welkom
extra
Solidariteit

Interview met Mamdouh Habashi

Het Egyptische leger volgt een eigen plan

Constanze Knoche1

Op 13 april werden Mubarak en zijn zonen in voorarrest genomen. De revolutie is echter bij lange na niet voltooid. Op 5 mei 2011 sprak ik met Mamdouh Habashi over de bedoelingen van het leger en de kans dat de revolutie wordt gekaapt. Mamdouh is vice-voorzitter van het Wereld Forum voor Alternatieven en bestuurslid van het Arab-African Research Center in Caïro.2

Begin april waren er weer demonstraties op het Tahrir plein en dit keer gebruikte het leger vuurwapens tegen de demonstranten. Het was logischer om te veronderstellen dat leger en demonstranten aan dezelfde kant staan. In februari heeft het leger zich immers neutraal opgesteld. Wat waren de eisen van de demonstranten?

Mamdouh Habashi - Het leger is niet neutraal en was nooit neutraal. Het houdt zich niet bezig met het slagveld, maar met de politiek. Het leger volgt een eigen plan en wil zoveel mogelijk van de oude structuren behouden. Alle bereikte resultaten van de revolutie zijn het gevolg van de kracht van de massale acties. Op vrijdag 1 april waren er 300.000 mensen op het Tahrir plein, een week later het vijfvoudige. Een nieuw element waren de leuzen tegen de islamisten. Het motto was "red de revolutie, de revolutie wordt gekaapt". Voor de demonstranten was het duidelijk dat eerdere eisen niet zijn ingewilligd.

Militaire Raad

U heeft gezegd dat het leger de oude structuren wil behouden. Toch hebben de militairen op 13 april Mubarak en zijn zonen gearresteerd. De regeringspartij NDP is ontbonden. Een aantal belangrijke eisen is dus ingewilligd. Of zijn dit alleen afgedwongen zoethoudertjes?

Mamdouh Habashi - Ja, het is uitsluitend het resultaat van de demonstraties, in het bijzonder die van 8 april met 1,5 miljoen deelnemers. Er is een hele lijst met eisen en de Militaire Raad kon niet anders dan een aantal inwilligen, zoals de arrestatie van Mubarak. Sommige eisen zijn genegeerd. Maar na de druk komt er beweging in de regering. Voorbeelden zijn de ontbinding van het ondemocratisch samengestelde parlement en de val van het kabinet van Ahmed Shafik.
Het voorgaande klinkt alsof de Militaire Raad alleen maar reageert op de ontwikkelingen. Dat is niet het geval, de raad werkt volgens zijn eigen plan en wil de macht van de oude structuren herstellen. Hoewel de NDP is ontbonden, bestaan de Mubarak-netwerken nog steeds. Die hebben hun connecties met de veiligheidsdiensten en de bureaus van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze organisaties verspreiden desinformatie en voeren contrarevolutionaire aanvallen uit. Al deze groepen hebben nog steeds macht, ondanks de eisen van de betogers.

Volgens u wil de Militaire Raad het oude systeem herstellen. Kunt u daar concrete voorbeelden van geven?

Mamdouh Habashi - De Militaire Raad heeft al voor de demonstratie van 1 april "im Nacht und Nebel" een belangrijke wet doorgevoerd. 3 Deze wet criminaliseert alle uitingen van protest, zoals demonstraties en stakingen. Militaire rechtbanken kunnen met snelrecht gevangenisstraffen en boetes opleggen tot 500.000 pond [60.000 euro, JT]. Dat is een enorm bedrag. De wet is al in werking en diverse activisten (demonstranten, arbeiders, boeren) zijn het slachtoffer. Met dit snelrecht zijn gevangenisstraffen van vijf tot tien jaar uitgedeeld.
Een paar dagen later kwam de nieuwe wet op de politieke partijen. Dat was een enorme teleurstelling voor de nieuwe bewegingen. De verwachting was de komst van vrijheid van organisatie en meningsuiting, zoals dat hoort in een vrij land. In plaats daarvan kwam een kopie van Mubaraks wet, maar dan nog een graadje erger. Alleen de namen van de bevoegde instanties waren veranderd, de regels strenger. Een voorbeeld: in het begin van Mubaraks regeringsperiode waren twintig mensen nodig om een partij te vormen. Een paar jaar later vijftig en vlak voor 2005 duizend. De Militaire Raad eist nu voor de stichting van een partij vijfduizend mensen en een forse financiële bijdrage. Op die manier kunnen maar twee partijen meedoen met de verkiezingen in september. Want welke beweging, links of liberaal of democratisch, kan op zo'n korte termijn aan de eisen voldoen? De netwerken van Mubarak duiken opnieuw op, met een nieuwe naam en een nieuw gezicht. De tweede groep die daartoe in staat is, zijn de Moslimbroeders.

Oude structuren

Dat leidt naar de volgende vraag. De Militaire Raad houdt onvermurwbaar vast aan de verkiezingsdatum. Kunt u samenvatten wat de gevaren van de snelle vorming van de regering zijn?

Mamdouh Habashi - Als dat plan doorgaat, is het eerste gevaar de samenstelling van het nieuwe parlement. Zoals gezegd, naar verwachting zullen alleen de Mubarak-netwerken en de Moslimbroeders in staat zijn daar een plek te veroveren. De eerste taak van het parlement is een algemene vergadering uitroepen om de grondwet aan te passen. Die grondwet is de start van het nieuwe Egypte en wordt de komende decennia gebruikt. Dat zou een ramp zijn. Oppervlakkig lijkt het een geslaagde revolutie, maar inhoudelijk is zij verloren. Het is een legitimatie van de oude structuren.

Portretfoto van Mamdouh Habashi

Mamdouh Habashi

In de demonstraties werden ook leuzen geroepen tegen veldmaarschalk Tantawi, de voorzitter van de Militaire Raad. Wie is die man?

Mamdouh Habashi - Tantawi is de leider ven de strijdkrachten en sinds tijden een trouwe medewerker van het regime. De strijdkrachten waren een onderdeel van het oude systeem en minstens even corrupt als de rest van de maatschappij. Iedereen weet dit en de beweging heeft geprobeerd het leger te neutraliseren. Dat heeft zich enigermate ingebonden, maar volgt desalniettemin zijn eigen plan.

Verenigde Staten

Als we het leger nader beschouwen, wat is dan de invloed van de Verenigde Staten op het leger en daarmee op de democratisering?

Mamdouh Habashi - Het Egyptische leger heeft in een langzaam proces rechtsomkeert gemaakt. Oorspronkelijk vocht het uitsluitend in anti-koloniale veldslagen. Het was een patriottisch leger dat zijn taken serieus nam. Nu opereert het leger zij aan zij met de VS en bewerkstelligt het tegenoverstelde. Het strijdt samen met de VS tegen het eigen volk. De omslag duurde meerdere decennia met een hoogtepunt bij de Camp David-akkoorden in 1979.
Deze akkoorden werden gesloten tussen de Egyptische president Sadat en de Israëlische premier Begin, maar de bemiddelaar was de Amerikaanse president Carter. Die heeft toen kans gezien een voet tussen de deur te krijgen in Egypte. Een land dat van cruciaal belang is in de geostrategische plannen van de VS, een hoeksteen van het beleid. Het land is veel belangrijker dan bijvoorbeeld Tunesië of Jordanië. In het geval van Egypte zullen de VS niet toestaan de controle te verliezen.
Zoals ik vaak heb uiteengezet, de VS zijn niet geïnteresseerd in een democratisch Egypte, ze willen een schijndemocratie. Zo'n democratie ziet er beter uit dan een dictatuur, maar ondertussen houdt de VS wel de touwtjes in handen. Hoe spelen ze dat klaar? Sinds 1979 hebben de VS een grote invloed op het leger. Ze spenderen jaarlijks 1,3 miljard dollar direct aan het Egyptische leger, zonder tussenkomst van de Egyptische regering.
Deze geldstroom geschiedt zonder enige controle, niet door parlement, niet door een rekenkamer. Het geld gaat geheel vertrouwelijk naar het leger, niet om de vuurkracht te vergroten, maar om loyaliteit te kopen.

Om terug te komen op mijn eerste vraag: Wat kunnen we nog verwachten als zoveel macht in het leger samenkomt? Wat voor perspectieven heeft de revolutie?

Mamdouh Habashi - Er zijn veel perspectieven. De nieuwe factor is het volk. De machthebbers, zoals Mubarak, houden daar geen rekening mee. De factor van het volk ontbreekt in hun berekeningen, voor hen is het onbelangrijk. Op dit moment heeft de volksbeweging echter een leidende rol. Zolang de mensen zich bewust zijn van hun kracht, zich organiseren, zich verzetten, de straat op gaan en als dat nodig is offers brengen, is er hoop. En dat is tot nu toe het geval.


1 Plattform für alternativen Videojournalismus - www.weltnetz.tv Transcriptie en vertaling uit het Duits Jan Taat. Engelse vertalingen zijn beschikbaar:
www.uruknet.info (terug)

2 http://www.forumdesalternatives.org/EN/inicio.php (terug)
3 'Nacht und Nebel' was het besluit van Adolf Hitler op 7 december 1941 om politieke tegenstanders en 'helpers' van het verzet te kidnappen en zonder een vorm van proces te laten verdwijnen. http://en.wikipedia.org/wiki/Nacht_und_Nebel (terug)