Vrome pausen en vreemde piassen in de rooms-katholieke kerk Gedachten bij de zaligverklaring van paus Johannes Paulus II Harry Peer Hoe je ook over hem denkt, het is zonneklaar dat de historische betekenis van de op 1 mei 2011 in Rome zalig verklaarde, vorige paus Johannes Paulus II (1920-2005) enorm is. De sportieve reizende paus - nummer 261 in de reeks vanaf Petrus - was een charismatisch man, maar tevens zeer conservatief en rechtzinnig in de leer. De kerkprovincie in Nederland kan er over meepraten. Karol Wojtyla stond 28 jaar aan het hoofd van de kerk. Zijn landgenoten stak hij een hart onder de riem met het voortdurend herhaalde parool: Heb geen vrees. De omstandigheden maakten dat hij een rol kon spelen in de vreedzame ontmanteling van 'het communistisch stelsel'. Van de wat marxistisch getinte bevrijdingstheologen uit Midden- en Zuid-Amerika moest de kerkvorst niets hebben. Het Poolse volk is trots op de belangrijkste Pool uit de geschiedenis. Het toeval wil dat ik de week voorafgaand aan de zaligverklaring van Johannes Paulus II in Krakau doorbracht, de opgewonden sfeer daar kon proeven en de voorbereidingen van de viering in deze stad heb meegemaakt van de te houden plechtigheid in Rome. Kerk en vakbond Tijdens de Tweede Wereldoorlog onderbrak Karol Wojtyla zijn, in Krakau aan de Jagiellonen Universiteit aangevangen, theologiestudie om te gaan werken in een steengroeve en chemische fabriek. Na de oorlog voltooide hij zijn studie en verbleef grotendeels in Krakau, waar hij de tocht door de hiërarchie van de kerk maakte tot bisschop, aartsbisschop en kardinaal. Het bisschoppelijk paleis in de Kanonicza is nu tevens een soort museum wat het nodige publiek trekt. Zijn portret hangt (soms levensgroot) in alle kerken, op pleinen en in parken. Iedereen lijkt hem persoonlijk te kennen. De verering van de vrome volksheld heeft sentimentele trekken. Met de verkoop van de gekste souvenirs en stichtelijke brochures wordt flink aan hem verdiend. Op de Grote Markt, de Rynek Glówny, viel een tentoonstelling te bewonderen met foto's en affiches van zijn bezoeken aan Polen en Krakau tijdens zijn pontificaat. Vlaggen en banieren versierden de straten naar de Grote Markt. Miljoenen landgenoten kwamen voor hem op de been tijdens zijn bezoeken aan het land. Politiek ook een duidelijke afwijzing van de communistische leiders die zich wijselijk even op de achtergrond hielden. Kerk en vakbond trokken in Polen met elkaar op. De beginjaren tachtig van de grond gekomen vakorganisatie Solidariteit met Lech Walesa als strijdbaar boegbeeld kreeg met deze Poolse paus de wind in de zeilen mee. Alexander VI Deze zaligverklaring is de snelste uit de geschiedenis van de rooms-katholieke kerk. Paus Benedictus XVI en zijn kerk kunnen wel wat positieve aandacht gebruiken. Zelfs onze antirevolutionaire minister H.J. Donner gaf zondag 1 mei acte de présence in Rome. Het gaat bergafwaarts met de rooms-katholieke kerk, niet in het minst door de seksuele schandalen die de laatste jaren worden onthuld. Priesters die zich vergrijpen aan kinderen; het druist tegen alles in wat de kerk de buitenwereld aan moraal voorhoudt. Met de toenemende welvaart en de groeiende secularisatie zal ook de aanhang in een traditioneel gelovig land als Polen afnemen. Er is één troost. Ooit was het allemaal veel erger. Het beruchtst zijn de Borgia's van wie de liederlijke en laaghartige Alexander VI (1492-1503) de bekendste is. Het dieptepunt van het verval van deze weelderige Renaissancepaus werd bereikt toen hij met zijn zoon Cesare en dochter Lucrezia op de vooravond van Allerheiligen in 1501 een ballet van vijftig Romeinse courtisanes gadesloeg. Alexanders laatste bastaard Rodrigo werd in 1502 geboren. Schavuiten en schandalen De veronderstelling is dat Johannes Paulus II wel een voorbeeldige levenswandel moet hebben gehad dat hij zo gauw, slechts zes jaar na zijn dood (met het ene wondertje van de beter geworden non erbij), al zalig kon worden verklaard. Hij steekt dan ook inderdaad gunstig af bij zijn voorgangers. Neem Stephanus VI, paus van mei 896 tot augustus 897, een macaber figuur. Hij liet het lichaam van zijn negen maanden daarvoor overleden voorganger paus Formosus opgraven, op een troon plaatsen, gekleed in pauselijke gewaden en met terugwerkende kracht berechten. De vingers waarmee Formosus de zegen had verleend werden afgehakt, diens pontificaat werd onrechtmatig en de door hem toegediende wijdingen ongeldig verklaard. Na het uitspreken van het vonnis werd het lijk van de gewaden ontdaan, verminkt en in de Tiber geworpen. Dit tafereel heeft als de "lijksynode" de geschiedenisboeken gehaald. Lijkschender Stephanus zelf werd enkele maanden later door woedende aanhangers van Formosus gevangen genomen en gewurgd. Een stapje voorwaarts in de tijd. In 904 wordt Sergius III paus, een wrede man die de moordenaar is van zijn beide voorgangers. Iets uit het leven van Johannes XII (955-963). Zijn vader, een machtige senator in Rome, zorgde ervoor dat hij al op zijn achttiende paus werd. De jonge priester zat voortdurend achter de vrouwen aan. Historici twijfelen er niet aan dat deze prelaat één van de meest jammerlijke en laagste figuren is die de Heilige Stoel ooit hebben ontwijd. Hij castreerde en vermoordde een subdiaken. Johannes proostte regelmatig op de duivel, aanbad zelfs heidense goden als Jupiter en Venus. Onder zijn bestuur werd het Lateraan tot een bordeel. Naar verluidt is Johannes XII vermoord door een man op wiens vrouw hij een oogje had. Celibaat Met de bedoeling paal en perk aan de seksuele uitspattingen van de clerus te stellen, werd in 1045 het celibaat ingesteld. De priester dient zich volledig op God te richten en zijn mogelijke seksuele driften te sublimeren in zijn liefde voor de Heer. De praktijk blijkt sterker dan de leer. De ene paus maakt het nog bonter dan de andere. Zo gaat het eeuwen achter elkaar door. Van 1309 tot 1378 hielden de pausen te Avignon hof. Dit tijdperk staat bekend als de "Babylonische ballingschap". Tijdens het hierop volgend "Westers Schisma" (1378-1417) beconcurreerden twee pausen elkaar, vanuit Rome en Avignon. We willen het niet al te ingewikkeld maken, maar in 1409 deed nog een derde paus vanuit Pisa van zich spreken. Het schisma en het niet erg christelijke gedrag van veel pausen waren symptomen van dieper liggende kwalen die de opmaat vormden tot de protestantse reformatie in de zestiende eeuw. Wie er oog voor heeft, laat de geschiedenis zich lezen als een spannend boek. In de kerkhistorie buitelen martelaren, missionarissen, engelen, duivels en demonen over elkaar heen. Er is geen paus die zoveel heiligen op zijn naam heeft staan als Johannes Paulus II. We zullen het nog wel meemaken dat hijzelf heilig wordt verklaard. De kerkklokken in Vaticaanstad, Rome en Krakau luiden al.