Voorzitter Nederlands Palestina Komitee, Wim Lankamp, aan het woord Recht op terugkeer van vier miljoen Palestijnen Wim Lankamp/Hans Boot Wim Lankamp, foto: Boyd Noorda, Socia Media, Vredessite In het Reformatorisch Dagblad van 14 november 2008 stond een verslag van een interview met Wim Lankamp, voorzitter van het Nederlands Palestina Komitee (NPK). Titel: "IJveren voor het einde van Israël". 'Interview' is wat veel gezegd, een term als 'verhoor' is meer op zijn plaats. Wim had te maken met uitgesproken tegenstanders, maar wist op het spiegelgladde ijs overeind te blijven. Na de publicatie maakte Wim 18 november "Enkele opmerkingen bij het artikel" die zowel correcties als aanvullingen bevatten. Elf dagen later stelde Wilders een drietal Kamervragen "Voorzitter Nederlands Palestina Komitee noemt zelfmoordaanslagen legitiem". Hierop gaf het NPK een korte reactie. De betreffende teksten zijn te vinden op: www.palestina-komitee.nl Reformatorisch Dagblad Of zelfmoordaanslagen uit den boze zijn, dat vindt hij bijzonder lastig uit te maken. Wim Lankamp (…) weet wél dat Israël onmiddellijk vier miljoen Palestijnse vluchtelingen toe moet laten. "Dat betekent inderdaad het einde van het huidige Israël." Géén Israëlische scheidingsmuur door de Palestijnse gebieden. Met die boodschap stond Lankamp met een aantal getrouwen deze week weer op de barricaden, ditmaal voor de Tweede Kamer. Daar voerde hij actie tegen wat hij met veel Palestijnen betitelt als de "apartheidsmuur". Die term apartheidsmuur roept beelden op van een door rassenhaat verscheurd Zuid-Afrika. Dan spreken we over een heel andere situatie. "Er zijn inderdaad nuanceverschillen. Maar de bouw van die muur heeft feitelijke apartheid tot gevolg. Niet voor niets heeft de Algemene Vergadering van de VN de bouw in juli 2004 veroordeeld. Bovendien heb ik die apartheidsparallel niet van mezelf. Uitgerekend de Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu zei dat hij in door Israël bezet gebied dingen had gezien die hem in veel opzichten sterk aan de vroegere apartheid in zijn eigen land herinnerden. Zo'n uitspraak kun je toch niet naast je neerleggen. De rechten van de Palestijnen worden kennelijk zwaar geschonden." Wat heeft u met de Palestijnse zaak? "Ik ben in 1945 geboren. De nazi slachtingen in onder andere Rusland tijdens de oorlog hebben naderhand diepe indruk op me gemaakt. Het Eichmannproces heb ik later nauwgezet gevolgd. Ik ben gestempeld door de term 'nooit meer Auschwitz'. Die leus is mijn drijfveer geworden in mijn verzet tegen discriminatie." Dan moet het wel heel pijnlijk voor u zijn dat juist het Europese antisemitisme door Arabische volken - waaronder de Palestijnen - wordt geïslamiseerd. "Overal waar ik racisme bespeur, wil ik dat bestrijden. Dat geldt uiteraard ook voor antisemitisme. Maar denk je eens een jonge Palestijn in. De enige Israëli die hij ziet is een kolonist met een machinegeweer, of een soldaat met nog meer wapentuig. Logisch dat hij en velen met hem dan generaliserend en negatief spreken over 'de Joden'. Maar dat is geen antisemitisme. Mijn ouders hadden het op dezelfde manier over 'de Duitsers'." In 2003 nodigde Lankamps comité onder andere Abou Jahjah van de Arabisch Europese Liga (AEL) uit voor een lezing in Amsterdam. De AEL vindt dat de staat Israël, 'die zionistische entiteit', moet verdwijnen. Eén van de Nederlandse bestuursleden heeft begrip voor leuzen als "Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas". U zegt te strijden tegen elke vorm van antisemitisme. Waarom dan toch de voorman van de AEL uitgenodigd? "Wij kijken van tevoren heel goed wie we vragen en welke standpunten zo'n persoon huldigt. Vage, duistere, extreme figuren krijgen geen invitatie." Jahjah kwam dus door de keuring? "Ik heb hem nooit op antisemitische uitspraken kunnen betrappen. Vanuit zijn achtergrond - in Libanon geboren en de verschrikkingen meegemaakt die Israël daar heeft aangericht - is zijn opstelling begrijpelijk." Is dit conflict een religieus conflict? "Helemaal niet. Het is niet fijn als je huis wordt weggebulldozerd en je wordt verdreven, dat is heel eenvoudig. Het gaat gewoon om gelijke rechten voor de mensen daar. Iedereen moet daar op dezelfde basis kunnen wonen. Het bordje op de deur van een land is dan helemaal niet interessant. Als een inwoner zegt: Dit is mijn Israël, of: dit is mijn Palestina, dan is dat prima. What's in a name, zei Shakespeare al." De Joden hebben met hun eeuwenlange voorgeschiedenis veel meer nationaal besef dan de Palestijnen. Zij vinden het bordje op de deur wél interessant. "Waar het om gaat is dat er mensen verjaagd zijn. Als ik hier in Nederland op een nette manier een pand verwerf, is dat prima. Maar als ik er eerst de bewoners uitjaag en dan een bordje plaats: dit is van mij, dan is dat niet echt netjes te noemen." Blijft staan dat onder Palestijnen het nationaal besef pas is gekomen na de oprichting van de Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO. Hun samenhang als volk is beperkt. "Dat is een punt van discussie, maar ik vind die uitermate oninteressant. Identiteit wordt mensen soms opgedrukt. In de jaren dertig en veertig beseften ook veel Joden pas toen ze vervolgd werden dat ze Jood waren. Het is, als ik het zo mag zeggen, allerminst koosjer dat juist Joodse immigranten rond 1948 de Palestijnen hebben verdreven en daarmee de oorzaak zijn geweest van het conflict." Wacht even. Israël is in 1948 volkenrechtelijk volkomen zuiver tot stand gekomen. Het waren de Arabische landen die meteen daarop een oorlog zijn begonnen - níét Israël. "Maar die aanval is het gevolg van het feit dat Israël niet ophield met het verdrijven van de Palestijnen. Zij gingen gewoon door met de oorlogssituatie die ze al voor 1948 gecreëerd hadden. Ruim 750.000 Palestijnen zijn gevlucht. Het staat buiten kijf dat de overlevenden van die groep én hun nakomelingen het recht hebben om terug te keren, zoals VN resolutie 194 aangeeft." Dan hebben we het over vier miljoen Palestijnen die in Israël gaan wonen. Dat betekent het einde van de staat Israël. "Dat klopt. Daar ijveren wij ook voor. In Nederland zouden we ook geen katholieke, protestantse, Joodse of islamitische staat dulden. Wat we hier willen, is een staat voor iedereen. Dus waarom ook niet daar?" Dat betekent ongetwijfeld ook nieuw geweld tegen Joden. "Het moet zeker niet zo zijn dat in zo'n land een bijltjesdag georganiseerd zou worden. We willen geen dominante krachten die mensen de woestijn in willen drijven." Dat is nu anders exact de situatie, met Hamas aan de macht in de Palestijnse gebieden. "Maar dan moet je je eerst afvragen: Waarom en sinds wanneer werd Hamas zo dominant? Dat gebeurde, omdat het zogenaamde vredesproces doodliep, want Israël verdubbelde de kolonisatie. Het gebeurde niet omdat de Palestijnen zo vreselijk islamitisch of antisemitisch geworden zijn." Lankamps comité was op 5 mei vorig jaar vertegenwoordigd op een Palestijnse manifestatie in de Rotterdamse Doelen waar onder anderen de extremistische oud-moefti van Jeruzalem Ikrima Sabri sprak. De man staat bekend om het verheerlijken van zelfmoordaanslagen op Israëlische burgers, al helemaal als ze door kinderen zijn uitgevoerd. "Hoe jonger, hoe meer ik hen respecteer", aldus Sabri. U had er blijkbaar geen moeite mee dat uw comité zich in dergelijk gezelschap bevond. "De bijeenkomst woonde ik zelf niet bij, vanwege verblijf in het buitenland. De definitieve lijst sprekers was pas op de dag zelf bekend. Uiterst belangrijk vond ik dat de Palestijnse premier Haniyah op deze internationale solidariteitsbijeenkomst een podium werd geboden in een tijd van internationale boycot van de Hamasregering." Sabri verheerlijkt zelfmoordaanslagen. "Zelfmoordaanslagen vind ik een vreemde term. Het gaat om de daad zelf, niet om hoe die wordt uitgevoerd. Wat maakt het uit als dat via zelfmoord gebeurt? Het volkerenrecht zegt dat de onderdrukte recht heeft om in verzet te komen tegen zijn bezetter. Een aanval op combattanten of strijders is in zo'n situatie geoorloofd. Israël pest de autochtone bevolking uit het gebied weg. Degene die zich daartegen verzetten, mogen alle legitieme middelen gebruiken." U noemt een zelfmoordaanslag legitiem? "Het volkenrecht noemt gewapend verzet legitiem. Internationaal ontstaat er nauwelijks beroering als Israël aanslagen pleegt op Palestijns grondgebied. De internationale gemeenschap spreekt in dat geval vreemd genoeg niet over aanslagen, maar over operaties van het leger." Het Israëlische leger is als zodanig herkenbaar, een zelfmoordterrorist vermomt zich juist expres als burger. "De Palestijnen hebben nu eenmaal geen eigen strijdkrachten. Zij zijn soms aangewezen op verzet door middel van guerrillatactieken. Daarbij laat de internationale gemeenschap het al zestig jaar afweten." Bij aanslagen door Palestijnse zelfmoordcommando's komen veel Israëlische burgers om. "Ik kijk naar het doel van de aanslag. Als er twee militairen bij een bushalte staan, zijn die het doelwit. Verzet tegen strijders is, zoals ik al eerder zei, geoorloofd." Ook als daarbij burgers de dood worden ingejaagd? Lankamp pauzeert even, kijkt weg, en zegt dan: "Ik vind het moeilijk daarop een sluitend antwoord te geven. Elke situatie zou ik apart willen beoordelen. Laat ik zeggen dat ik in algemene zin afkeur dat burgers bij dergelijke aanslagen de dood vinden. Maar dat geldt ook voor burgers aan Palestijnse zijde. Ik ken voorbeelden genoeg dat Israël een Palestijnse commandant wilde uitschakelen en voor het gemak het hele huizenblok wegvaagde. Maar ik vind vooral dat de vruchteloze discussie over zelfmoordaanslagen moet worden overstegen door het accent te leggen op de verantwoordelijkheid die onder meer Nederland heeft, maar niet voldoende neemt." Arafat of Abbas? "Ik kies geen van beiden." U hebt vast een voorkeur. Peinzend, en dan resoluut: "Ik zou überhaupt voor Arafat kiezen. Hij heeft fouten gemaakt, maar verbeeldde de Palestijnse zaak op een goede manier. Hij heeft ook de nodige handreikingen gedaan voor vrede, maar die zijn niet opgepakt." Arafat stond niet bepaald bekend als gematigde vredesduif. "Wat is gematigd? Er is in mijn ogen geen gematigder standpunt dan op te komen voor je eigen rechten." Enkele opmerkingen De hoofdboodschap komt wel over: een staat met gelijke rechten voor ieder (inclusief de Palestijnse vluchtelingen) is harder noodzakelijk dan ooit na ruim zestig jaar onrecht. Bovendien komt naar voren dat er een legitiem recht op verzet is tegen onderdrukking; dat is meer dan een recht op zelfverdediging. De door het NPK (met vertegenwoordigers van diverse andere organisaties) bij de Tweede Kamer uitgedragen boodschap en de petitieaanbieding (het boek "De verwoesting van Palestina") aan de voorzitter van de Commissie Buitenland krijgt helaas nauwelijks aandacht; evenmin de huidige situatie (vooral Gaza) ondanks dat de persverklaring over de petitieaanbieding op 11 november aanleiding voor het interview was. Israël werd pas in mei 1949 toegelaten tot de Verenigde Naties met nadrukkelijke verwijzing naar de terugkeerrechten van de Palestijnse vluchtelingen. Genoemde oud-moefti Ikrima Sabri was 5 mei 2007 niet in Rotterdam en sprak er evenmin. Interviewers konden niet aantonen dat de hem toegeschreven zeer ernstige uitspraken ook daadwerkelijk door hem zijn gedaan; het bleef steken bij "men zegt" en "zoals bekend is". Niet overtuigend; men zegt zoveel en er is veel napraterij op deze wereld. Dat van "twee militairen bij een bushalte" kwam wel zijdelings ter sprake, maar werd achteraf ingevlochten; het hangt er maar van af waar die bushalte staat en wat ze er doen, wellicht. Ter sprake kwam ook het "collateral damage" van het verzet. Weggelaten uit het uitgebreide gesprek: Abu Jahjah als bestrijder van islamofobie, maar meermalen vergeleken met antisemitisme; het mooie Hamas-verkiezingsprogramma uit 2006 en idem regeringsprogram, plus vervolgdaden van Hamas, goed geanalyseerd door Jan Elshout; Israëlische aanslagen vanaf 1948; de 20.000 doden in Libanon in 1982, enzovoort; oproep om de geweldsdiscussie te overstijgen en te focussen op de rol van Nederland die onvoldoende wordt ingevuld. Tot slot. Het portret van het NPK is niet voorgelegd. Omstreden? Een geuzennaam! Voor het NPK was en is "het project Israël" omstreden: ruim zestig jaar verwoesting van Palestina. Het NPK pleitte destijds voor erkenning van de PLO en pleit nog steeds voor één staat met gelijke rechten voor ieder. Het is wat onjournalistiek om de gegeven mening over de PLO als feit te presenteren. Op z'n minst zou hierbij Israël's bloedig spoor in de historie genoemd mogen worden vanaf bijvoorbeeld Deir Yassin, een spoor gevuld met vele gijzelingen en kapingen. Tegen het boek "De Hadji" van Leon Uris werd destijds geageerd als zijnde racistisch, zouden we zo weer doen. Over het recht op verzet in de strijd tegen onderdrukking spreken sommigen in Nederland slechts rondom 4 en 5 mei ... Kamervragen en commentaar NPK Aan de minister van Binnenlandse Zaken: Bent u bekend met het bericht "Voorzitter Palestina Komitee: IJveren voor einde van Israël"? Bent u met mij van mening dat de uitspraken die de heer Lankamp - tevens lid van GroenLinks - doet in het interview over het einde van Israël volstrekt onacceptabel zijn? Zo nee, waarom niet? Neemt u afstand van zijn opmerkingen dat Palestijnse zelfmoordaanslagen te beschouwen zijn als een vorm van legitiem gewapend verzet? Zo nee, waarom niet? Commentaar NPK Goed dat de PVV aandacht heeft voor "het geweld", jammer dat het door de Palestijnen ondervonden bezettingsgeweld als "context" geen vragen bij de PVV oproept. Die onderdrukkende context is cruciaal! Het recht op gewapend verzet is in VN resolutie 3246 van de Algemene Vergadering in 1974 vastgelegd (Zie onder andere: "De verwoesting van Palestina", p. 419). Deze luidt aldus: " (...) Reaffirms the legitimacy of the peoples' struggle for liberation from colonial and foreign domination and alien subjugation by all available means, including armed struggle (...)." Gewapend verzet tegen een bezettingsleger is vrijheidsstrijd, om bevrijding te bereiken. Zoals in het interview gezegd, mogen echte burgers geen doelwit zijn. Nogmaals: de onderdrukkende context is cruciaal. Jammer is dat in de gepubliceerde versie van het interview (uit een breed goed kritisch gesprek van ruim twee uur) wat cruciale gespreksonderdelen wegvielen. Vooral had het pleidooi niet mogen wegvallen om de nogal vruchteloze 'dodendiscussie' te overstijgen door het accent te leggen op de verantwoordelijkheid die Nederland heeft inzake Palestina/Israël, en niet genoeg neemt. Hierbij kwam nadrukkelijk en uiteraard het veelvoud aan Palestijnse doden vanaf 1948 aan de orde. De reeks aan door Palestijnen ervaren "9/11's" moet stoppen. Na de aanbieding op 11 november 2008 aan de voorzitter van de Kamercommissie Buitenland van eerdergenoemd boek (door een brede delegatie) verwacht ik een serieuze Kamerdiscussie over mensenrechten voor Palestijnen. Zeker aan de vooravond van zestig jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (10 december) en zestig jaar VN resolutie 194 die de Palestijnse vluchtelingen terugkeer belooft als hun deel van universeel recht (11 december). Wanneer zou de Partij Voor de Vrijheid gaan voor de vrijheid van de Palestijnen?   Kader over NPK uit Reformatorisch Dagblad Het Nederlands Palestina Komitee (NPK) dateert, evenals de Palestijnse PLO, uit de roerige jaren zestig. In die beginjaren lag het NPK geregeld onder vuur, omdat de leden onverholen sympathiseerden met de Palestijnse PLO. Dat was in die dagen een gangsterbende die niet terugdeinsde voor bloedige kapingen en gijzelingsacties. Het NPK werd opgericht door onder meer Piet Nak, Mahmoud Rabbani en Kees Wagtendonk. Nak was een Nederlandse verzetsman en politiek activist. Hij was één van de aanstichters van de Februaristaking in Amsterdam in 1941. Hij ontving hiervoor in 1966 de Israëlische onderscheiding Yad Vashem. In de jaren zeventig was onder meer de journalist en Midden-Oostendeskundige Bertus Hendriks voorzitter van het NPK. Hendriks is met enige regelmaat te Gast in radio- en televisieprogramma's voor zijn visie op ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Huidig voorzitter van het NPK Wim Lankamp werd in 1969 lid van de toenmalige Pacifistisch Socialistische Partij (PSP). In 1977 stapte hij over naar de Communistische Partij Nederland (CPN), omdat die partij "meer daadkracht" had. Tegenwoordig participeert Lankamp in GroenLinks. Het NPK heeft volgens Lankamp "heel goede contacten" met de extreem linkse Internationale Socialisten. Ook heeft het Komitee banden met de niet onomstreden Gretta Duisenberg, voorzitter van Stichting Stop de Bezetting. Twee weken geleden was Duisenberg spreker op een internationale conferentie over hulp aan slachtoffers van de bezetting in de Indonesische hoofdstad Jakarta. Eén van de andere sprekers daar was de oud-moefti van Jeruzalem, Ikrina Sabri, die vorig jaar in de Rotterdamse Doelen ook sprak op een internationale solidariteitsbijeenkomst voor de Palestijnen. Volgens Sabri zijn de Joden voorbestemd tot eeuwige vernedering en marteling en het is de plicht van ieder moslim erop toe te zien dat zij krijgen wat hun toekomt. "Waar Hitler faalde, daar moeten wij zegevieren", aldus de oud-moefti. In 2003 beklaagde het NPK zich in het ledenblad "Soemoed" over de tegenstanders van Gretta Duisenberg. Die hadden haar aangeklaagd vanwege belediging van het Joodse volk. Een "lastercampagne", zo vond het NPK. De vrijheid van meningsuiting was volgens de stichting in het geding. Niet altijd spant het comité de vrijheid van meningsuiting voor zijn karretje. In 1986 voerde het NPK juist actie tegen een uitgeverij die het had gewaagd "De hadji" van de schrijver Leon Uris in Nederland uit te brengen. "De hadji" is een roman over de ontstaansgeschiedenis van de staat Israël. Het boek heeft een politieke lading. Uris stelt dat de Palestijnen zelf de kans laten liggen om in welvaart en vrede met de Joden samen te leven. Het NPK eiste destijds dat het boek uit de handel zou worden genomen.