Overpeinzingen op het Grote Stadsplein in Praag Johannes Hus, kerkse rebel, in 1412 verbannen Harry Peer Aan het einde van de Middeleeuwen werd de kerk hard aangesproken door hervormers die de zelfverrijking en het losbandige en corrupte gedrag van de prelaten aan de kaak stelden. Het heeft wel wat weg van onze huidige afkeer van en kritiek op de egoïstische graaiende bankiers en CEO's. De kerk zou terug moeten naar de zuivere boodschap van naastenliefde van Jezus Christus, waarbij de bijbel leidraad van handelen is. We wandelen door Praag. De aan beide zijden van de rivier de Moldau gelegen hoofdstad van Tsjechië is één van de mooiste steden in Europa. Meerdere bruggen waaronder de beroemde Karelsbrug verbinden de twee helften van de stad. Op het door prachtige, barokke gebouwen omgeven Oude Stadsplein, gedomineerd door twee grote kerken en de hoge toren van het stadhuis, trekt onze blik naar een indrukwekkend, groenkleurig art nouveau monument van Johannes Hus (1369-1415). Nationaal symbool Dit werk van de Tsjechische beeldhouwer Ladislav Saloun beeldt Hussieten en protestanten uit die rond Hus staan, terwijl een moeder met kind de wedergeboorte symboliseren. Vanaf de onthulling is het monument een symbool van verzet tegen buitenlandse inmenging, van de val van het Habsburgse rijk in 1918 tot de inval van het Russische leger in 1968. Hus was een kerkhervormer die dat met de dood moest bekopen. Hij is een symbool geworden van het Tsjechische nationalisme. Hus zelf bouwde weer voort op de geschriften van de Engelse theoloog John Wycliffe (1330-1384). Hus verwierf mede door zijn invloedrijke positie als rector magnificus van de universiteit van Praag en zijn redenaarstalent een grote aanhang. Naast dat hij ervoor pleitte de gelovigen in hun eigen taal in plaats van het Latijn toe te spreken, postuleerde hij de kerk als een gemeenschap van gelijken. Hus beschouwde het als een groot onrecht dat de gelovigen de kelk van het avondmaal werd onthouden. Hus' beroemdste geschrift is het traktaat De ecclesia, Over de kerk. Zijn parool Veritas Vincit (De waarheid zal overwinnen) is in de twintigste eeuw overgenomen door de stichter van Tsjecho-Slowakije Tomas G. Masaryk (in 1918) en Václav Havel (in 1989). In 1409 sprak de paus de banvloek uit en in 1412 werd Hus geëxcommuniceerd en uit Praag verbannen. Concilie van Konstanz In 1414 vangt in Konstanz het Concilie aan waar Hus gevraagd wordt te getuigen over zijn opvattingen. Ondanks de vrijgeleide die de Duitse keizer Sigismund had beloofd, wordt Hus gevangen genomen, in de kerker gezet en acht maanden lang aan pijnlijke verhoren onderworpen. De woning in de St. Paulus Gasse in Konstanz, waar Hus kort verbleef, is nu een museum waar we met belangstelling kennis nemen van zijn leven en werken. Een passage van Hus: "Door de zielloze vrijheden waarin de Kerk zwelgt, is bijna de hele christelijke kerk vergiftigd en verdorven". Het volgende citaat is zo belangrijk en vooruitziend dat we het gelet op de massaslachtingen tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) en de Eerste en Tweede Wereldoorlog maar het best in het Duits kunnen laten staan: "Kein Volk wird das Schwert erheben um ein anderes Volk zu bekämpfen, denn alle Bewohner der Erde werden sich an der Schönheit des Friedens erfreuen". Op het Concilie zijn in totaal bijna 700 deelnemers aanwezig, onder wie 29 kardinalen en 180 bisschoppen. De godvruchtige deelnemers beschuldigen Johannes Hus van ketterij en veroordelen hem tot de brandstapel. Het vonnis wordt op 6 juli 1415 voltrokken. Hus' as wordt over de Rijn uitgestrooid. Op 30 mei 1416 treft Hus' vriend Magister Hiëronymus van Praag hetzelfde lot. De ecclesia maakt een eeuw later diepe indruk op Maarten Luther, "Intuïtief zijn wij allen Hussieten". Met een zinspeling op zijn naam die in het Boheems 'gans' betekent, riep Hus kort voor zijn dood uit: "Vandaag braadt u een gans, maar uit mijn as zal binnen honderd jaar een zwaan oprijzen die u niet zult kunnen braden". De zwaan is het symbool geworden van de lutherse kerken. Het belangrijkste resultaat van het Concilie van Konstanz was dat de eenheid in de kerk werd hersteld. Er kwam een einde aan het schisma, waarin drie met elkaar concurrerende pausen elk claimde de Plaatsbekleder van Christus op aarde te zijn. Ze verkochten bijvoorbeeld voor veel geld aflaten om des te harder strijd tegen elkaar te kunnen voeren. Een praktijk die natuurlijk kwaad bloed zette. De naam van één van deze pausen, de misdadige en verdorven Johannes XXIII, is in de twintigste eeuw weggepoetst (lees overgenomen) door de gezette en gemoedelijke kardinaal Angelo Giuseppe Roncalli, wiens pontificaat slechts vijf jaar duurde (1958-1963), maar schokgolven in de rooms-katholieke kerk veroorzaakte door het Tweede Vaticaans Concilie. Aanslag op nazibeul R. Heydrich Het standbeeld op het Oude Stadsplein in Praag werd op 6 juli 1915 onthuld ter gelegenheid van de vijfhonderdste verjaardag van de martelaarsdood van Johannes Hus. Het plein is het middelpunt van meerdere eeuwen bewogen geschiedenis. We zien een somber Grote Stadsplein af en toe in beeld in de film Operation Daybreak over de aanslag op Heydrich op 27 mei 1942 door de uit Groot-Brittannië overgevlogen en gedropte parachutisten Josef Gabcik en Jan Kubis. Deze Slowaak en Tsjech voerden een geheime missie uit om de wrede nazileider Reichsprotektor Reynhard Heydrich om het leven te brengen. Heydrich, het Blonde Beest, werd beschouwd als de meest waarschijnlijke opvolger van Hitler, wanneer deze iets zou overkomen. Onlangs is over deze aanslag de Nederlandse vertaling uitgekomen van HhhH (ondertitel: Himmlers hersens heten Heydrich) van de Fransman Laurent Binet. Het is een adembenemende non-fictie roman. De auteur vertelde me dat hij bij zijn beschrijving zo dicht mogelijk bij de waarheid is gebleven en dat de Tsjechische vertaling en de herdenking nu na zeventig jaar weer veel losmaken over de inzet van de aanslag en de meedogenloze wraakneming door de Duitsers. Het Grote Stadsplein was het middelpunt van het verzet tijdens de Praagse opstand van 1944. Vijfduizend Tsjechen kwamen om het leven in een vier dagen durend keihard gevecht tegen de nazi's. De zesde juli is nu een nationale feestdag in Tsjechië.