Saoedi en de Egyptenaren de ontworpen overeenkomst te onderschrijven. Zonder hun steun kon Yasser Arafat niet ondertekenen. Saoedi-Arabië is - om het zachtjes uit te drukken - niet blij met de Amerikaanse politiek in de regio. De oorlog in Irak wordt als een grote fout gezien. Door Sadam af te zetten, heeft Bush de Soeniten verzwakt tegenover Iran. Wat betreft het Palestijnse conflict is de positie van de Saoedi heel anders dan die van Jordanië of Egypte. De laatste twee wijzen alleen Hamas als schuldige aan voor de coupe in Gaza, volgens Saoedi-Arabië is ook Fatah verantwoordelijk. De Saoedies zijn kwaad op Fatah en Hamas, omdat deze organisaties zich niet gehouden hebben aan het Mekka akkoord van februari 2007. Dit akkoord kwam tot stand op initiatief van Saoedi-Arabië dat hoopte daarmee een vreedzame coëxistentie van Fatah en Hamas te bereiken en een hefboom te vormen voor een gezamenlijke Arabische positie op de weg naar een politieke oplossing. Als Saoedi-Arabië afwezig is op de conferentie in Washington, dan betekent dit dat dit invloedrijke land weigert mee te doen aan de isolatie van Hamas. Op die manier wordt Hamas gelegitimeerd en is de Westerse inspanning om het omgekeerde te bereiken, ondermijnd. Dit is zonder twijfel één van de redenen dat Abbas Saoedi-Arabië op 11 september bezocht. Hij vertelde zijn gastheren dat de voorwaarde voor een nieuw akkoord met Hamas de terugkeer naar de situatie vóór de Gaza coupe is en een herbevestiging van het Mekka akkoord. De Hamas-leiders proberen ook de Saoedies te paaien. De laatsten willen eveneens een herbevestiging van het akkoord, maar op een manier zoals het hen uitkomt. Olmert De tweede vleugellamme politicus op de conferentie in november is Ehud Olmert. Sinds de oorlog in Libanon van 2006 is zijn populariteit onder de 10 procent gezakt. Het onderzoek van de Winograd commissie naar de oorlog kan hem tot aftreden dwingen, maar het eindrapport is vertraagd. Daarnaast loopt er een onderzoek naar corruptie, dat mogelijk leidt tot een aanklacht tegen hem. Zo'n zwakke leider kan geen vrede maken. Ieder akkoord met de Palestijnen leidt tot een heftige interne reactie, maar Olmert mist de kracht om die reactie te beheersen. Hij is geen Ariel Sharon. Er zijn geruchten dat Olmert met Abbas praat over de hoofdlijnen van een definitieve oplossing. Een aantal hypothetische oplossingen doen de ronde, waaronder het idee dat de Scheidingsmuur de grens tussen de twee staten zal vormen. Als compensatie voor het verloren Palestijnse gebied zal Israël land terug moeten geven, misschien een deel van de Negev of een strook die de Westoever met Gaza verbindt. De vestigingen westelijk van de Scheidingsmuur worden Israëlisch, terwijl die diep in Palestijns gebied liggen worden ontruimd. Dat laatste is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is moeilijk voorstelbaar dat Olmert vandaag aan de dag kinderen van de daken van huizen laat verwijderen. De kolonisten van "Judea en Samaria", zoals zij de Westoever noemen, zijn van een ander hout gesneden dan die in Gaza. Het is te betwijfelen of Olmerts regering de ontruiming van Israëlische vestigingen overleeft. Hij is afhankelijk van de rechtse coalitie die hij heeft gesmeed. Deze heeft 78 van de 120 parlementsleden. Van die 78 zijn er 12 ultraorthodoxe Shas en 11 van Avigdor Liberman's Yisrael Beitenu ("Israël ons huis"). Als hij een overeenkomst met Abbas sluit, mist hij deze steun en heeft hij een minderheid (55 van 120) in het parlement. Behalve zijn tanende populariteit en de corruptieproblemen mist hij politieke kracht om een beslissing door te drukken. De vraag is trouwens of hij het zelf wel wil, hij stemde destijds tegen het Oslo verdrag. Vanwege al deze redenen blijft Olmert bewust vaag over mogelijke Israëlische concessies. Hij weet ook dat Abbas te zwak is om de Palestijnse kant van een akkoord uit te voeren. Je vraagt je af waar de conferentie in november nog goed voor is. Dat is een nieuwe vorm van politieke creativiteit van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice en haar Israëlische ambtgenoot Tzipi Livni. Op de conferentie wordt slechts een akkoord voor de 'boekenplank' gemaakt. Het akkoord wordt van de plank gehaald, als Abbas de ongedeelde macht heeft op de Westoever én Gaza. Welkom in Nooitgedachtland. Abbas De derde vleugellamme politicus is Abbas.Hij heeft al aangekondigd zich niet opnieuw verkiesbaar te stellen. Dat beperkt zijn manoeuvreerruimte, maar het probleem ligt dieper. Abbas blijft nummer twee, terwijl nummer één allang weg is. Zelfs Arafat kon met zijn reputatie en charisma de schijn van de Palestijnse eenheid alleen ophouden door met de stroom mee te bewegen. Die taak is ver buiten het bereik van Abbas. Op dit moment komt de hulp voor Abbas gek genoeg niet zozeer uit het Westen, maar van Hamas. Hamas heeft zich snel gehaat gemaakt bij veel Palestijnen. Voor de coup waren er in de Gaza strook moskeeën met Hamas aanhangers en moskeeën met Fatah aanhangers. De Hamas moskeeën hadden imams met Hamas ideeën, de Fatah moskeeën imams met Fatah ideeën. Eind augustus heeft Hamas de imams met Fatah ideeën vervangen door imams die meer op hun lijn zaten. Op het vrijdagmiddaggebed hoorden Fatah aanhangers imams afgeven op de Fatah regering op de Westoever. Het gevolg was dat de Fatah aanhangers hun eigen gebedsdiensten op straat organiseerden. Zij werden daarbij gesteund door linkse Palestijnse en niet-godsdienstige organisaties. Hamas verbood deze openluchtdiensten en stuurde troepen om de bijeenkomsten met stokken en geweren te beëindigen. Het beeld dat moslims andere moslims van het gebed afhouden, wekte weerzin bij veel Palestijnen. Een coalitie van Fatah en andere organisaties riep op tot een algemene staking op 10 september. Hoewel die niet volledig was, maakte het toch indruk. De groeiende weerzin tegen Hamas is echter niet voldoende om het tij tegen Abbas te keren. Als hij niet met concrete toezeggingen van Olmert terugkomt van de conferentie in november - en we hebben al gezien dat Olmert niet in staat is die te geven - zal hij misschien aftreden. Hij kan ook proberen een deal te sluiten met Hamas, maar dat maakt hem in de ogen van de Israëli en Amerikanen onmogelijk. Hoe hij het ook speelt, de kaarten zijn tegen hem. Het lijkt er overigens op dat de kaarten tegen iedereen zijn. "Ik hef mijn ogen op naar de heuvels", zegt de Psalmschrijver, "vanwaar zal mijn hulp komen?". Hamas Van de vierde speler, Hamas, zal die hulp zeker niet komen. Deze organisatie gaat door zonder reële strategie. De machtsovername in Gaza was zowel wat betreft methode als resultaat onverantwoordelijk. Hamas staat toe dat zijn eigen mensen en die van de Islamitische Jihad Qassam raketten afvuren op Israël en claimt daarbij een organisatie te zijn waarmee rekening moet worden gehouden. Maar Hamas kan zonder Fatah niets bereiken. De eenheidsregering met Fatah gaf Hamas een zekere legitimiteit. Door Fatah uit Gaza te drijven, heeft Hamas zich geïsoleerd. De economische blokkade is vrijwel volledig. Zelfs in de Arabische wereld groeit de teleurstelling. Als voorbeeld citeren we Abdullah Iskander die op 10 september in het pro-Saoedische blad Al-Hayat schreef: "Hamas heeft gefaald in haar belangrijkste doelstelling: mensen aantrekken tot haar ideologie. Hamas gebruikt alleen haar gewapende macht om de ingewikkelde problemen op te lossen. Het gevolg is dat verschillende Palestijnse facties en burgerorganisaties haar moskeeën boykotten. (...) Als Hamas het over gerechtigheid heeft, is het een gerechtigheid die pluralisme, oppositie en andere partijen onderdrukt. Sommigen zeggen al dat het bewind van Hamas lijkt op dat van de Israëlische bezetters (...) Hamas heeft in haar politiek, organisatie en manier waarop ze met mensen omgaat, gefaald. Ze heeft geen goed voorbeeld gegeven van een geslaagd Islamitisch project. De beweging heeft haar ziel verloren." Waar moet de hulp vandaan komen? Zeker niet van het Nooitgedachtland. Veertien jaar geleden in Oslo keken de Verenigde Staten en Israël niet naar het gehele probleem, maar zagen ze alleen kansen in een verzwakte PLO. Het resultaat van de onderhandelingen met de zwakke tegenstander was een zwak akkoord. Nu houden ze zich weer vast aan een gebroken tak. Binnenkort viert Israël haar zestigjarig bestaan. Dat zijn zestig jaar van kortzichtige machtspolitiek geweest. De onwil een compromis over het grondgebied af te sluiten - dat is de prijs die voor de Arabische erkenning betaald moet worden - brengt de regio in een steeds diepere strijd. De mislukking van Oslo bracht Hamas aan de macht. Nu is Hamas een factor om rekening mee te houden. Het politieke strijdveld is ingewikkelder en gevaarlijker geworden. De prijs blijft wat het altijd was. 1 www.challenge-mag.com/en/article__145/never_never_land (terug) 2 www.phrases.org.uk/meanings/never-never-land.html (terug)