Verkiezingscircus, een twist over de langste neus De VVD gaat schuil achter de PVV Hans Boot Campagnelogica. Volgens Rutte (VVD) is Wilders (PVV) links. Wilders zegt na vele jaren VVD dezelfde te zijn gebleven, dus is Rutte links. Om het kloppend te maken, noemt Rutte Roemer (SP) conservatief en zichzelf sociaal. Zo noemt Balkenende (CDA) zijn partij ook, niet Grieks zoals Cohen (PvdA) of Amerikaans zoals Rutte. Amerikaans is dus links. Flauwekul natuurlijk. Maar niet verzonnen, alleen wat losse eindjes aan elkaar geknoopt. Waarom gaan de debatten niet over het terugdraaien van de privatisering, een verscherpte controle op de banken, een aanzienlijke verhoging van de winstbelasting, een drastische uitbreiding van de sociale woningbouw, zeggenschap in bedrijven en instellingen, gratis openbaar vervoer, verlaging van de pensioenleeftijd? Om maar eens met een paar punten het zwijgen te doorbreken. Technocratie In al zijn abstractheid zou een antwoord kunnen zijn dat de krachtsverhoudingen deze vragen niet toestaan; ze toch stellen, is niet meetellen. Met als gevolg dat de parlementaire partijen die vanwege hun oorsprong een band met deze kwesties hebben, deze als achterhaald, niet opportuun of onhaalbaar beschouwen. Of misschien zelfs niet kennen. De betrokken partijen - GroenLinks, Partij van de Arbeid en Socialistische Partij - zijn gedoemd en bereid zich op een politiek speelveld te bewegen, waarvan de overige partijen de grenzen aangeven en de lijnen uitzetten. En dat niet alleen, ze hebben de opstelling van de regels en de arbitrage uitbesteed aan het Centraal Planbureau, een gezelschap van adviserende deskundigen, ook wel technocraten genoemd. Hun deskundigheid heet wetenschappelijk en 'dus' onafhankelijk. Principieel, van het begin tot het eind, aanvaarden, onderschrijven en rechtvaardigen ze het bestaande maatschappelijk systeem. Van uitbuiting, onderschikking, machtsuitoefening, disciplinering, sociale uitsluiting en ontmenselijking weten ze niet, omdat deze fundamenten van het kapitalisme in hun rekenmodellen onmeetbaar zijn. Was dat maar hun enige 'zwarte doos'. Ook de vooronderstellingen en meetmethoden lijden aan de kwaal van systeemrechtvaardiging, zoals de volgende redenering laat zien. Wie een sociale uitkering ontvangt, werkt niet. Beëindiging van die uitkering, leidt via de arbeidsmarkt naar werk. Gebeurt dat met 400.000 mensen, is de werkgelegenheid met datzelfde aantal uitgebreid. Wat voor soort werk, hoe onzeker en flexibel, is niet in een getal te vatten. De termijn van 2040 is weliswaar lang, maar niemand heeft het eeuwige leven. De technocraten zijn populair. Depolitiserend bedrijven ze politiek. Een minister zet zijn carrière voort als bankier, commissaris of consultant. Een gevangenisdirecteur of vakbondsbestuurder wordt minister, kamerlid of burgemeester. Eén van de meest recente dieptepunten waren de door Balkenende en Bos ingestelde commissies die zakelijk, professioneel en zonder compassie voor de effecten elke sociale verworvenheid rijp achtte of maakte om de bankencrisis met bezuinigingen op te vangen. Het onderzoeksinstituut Nyfels kan er ook wat van. Slaafs levert het haatwekkende informatie aan Wilders. De decennialange bijdrage aan de private winsten door 'niet-westerse allochtonen' valt buiten de zakcomputer, evenals de systematische onderbetaling, om over de ontvreemde meerwaarde maar te zwijgen Rutte als drugsdealer Velen buigen zich over de aard en de betekenis van het islamofobe rechts extremisme van de PVV. Het verkiezingsprogramma heeft daaraan een nieuwe actualiteit gegeven. De populistische wending naar de noden van de gewone man of vrouw - AOW, uitkering, ontslagbescherming, zorg - leidt voor een deel van het electoraat de aandacht af van de nationalistische haatzaaierij. Dat Wilders pleit voor bijvoorbeeld een regelvrij ondernemersklimaat en een vooral aan de maatschappelijk elite toevallende belastingverlaging, legt de liberale economisch continuïteit van zijn opvattingen bloot. Helaas ligt deze antisociale kern weinig onder vuur. Onderzoek naar de strijdigheid van de twee lijnen in zijn sociaal-economisch programma is dan zeer nuttig. Alles wat zijn aanhang in verwarring kan brengen, is de moeite waard. Rutte en de VVD gedijen goed in de kritiek op, de aandacht voor en de schrik van Wilders. Tien, vijftien jaar geleden zouden het programma van de VVD en zijn vertolkers extreem rechts genoemd zijn. Er is alle reden daar bij stil te staan. Bovendien ontbreekt de interne strijdigheid van de PVV. Het stelsel van de sociale zekerheid zou definitief op de schop gaan, de arbeidsdwang toenemen en de economische en sociale ongelijkheid negentiende eeuwse proporties vertonen. De formulering 'stop de migratie van kansarmen' is wat minder provocerend, maar zal wat de uitwerking betreft nauwelijks verschillen van Wilders' 'stop de massamigratie'. Juist de irrationaliteit van het succes van de VVD is zeer verontrustend. De meest uitgesproken advocaat en aanhanger van de monetaire boom die een wereldwijde en veelkantige crisis van het kapitalisme tot gevolg had, lijkt de meeste stemmen te trekken. De perfide drugsdealer die zich met een vernieuwd verslavingspakket opwerpt als ontwenningsspecialist. De VVD mag geen kans krijgen zich achter de PVV te verschuilen.