Israëls nieuwe werkelijkheid Obama kaapt Arabische opstanden Yacov Ben Efrat1 In een opwindende en revolutionaire toespraak zette de Amerikaanse president Obama zijn Midden-Oosten doctrine uiteen. Hij benadrukte de nieuwe werkelijkheid die de opstanden in Egypte en Tunesië hebben gecreëerd. Hij leek niet alleen te willen zeggen dat hij de opstanden had ondersteund, maar ook veroorzaakt, toen hij op de Universiteit van Cairo uitsprak dat de botsing der beschavingen ten einde was. Eigenlijk zei Obama dat hij het beleid van zijn voorganger George W. Bush dumpte en afstand deed van het Amerikaanse fundamentalisme dat ervoor koos regimes te veranderen door oorlog te voeren. Dit beleid deed een golf aan vijandelijkheden tegen de Verenigde Staten ontstaan. Hij kwam naar Cairo, zo zei Obama, om een Arabisch publiek toe te spreken over de hoofden van hun leiders heen. En, om te verkondigen dat de Islam niet de vijand van de Verenigde Staten is en te bevestigen dat alle Arabieren het recht hebben zich te bevrijden uit de armoede en repressie en een democratisch leven te leiden. Geen verrassing Ongetwijfeld heeft Obama aanzienlijk bijgedragen aan de val van de dictators. Zijn eis dat de voormalige Egyptische president Hosni Mubarak diende af te treden, was de doodsklap voor het oude regime. Obama probeerde zijn land terug te trekken uit een niet te beëindigen oorlog tegen de Islam die hoge kosten met zich meebracht. Zowel wat middelen als mensenlevens betreft, op een moment dat zijn eigen land worstelde met een economische crisis. De Amerikaanse overheid onder Obama begreep dat de dictatoriale regimes het vanwege hun nepotisme, corruptie en onderdrukking niet lang zouden volhouden. Dit veroorzaakte grote woede die vroeg of laat de regimes ten val zou brengen. Deze opstanden kwamen dan ook niet als een verrassing. Obama hoefde slechts de tekenen aan de wand te lezen. In zijn toespraak verheerlijkte Obama Mohammed Bouazizi, de Tunesische jongere die zich in brand stak en daarmee de opstanden ontvonkte die leidden tot de val van president Zine el Abidine Ben Ali. Ook prees hij Wael Ghonim, de Egyptische Google-medewerker. Obama beweerde dat de Arabische opstanden bezield waren met de geest van de Amerikaanse Revolutie, de opstand tegen de Britten en de idealen van Rosa Parks die op een voor blanken gereserveerde stoel ging zitten en de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig ontketende. Ja, Obama deed zich voor als een revolutionair, een verlichte democraat en schudde al die dictaturen die jarenlang de bondgenoten waren van de Verenigde Staten van zich af. Hij begreep uit welke richting de wind woei en hees het zeil om de koers van de geschiedenis in de juiste richting de duwen. De revolutie toe-eigenen Obama is in staat dit te doen. Hij begreep dat één van de redenen voor de opstanden de economische ellende van de massa's was en het gebrek aan toekomstzekerheid voor de jeugd. De Verenigde Staten willen zich deze opstanden toe-eigenen door miljarden dollars naar bevriende partijen te laten vloeien, terwijl ze de positie van het grote kapitaal versterken. Obama wil een verlicht kapitalisme dat het multinationals mogelijk maakt te blijven profiteren van hun investeringen in Arabische landen en bedrijfseigenaren toestaat te bloeien, maar zonder corruptie, nepotisme of politieke onderdrukking. Realist als hij is, weet hij dat dit tijd nodig heeft en dat de Moslim Broederschap - die hij niet noemde in zijn toespraak - een ernstig obstakel is voor zijn plannen en voor democratie. Maar de werkelijkheid is nog ingewikkelder. Het mag dan wel zo zijn dat de Egyptische revolutie de waarden van de Amerikaanse revolutionairen en de strijd van zwarten voor gelijke rechten heeft overgenomen, maar de bewering dat de Egyptische revolutionairen het Amerikaanse model willen nadoen is fout. De Verenigde Staten zijn op dit moment voor geen enkel land in de wereld het rolmodel: compleet gecontroleerd door Wall Street, waar politici ten dienste staan van enorme olie- en verzekeringsmaatschappijen en banken. Een land, waar bijna 40 miljoen burgers geen zorgverzekering hebben, waar 10 procent werkloosheid heerst en waar de sociaal-economische kloven tot de grootste ter wereld behoren. Zo'n land kan geen voorbeeld zijn voor de wereld en Obama's mooie woorden kunnen daarin geen verandering brengen. De waarheid is dat de Egyptische revolutie niet de waarden van Obama heeft overgenomen, maar de uiting is van een volksopstand tegen het economische systeem van de Verenigde Staten. Wat zal Obama zeggen over "los indignados", de nieuwe beweging die het centrale plein van Madrid heeft bezet en duizenden werkloze jongeren, zoals Bouazizi, de straat op brengt? Deze jongeren eisen verandering van het regime. Ze menen dat de twee grote politieke partijen, rechts en de sociaal-democraten, worden bestuurd door het kapitaal, de banken en de vastgoedmagnaten. Wat zal er gebeuren als deze beweging die zich uitspreidt over Europa, de kusten van de Verenigde Staten bereikt? De jeugd van Egypte, Spanje, Griekenland, Portugal en Italië eist hetzelfde: een einde aan het roofzuchtige kapitalisme. Obama is echter nauw verbonden aan dit systeem, tot grote treurnis van de miljoenen jonge activisten, Afro-Amerikanen en vakbondsactivisten die hem aan de macht hebben geholpen. Netanyahu graaft zich in Bovendien is Israëls positie een belangrijk obstakel voor Obama's poging de Arabische opstanden op te eisen. Vanuit het perspectief van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu was Obama's toespraak een ramp. Voor het eerst ondersteunden de Verenigde Staten opstanden die de kaart van het Midden-Oosten ten koste van Israël er totaal anders laten uitzien. Obama weet op zijn beurt dat zijn revolutionaire gedrag en zijn hartelijke woorden het Arabische publiek niet zal overtuigen, als hij niet duidelijk stelling neemt in het Israëlisch-Palestijnse conflict. Hoewel dit conflict niet de kern van de opstanden vormt, is het wel de meetlat waarmee de Verenigde Staten beoordeeld zullen worden. Daarom eist Obama dat Israël een Palestijnse staat erkent op basis van de grenzen van 1967. Netanyahu doet er al twee jaar alles aan om het einde uit te stellen. Obama's toespraak in Cairo deed hem verbleken van angst. Hij deed zijn uiterste best Obama te laten mislukken. Het lukte hem George Mitchell, de speciale gezant van Obama voor het Midden-Oosten, ontslag te laten nemen, nadat diens pogingen de Israelisch-Palestijnse (vredes)gesprekken te doen hervatten, op niets waren uitgelopen. En nu, terwijl de revoluties door de regio razen, zelfs Madrid bereiken, weigert Netanyahu net als alle dictators de werkelijkheid onder ogen te zien en graaft hij zich in achterhaalde uitgangspunten in, terwijl zijn coalitiepartners tegen hem aan schurken. Netanyahu hoopt dat de Moslim Broederschap Egypte onder controle krijgt, Hamas de Westoever overneemt en de massa's die in Syrië vrijheid eisen worden neergeslagen. Hij gaf altijd de voorkeur aan Hamas en hun soort en hoopt dat ze ook dit keer zijn huid redden. Van binnenuit Maar Obama heeft zijn eigen agenda. Hij heeft beloofd miljarden te investeren, zodat Netanyahu's hoop niet gerealiseerd wordt. Obama begrijpt dat het Islamitisch extremisme al van de straten van Tunis en Cairo verdwenen was, voordat hij Osama Bin Laden te pakken had. Amerikaanse belangen leiden de stappen die Obama nu zet. De Verenigde Staten kunnen geen twee-fronten-oorlog voeren: enerzijds de eigen economie opbouwen en anderzijds miljarden in zinloze oorlogen pompen. Zoals Obama zei, is de poging regimes te veranderen door middel van oorlog mislukt. Netanyahu weigert zich echter aan te passen aan deze nieuwe aanpak en de strop wordt langzaam strakker rondom Israëls nek aangetrokken. Deze twee verspilde jaren hebben Israëls internationale aanzien niet verbeterd en uitsluitend tot een verdergaand isolement geleid. De opstanden in de Arabische wereld hebben de bezetting en het voortzetten van het conflict onmogelijk gemaakt. Obama is echter nog steeds niet in staat een overeenkomst er doorheen te drukken. Israël blijft een belangrijke strategische spil voor de Verenigde Staten en ondanks Obama's revolutionaire geest behouden Saoedi-Arabië, Jordanië en Israël hun belangrijke status. Verandering moet daarom van binnenuit komen. Internationale druk enerzijds en de Arabische opstanden anderzijds, kunnen resulteren in een verandering in de Palestijnse straten en de Israëlische politiek. De Palestijnen moeten zien af te komen van diegenen die voordeel halen uit hun strijd om te kunnen genieten van de privileges van macht, corruptie en onderdrukking. Als de Egyptische revolutie erin slaagt een democratisch regime op te bouwen en een maatschappij gebaseerd op sociale rechtvaardigheid, dan zullen er nieuwe democratische krachten opstaan in het Midden-Oosten. Roofzuchtig kapitalisme, corruptie, sociaal-economische ongelijkheid en de voortdurende bezetting, terwijl de wereld verontwaardigd toekijkt, opent in Israël de deuren voor een nieuwe sociale beweging. Een beweging die de huidige leiders oproept af te treden, een eerlijke en egalitaire samenleving eist en vrede met de Palestijnen. Het is niet duidelijk of dit is wat Obama voor ogen staat, maar dit is wel het verlangen van de geschiedenis en de opstanden die in de regio woeden. 1 Dit artikel is oorspronkelijk in het Engels verschenen: www.challenge-mag.com/en/article__294/obama_claims_the_arab_uprisings_for_himself Vertaling: Herre de Vries. (terug)