Vakbondswerk aan de basis - een prima brochure De vlam brandend houden Sjarrel Massop "Vakbondswerk aan de basis" is een goede, mooie brochure, uitgebracht door het blad Grenzeloos. Een aantal mensen die al lange tijd midden in het dagelijkse vakbondsleven staan, delen hun ervaringen over recente ontwikkelingen in de Nederlandse vakbeweging. Hoe zijn de bonden weer tot strijd te brengen en te democratiseren? De brochure opent met deze zin "Het rommelt in de vakbeweging". Dat is zeker waar. De rechtse, politieke trein dendert door en voor de jarenlange verraderlijke en corporatistische houding van de Nederlandse vakbondsleiding wordt nu op pijnlijke wijze het gelag betaald. In ruim dertig jaar tijd is het bedrijvenwerk afgebroken en vooral de strijdbijl begraven. Ontbinding De kern van de Nederlandse vakbeweging, of wat daarvan resteert, is in staat van ontbinding. Vervreemd van haar wortels en niet in staat acceptabele antwoorden te geven en een strijdperspectief te bieden op de sociale afbraakpolitiek waar ook de Nederlandse arbeidersklasse mee geconfronteerd wordt. Het valt te prijzen dat er nog doorzetters en kloofdichters zijn die blijven vasthouden aan een perspectief van opkomen voor de belangen van de arbeiders en arbeidsters op basis van zelforganisatie en vooral strijd. Grenzeloos laat deze mensen terecht aan het woord. Het is goed om te zien dat ze erin slagen om toch telkens weer in de diverse bonden en sectoren het vlammetje brandend te houden en soms ook te doen opflakkeren. Door consequent te blijven vechten, zij aan zij met de mensen op de werkvloer voor sociale rechtvaardigheid en democratisering van hun eigen organisatie hebben ze steeds perspectieven geboden. Maar echt het tij keren, daarin zijn ze ondanks hun moed niet in geslaagd. Tegen de moloch van de vakbondsbureaucratie, de aanhoudende vergrijzing van de bonden en de niet aflatende overgave aan het overleg is ook een kleine groep van moedige strijders niet opgewassen. Strijdperspectief Toch straalt de brochure iets uit dat juist perspectief biedt. De mensen die aan het woord komen, houden consequent vast aan de oriëntatie op en de verbinding met de mensen waar het echt om gaat. Dat zijn de mensen op de werkvloer die dagelijks de consequenties ervaren van de voortschrijdende klassenstrijd. Deze mensen realiseren zich ook dat ze zich niet uit deze impasse kunnen praten, maar dat er strijd nodig is om een lonkend perspectief na te streven. Deze mensen realiseren zich ook dat die strijd alleen maar op gang komt door en met een organisatie die van de mensen op de werkvloer zelf is, een democratische vakbond. Recente ervaringen, de voorbeeldige strijd van de schoonmakers, de consistente interne vakbondsstrijd van de kloofdichters, de strijd bij het Amsterdamse openbaar vervoer en in de 'retail', geven de juiste richting aan. Het 'organising' concept kan een doorbraak gaan vormen om tot 'opstandig volk' te komen. Politisering De ervaringen zijn pril en kwetsbaar. De schoonmakers voeren een heroïsche strijd en boeken overwinningen. Zij ervaren dat strijd op basis van eigen kracht loont. De vraag is gerechtvaardigd, denk ik, of deze ervaringen toereikend zijn om de zieke Nederlandse vakbeweging die in haar doodsstrijd verkeert, te redden. Het is waar dat de vakbonden nog bijna twee miljoen mensen vertegenwoordigen, maar het is de vraag of deze mensen bereid zijn het initiatief van de schoonmakers over te nemen en de strijd oppakken. Is het kansrijk dat de nieuwe strijdervaringen van de schoonmakers en de kloofdichters op de fundamenten van de oude vakbonden gedijen? Of is het risico groter dat de strijdervaringen juist niet vermorzeld worden onder de ineenstortende traditionele vakbeweging. Een andere kwestie is de politisering van de strijdinitiatieven. Het vertrouwen in de politiek, en ook in de vakbondsleiding, is onder het Nederlandse volk klein. Het risico is erg groot dat de strijdinitiatieven oplossen in tot niets leidende onderhandelingen door de gevestigde vakbondsleiding. Het is zaak de strijd van de schoonmakers en de kloofdichters te verbinden aan nieuwe radicaliserende politiek. Dat zijn bijvoorbeeld de goede ervaringen van het Amerikaanse 'social movement unionism'. In Nederland zien we vooral binnen de SP nieuwe politieke strijd aan de basis ontstaan waarvan het goed zou zijn die echt te verbinden aan arbeidersstrijd voor een strijdbare vakbeweging. Ten slotte is er het probleem van de precarisering van de arbeid. De politiek van het neoliberalisme heeft diepe sporen achtergelaten, ook in de reorganisatie van de arbeidsprocessen. De traditionele vakbeweging heeft zich nooit bemoeid met de inhoud van de arbeid en daar betaalt de arbeidersklasse de rekening voor. Flexibilisering, desintegratie van arbeidsprocessen en opsplitsing in kern en randarbeid (precaire arbeid) hebben hun werk gedaan, met veel fatale gevolgen van dien. De rechten van de arbeiders zijn geschonden, CAO's worden aan de laars gelapt of zijn niet geldig voor grote groepen mensen. Veel mensen hebben zelfs geen CAO. * De brochure "Vakbondswerk aan de basis" geeft een beeld van de bestaande situatie, biedt een strijdperspectief, maar laat tevens zien dat er nog een lange weg is te gaan. Bestellen: giro 5571638, Grenzeloos Nijmegen, onder vermelding van vakbondsbrochure, prijs 3 euro 50.