Entering Turks konvooi en de strategische gevolgen
Een weg om de blokkade van Gaza op te heffen
Yacov Ben Efrat 1
Het enteren van het Turkse konvooi met hulp voor Gaza door het Israëlische leger heeft de ontwikkelingen in een stroomversnelling gebracht. Israël ondervindt nu zelf een ongekende internationale diplomatieke belegering. Een lokaal incident zonder bijzondere politieke of militaire betekenis heeft zich ontwikkeld tot een gebeurtenis met grote strategische gevolgen.
Turkije, de laatste zestig jaar de trouwste regionale bondgenoot van Israël, de lieveling van het westen, is overgelopen naar de vijand. Turkije profileert zich nu als woordvoerder van het radicale Arabische kamp, supporter van Hamas en pleitbezorger van de legalisering van Hamas' machtsovername in de Gazastrook.
Magie Oriënt
De ommezwaai van de Turkse politiek is echter nauwelijks veroorzaakt door de manier waarop Israël de Palestijnen behandelt. De ernstige schendingen van de mensenrechten in de bezette gebieden duurt al meer dan veertig jaar en is voor Turkije nooit reden geweest de vriendschappelijke banden met Israël te herzien. De belangrijkste reden voor de Turkse koerswijziging is het falen om lid van de Europese Unie te worden, ondanks de moeite die daar ingestoken is. Europa lijkt niet van moslims te houden en geeft er blijkbaar de voorkeur aan het christelijke karakter te behouden. Daarom heeft Turkije de magie van de Oriënt herontdekt, evenals de economische voordelen van een goede relatie met de buren. Turkije bemachtigde een belangrijke regionale rol, terwijl Israël bleef denken dat Turkije slechts een bijrolletje had in het gematigde kamp tegen het radicale kamp van Iran. Een ernstige blunder van de Israëlische inlichtingendienst die op zich al een onderzoek waard is.
Israël uit de gratie
Het westen kan echter los van de redenen voor de Turkse koerswijziging Israël verwijten maken. Door haar gedrag zijn de ontwikkelingen versneld en oncontroleerbaar geworden. De Turkse minister president Recep Tayyip Erdogan kreeg een duw in de radicalere richting. Israël is een handige, politieke boksbal geworden. De wereld heeft genoeg van de foto's van de checkpoints, het 'veiligheidshek' en de blokkade van Gaza. Die zien er namelijk niet goed uit en herinneren aan tijden van andere dictatoriale regimes die inmiddels verdwenen zijn, zoals dat van de Apartheid in Zuid Afrika. De wereld gelooft Israël niet meer. De overtuiging dat Israël het slachtoffer is van haar eigenwijsheid en de onwil tot het sluiten van compromissen, neemt hand over hand toe. Sinds Israël geen concrete stappen in het vredesproces zet, overtuigt het begrip 'om veiligheidsredenen' niet meer.
Israël geeft president Obama de schuld van de onfortuinlijke situatie. Sinds zijn redevoering in Caïro in juni 2009 is Israël in de verdediging. Bush heeft de Verenigde Staten (VS) na acht jaar achtergelaten met een financiële ramp, terwijl de militairen voortmodderen in Irak en Afghanistan. Om de VS uit de puinhoop te halen, moet Obama de anti-Arabische politiek aanpakken en Israël heeft daaraan haar steentje bij te dragen. De Amerikaanse invloed in het gebied is afgebrokkeld, terwijl de kracht van Iran en het radicale blok toenam. Het Palestijnse-Israëlische conflict is een populair gespreksonderwerp bij de Arabieren. Al-Jazeera leidt de Arabische politieke opinie tegen VS en Israël en heeft de bezetting tot lakmoesproef voor de politiek van de VS in het Midden Oosten gepromoveerd.
Israëls regering
De vorming van de rechtse coalitie in Israël ten tijde van Obama's verkiezing, verergerden zijn problemen. De Arbeiderspartij maakt deel uit van de coalitie en haar devies over het vredesproces luidt: "Er is geen gesprekspartner". Twee voormalige premiers, Benjamin Netanyahu en Ehud Barak, hebben een hoge politieke prijs betaald voor de positieve gestes die ze in de richting van de Palestijnse Autoriteiten moesten maken: de eerste viel in 1998 over de onderhandelingen in Wye, de tweede over Camp David in 2000.
Nu is Netanyahu weer premier en Barak minister van defensie en ze delen het geloof: er is niemand om mee te praten en iedere poging om tot een definitief akkoord met de Palestijnen te komen, leidt onmiddellijk tot de val van de regering. Daarom hebben alle pogingen van de VS om de houding van de Israëlische regering te veranderen gefaald. De relatie tussen beide landen is hierdoor in een crisis geraakt en de incidenten herhalen zich voortdurend: van ijzige ontvangsten in het Witte Huis tot alleen gelaten te worden tijdens de stormloop van internationale protesten en veroordelingen.
Netanyahu en Obama
Tot voor kort hield Netanyahu zijn eigen politieke lijn stug vol. Obama heeft zijn eigen problemen - troepen in Afghaanse woestijnen, de voortdurende economische crisis en een ecologische ramp voor de kust van Florida. Dat alles heeft zijn populariteit tot een minimum doen dalen. Het mogelijke verlies van de Democratische meerderheid in het Congres bij de verkiezingen in november gaf Netanyahu extra kracht. De premier was ervan overtuigd dat hoe zwakker Obama werd, des te sterker zijn eigen positie zou zijn. Maar toen kwam het konvooi en werd duidelijk dat Obama's verlies niet automatisch winst voor Netanyahu is. Als Obama pal achter Israël had gestaan, had Erdogan nooit het konvooi zo venijnig ondersteund.
Deze realiteit heeft Netanyahu herinnerd aan de les die alle Israëlische premiers hebben geleerd: de noodzaak van een volledige afstemming met de VS. De verkettering van Israël na de dodelijke aanval van haar leger op het konvooi viel als een rijpe appel in Obama's handen en die heeft hij met grote vaardigheid gebruikt.
Ten eerste werd de bijeenkomst met Netanyahu om de meningsverschillen op te lossen uitgesteld. Ten tweede ging Obama akkoord met de eis voor een onderzoekscommissie naar de gebeurtenissen met internationale waarnemers. Ten derde ondersteunde hij de eis van de Europese Unie om de blokkade van Gaza te versoepelen. De bedoeling was duidelijk: de onderzoekscommissie en de versoepeling van de blokkade moet leiden tot aanpassingen in de Israëlische coalitie, Netanyahu moet een politieke prijs betalen, het geduld is op. Het doet er niet meer toe wat de resultaten van de Congresverkiezingen zullen zijn - daar kan Netanyahu niet meer op wachten.
De 'moedige' Ehud Barak
Met dit inzicht is de kop in het dagblad Haaretz van 16 juni te begrijpen: "Barak zet Netanyahu onder druk: Alleen een moedige politicus kan Israël behoeden voor isolatie". Kort daarna ging Israël akkoord met de eis van de Europese Unie om de blokkade af te versoepelen. En het kwartje viel. Barak betaalt een prijs; leden van zijn Arbeiderspartij geven hem een paar maanden om met Netanyahu tot overeenstemming te komen over de verandering van de samenstelling van de coalitie. Maar in Israël weet iedereen dat, als Barak het heeft over moedige plannen, je je zorgen moet gaan maken. Al zijn moedige daden hebben tot rampen geleid. Hij trok eenzijdig terug uit Libanon en de tweede Libanese oorlog volgde. Hij bood een moedig plan aan in Camp David en de tweede Intifada volgde. Hij startte de operatie "Cast Lead" tegen de Gaza strook en het vernietigende Verenigde Naties-rapport van Goldstone volgde. Hij deed mee met de rechtse coalitie van Netanyahu, zodat die niet met Kadima [een gematigde partij, JT] in zee hoefde en de internationale isolatie volgde. En nu broedt hij op een nieuw moedig plan om de problemen op te lossen die hij zelf heeft veroorzaakt.
Business as usual?
Ondanks alles heeft de convooi-affaire gevolgen gehad en Israël de les geleerd. De Israëlische regering moet de relatie met de VS herstellen en volledig meewerken. Dan kan ze weer een lange neus trekken tegen de rest van de wereld. We kunnen mogelijk wijzigingen in de coalitie tegemoet zien en zelfs gesprekken met de Palestijnse Autoriteit. Hoewel de Gaza-blokkade heeft gefaald om Hamas ten val te brengen en zelfs schadelijk was voor Israël, blijft het doel overeind: Hamas is in Israëls ogen vijandig en moet onschadelijke worden gemaakt. Israël kan daarbij rekenen op een brede consensus in Europa, de VS, Egypte en de Palestijnse Autoriteit. Die zijn namelijk allen van mening dat onderhandelen met Hamas pas mogelijk is, als Hamas de Oslo akkoorden onderschrijft. En wie weet, als de coalitie verandert, is misschien zelfs Erdogan tevreden.
Een toetreding van de Kadima leider Tzipi Livni tot de coalitie lost echter niet alle problemen op, wat Obama ook mag denken. De moeilijkheden in Afghanistan en Irak blijven. Het is de vraag of de positie van president (Palestijnse Autoriteit) Mahmoud Abbas (Abu Mazen) wordt versterkt. Het probleem is namelijk niet de samenstelling van de coalitie, maar wat Israël te bieden heeft. Baraks 'moed' levert niet meer op dan de terugtrekking uit gedeelten van de Westelijke Jordaanoever, de annexatie van de belangrijkste nederzettingen en een beperkte Palestijnse soevereiniteit over de gebieden die overgedragen zijn aan de Palestijnse Autoriteit. De VS heeft in nauw overleg met Israël de controle over de Palestijnse veiligheidsdiensten; Israël houdt de volledige controle over de zee en het luchtruim en de Palestijnse economie blijft volledig afhankelijk van Israël. Het 'veiligheidshek' houdt de scheiding tussen de Palestijnen en Israël in stand en in praktijk krijgt de huidige hel in de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook alleen een goedkeuringsstempel.
Met ieder toekomstig vredesakkoord is het als met de eerdere akkoorden: Het vermijdt de essentiële problemen en houdt de Israëlische hegemonie in stand. Dit soort akkoorden faalt bij de eerste gelegenheid. Het vredesplan van de VS en de onderzoekscommissie naar het debacle van het konvooi dienen alleen om de handen in onschuld te wassen, ze hebben geen tanden en het doel is slechts de wereld tevreden te stellen.
De Palestijnen - net als de andere volkeren in het Midden Oosten, van Irak tot Afghanistan - wachten op een fundamentele verandering in de VS en het westen. Zij hebben geen behoefte aan nieuwe plannen om twijfelachtige leiders als Hamid Karzai (Afghanistan), Iyad Allawi (Irak) en Abu Mazen aan de macht te houden. Als deze naties hun onderdanige rol weten te verbreken en zich bevrijden, is het gedaan met de radicale Islam. Maar zo'n ontwikkeling zit er op korte termijn helaas niet in.
1Vertaling/bewerking Jan Taat, oorspronkelijk artikel "Guide to Ending the Siege of Gaza", gepubliceerd 22 juni 2010, www.challenge-mag.com/en/article__267 (terug)
|