Solidariteit extra 10 mei 2009: Nieuw recept voor een gezonde vakbeweging

Perspectieven zelforganiserende vakbond in gezondheidszorg

Nieuw recept voor een gezonde vakbeweging

Carl Finamore 1
(vertaling/bewerking: Willem Dekker)

Het komt niet elke dag voor dat er in de Verenigde Staten een nieuwe, landelijke vakbond wordt gevormd. Maar dat is precies wat er op 25 april 2009 gebeurde in San Francisco. Als alles volgens plan verloopt voor de National Union of Healthcare Workers (NUHW) is het een datum voor de geschiedenisboekjes.

"Jullie zullen allen later aan jullie kleinkinderen kunnen vertellen", verklaarde NUHW voorman Sal Rosselli voor zevenhonderd juichende gedelegeerden, "dat jullie bij het oprichtingscongres waren van een vijf miljoen leden tellende vakbond van gezondheidszorgwerkers".

Vakbondsverkiezingen

Het congres nam statuten aan en koos een interim bestuur, basale juridisch voorwaarden voor certificering door de Federale regering. In de statuten zijn opgenomen: het recht bestuurders en kaderleden te kiezen en terug te roepen, de organisatie van geregelde ledenbijeenkomsten en een uitgebreide kaderstructuur en een trainingsprogramma.
Over een paar weken zullen de eerste vakbondsverkiezingen plaatsvinden. Op het spel staan tienduizend thuiszorgwerkers in dienst van de gemeente Fresno, te Californië. Een strijd die de NUHW in directe confrontatie brengt met de machtige twee miljoen leden sterke Service Employees International Union (SEIU), de bond die nu nog met de Fresno onderhandelt.
De thuiszorgwerkers zijn erg ontevreden over een plan van de SEIU om hen apart in te delen en dus te scheiden (in zogenaamde locals) van andere georganiseerde werknemers in ziekenhuizen en klinieken in de staat Californië.
De plaats innemen van een sterke opponent als de SEIU zal een serieuze test zijn voor de capaciteiten en levensvatbaarheid van de NUHW. Zonder twijfel zijn het de belangrijkste, aanstaande vakbondsverkiezingen in het land.

De nieuwe vakbond hoopt een miljoen dollar bij elkaar te krijgen om een campagne te kunnen financieren met als doel het duel met de SEIU over de vertegenwoordiging van de werknemers te kunnen winnen. Door het voorlopige gebrek aan betalende leden zijn de duizenden vrijwilligers die zich voor de NUHW inzetten het belangrijkste kapitaal van de organisatie. Zoals een dertigjarige thuiszorgwerker bij Fresco het congres uitlegde: "De SEIU heeft veel macht, maar verenigd zijn wij sterker."
Er zit iets echts achter dit enthousiasme. In slechts een paar dagen heeft meer dan 25 procent van de tienduizend thuiszorgwerkers getekend voor de deelname van de NUHW aan de verkiezingen.

Eén organisatie

In de vijf weken sinds de nieuwe vakbond voor het eerst publiekelijk werd aangekondigd in januari 2009, zijn er vergelijkbare petities ingeleverd bij overheidsinstanties uit meer dan 350 gezondheidscentra in Californië. Een gebied dat 96.000 werknemers beslaat.
Ondanks verschillende juridische aanvallen van de SEIU verwacht Sal Roselli in het begin van 2010 zo'n 56.000 nieuwe leden als gevolg van overwinningen bij de vakbondsverkiezingen. En dat is nog voor de verkiezingen in de gigantische Kaiser ziekenhuizen later in het jaar.
Slechts een paar maanden geleden waren de vrijwilligers van de NUHW nog actief in de SEIU, en wel in de United Healthcare Workers-West (SEIU UHW-West). Met 150.000 leden, was dit de op één na grootste structuur binnen de SEIU.

De twee organisaties verkeren nu in staat van oorlog. Democratie binnen de vakbond is het epicentrum van de twist, het is de belangrijkste reden van het vertrek van tienduizenden leden uit de SEIU en de vorming van een nieuwe vakbond. Zo weigerde de SEIU de leden bij UHW-West te laten stemmen over een voorstel van de SEIU voorzitter, Andy Stern, voor de afsplitsing van 65.000 thuiszorgwerkers. Dit is een belangrijke kwestie, omdat de thuiszorgwerkers denken dat hun onderhandelingspositie sterker is als zij samen met het personeel van ziekenhuizen en klinieken één organisatie vormen. Maar Stern is ervan overtuigd dat ieder vakgebied apart georganiseerd moet zijn.
De overgrote meerderheid van UHW-West beweerde het tegenovergestelde. De collectieve macht van al deze vakgebieden samen in één organisatie leverde de beste resultaten op aan de onderhandelingstafel.
Desondanks hield de top van de SEIU voet bij stuk en zette de gedwongen herverdeling door. Nieuwe 'locals' werden opgezet, bestaande uit tienduizenden werknemers.
Een andere klacht van de leden draaide om de afstand tussen de werkvloer en de nieuwe meer gecentraliseerde 'locals'. Een obstakel voor effectieve participatie binnen de vakbond.

Steun

Pogingen om er samen uit te komen, werden afgewezen. Sterker nog, Stern schoot uit zijn slof. Hij zette bestuurders, afgevaardigden en zelfs kaderleden van UHW-West af die weigerden met de nieuwe lijn mee te gaan, liet beslag leggen op de bondskas en de sloten van de vakbondskantoren vervangen. Vervolgens stelde Stern UHW-West onder directe controle van door hem aangewezen personen. De afgezette functionarissen van de UHW-West hadden weinig keuze. De volgende dag, 28 januari 2009, kwamen ze als NUHW voor het eerst bijeen.
De nieuwe vakbond werd met veel steun verwelkomd door de vele boze leden die ontevreden waren over de herverdeling van de sectoren in onbekende afstandelijke 'locals', bestuurd door handlangers van Stern. Hun reactie doet denken aan de enorme steun voor het Congress for Industrial Organizations (CIO) in de jaren dertig.

Comités van leden

Het feit dat duizenden werknemers zich mobiliseren uit zelfverdediging kan niet simpelweg verklaard worden als een normale reactie tegen ondemocratisch 'topdown' beleid. Andere bureaucratisch geleide vakbonden, zoals de SEIU kennelijk vandaag de dag is, maken zich even schuldig aan dit soort praktijken. Geen daarvan heeft echter zo'n oppositie van onderop opgeroepen. Wat maakt de NUHW zo anders?
Een deel van de oorzaak ligt in de grootte van UHW-West. Maar er zit meer achter. Meer dan tien jaar geleden begon de bond met structurele en politieke veranderingen, een poging tot transformatie. Van een 'service georiënteerd model', waarin fulltime bestuurders al het werk doen (onderhandelen, naleving afspraken), naar een 'organizing model', waarbij gekozen kaderleden sterker geworden door strijd dit soort taken deels overnemen.
De vestiging van een meer directe relatie met de leden is gelijk aan de manier waarop vakbonden traditioneel succesvolle campagnes voerden met comités van leden op de werkvloer die leiding gaven en voor de uitvoering zorgden. Vandaar de naam, 'organizing model'.
Jammer genoeg vielen deze comités vaak weer uit elkaar na een succesvolle verkiezing en nam de vakbond zijn oude onderhandelingspositie weer in. Potentiële nieuwe leiders op de werkvloer raakten gedemotiveerd, wanneer het apparaat hun invloed terugdrong. En dat is precies het punt waarin de SEIU UHW-West anders was.
Rosselli en andere leiders van de vakbond hadden zich nauw verbonden aan een directe band met de leden. Onderdeel van hun pogingen de machtsbasis van de vakbond te versterken was een omvangrijk programma van training en onderwijs voor kaderleden. Zij vormden comités die geregeld bijeenkwamen. Een element dat in de statuten van NUHW terugkeert.

Scholing

De combinatie van scholing, training en delegatie van taken inspireerde leden tot en bereidde hen voor op meer zelf de verantwoordelijkheid te nemen in de strijd voor werknemersrechten. Zij hebben een veel directere relatie met hun baas en beschikken daardoor over veel meer mogelijkheden druk uit te oefenen dan een vakbondsbestuurder individueel ooit zou kunnen.
Het gaat hier om een filosofie waarin het vakbondsapparaat mensen aan de basis, waar de echte vakbondsmacht ligt, aanmoedigt en steunt. Dit komt in de plaats van de traditie waarin bestuurders in hun hoofdkantoor zich zien als de primaire macht binnen de vakbond.
In wezen heeft dit beleid de vakbond gedemocratiseerd en sterker gemaakt. Jarenlange training van het leiderschap bracht honderden goedgeïnformeerde, welbespraakte en actieve vakbondsleden voort. Velen daarvan konden worden gezien en gehoord tijdens het oprichtingscongres van de NUHW. Zo fluisterde Kathy Lipscomb, een voormalig organizer van SEIU, me trots toe tussen het luide applaus en enthousiasme van het congres: door "We stapten een paar jaar geleden uit een topdown vakbond en ik geloof dat het een keerpunt was. We begonnen met intensieve trainingen van onze kaderleden aan de basis. Zonder dat, was dit congres nooit mogelijk geweest."
Het lef om uit één van de machtigste vakbonden van het land te stappen en het zelfvertrouwen om een alternatief op te bouwen vormen een gigantische taak en laten een grote betrokkenheid zien. Dat kan alleen ondernomen worden door een beweging als deze, waarvoor door de jaren heen consequent is gemobiliseerd.

Het dispuut tussen de NUHW en de SEIU zet ons aan het denken en biedt lessen die we het beste leren als deze opstand succesvol blijkt te zijn. Ze vechten voor ons allemaal door pal te staan voor strijdbaarheid en vakbondsdemocratie en verdienen alle succes.

¹ Oorspronkelijke titel: New prescription for healthy union - Z Net, the spirit of resistance lives, 1 mei 2009 - http://www.zmag.org/znet/viewArticle/21322
Carl Finamore was te gast bij het oprichtingscongres van de NUHW en voormalig voorzitter van een lokale afdeling van de Air Transport Employees, AFL-CIO. (terug)