Amerikaanse presidentsverkiezingen in 1912 Theodore Roosevelt en socialisten maken gevestigde partijen onzeker Harry Peer Theodore Roosevelt (1858-1919) Dit jaar stellen we de publicatie eind oktober over "het jaar X door de eeuwen heen" uit naar de maand december. We willen de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 6 november meenemen in ons verhaal. Deze reeks is tenslotte begonnen vanwege de keuze door het Amerikaanse volk voor Obama tot president vier jaar geleden. De verkiezingsstrijd in de Verenigde Staten voor het hoogste ambt tussen president Barack H. Obama en zijn Republikeinse uitdager Mitt Romney roept onze nieuwsgierigheid op naar de gang van zaken en uitslagen precies een eeuw geleden. Drie grote partijen Thomas Woodrow Wilson (1856-1924) De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1912 werden gehouden op 5 november met de democraat Woodrow Wilson als winnaar. Deze hoogleraar in de geschiedenis, voormalig rector van de Universiteit van Princeton en gouverneur van New Jersey (in 1910 gekozen), zou twee termijnen dienen. We twijfelen niet aan Wilsons kwaliteiten (de geschiedenis heeft dat later bewezen), maar hij had de overwinning niet zo zeer te danken aan zijn eigen inzet of dat van zijn partijgenoten, maar aan de verdeeldheid in het andere kamp. De zittende president, de republikein William Howard Taft, werd niet herkozen. De overlevering wil dat Taft zo dik, zo zwaarlijvig was dat hij ooit in de badkuip van het Witte Huis bleef steken. William Howard Taft (1857-1930) De echte mannetjesputter was Theodore Roosevelt, zowel in de persoonlijke omgang met mensen als in de binnen- en buitenlandse politiek. Tijdens zijn presidentschap was hij krachtig opgetrokken tegen de staalmagnaten, mijneigenaars, grote bankiers, enzovoort. Hij trad op als beschermer van de natuur. Roosevelt was ontevreden over het beleid van zijn opvolger die onder hem had gediend als minister van Oorlog en die hij in 1908 als presidentskandidaat naar voren had geschoven. Theodore "Teddy" Roosevelt - al eerder president geweest van 1901 tot 1909 - ging met een eigen derde partij, de Progressive Party, op voor het Witte Huis, nadat de Republikeinse Partij hem niet het voortouw wilde laten nemen. Roosevelt behaalde meer stemmen dan Taft. Opgeteld hadden zij samen meer stemmen dan Wilson, zelfs meer dan de helft van alle uitgebrachte stemmen. Maar Wilson behaalde daarentegen meer dan 80 procent van de kiesmannen, zoals bijgaand staatje laat zien. Wilson 435 en Roosevelt 88 kiesmannen. Met slechts 8 van de 531 kiesmannen leed Taft een verpletterende nederlaag. De drie partijen kwamen samen tot een percentage van 92,4. Het resterende percentage kwam grotendeels voor rekening van de socialisten. Voor de beeldvorming moeten we er rekening mee houden dat vrouwen tot 1920 waren uitgesloten van het algemeen kiesrecht en dat het zwarte mannen zeker in het Zuiden tot in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw bijna onmogelijk werd gemaakt om hun burgerrechten uit te oefenen. Op het niveau van afzonderlijke staten hadden vrouwen al eerder het recht om te stemmen, bijvoorbeeld in 1912 in Arizona, Kansas en Oregon. Een grondrecht waar vrouwen in veel steden massaal voor demonstreerden. Naam Woodrow Wilson Theodore Roosevelt William Howard Taft Partij Democratische Progressieve Republikeinse Kiesmannen 435 88 8 Gewonnen staten 40 6 2 Aantal stemmen 6.296.284 4.122.721 3.486,242 Percentage 41,8 27,4 23,2 Ondernemers Op het vlak van bescherming van arbeiders en antitrustwetgeving kunnen we de vier presidentskandidaten Taft, Roosevelt, Wilson en Debs plaatsen op de schaal van weinig tot veel overheidswetgeving. De grote trusts bedreigden de vrijheid. Een uitspraak van Wilson is veelzeggend: "De regering die voor de mensen was ontworpen, is overgegaan in de handen van de bazen en ondernemers (…). Een onzichtbaar rijk heeft zich boven de democratische instellingen geplaatst." Het lijkt wel of Wilson deze uitlating heeft overgenomen van de socialist Debs. Je vraagt je bovendien af wat er veranderd is sinds die tijd. Zowel Roosevelt als Wilson beseften dat een modernisering en democratisering van de samenleving noodzakelijk was, maar zonder dat de grondslagen van het kapitalistisch systeem zouden worden aangetast. Ze versterkten beiden het federale karakter, de macht van het regeringscentrum in Washington, DC en legden de basis voor een steviger presidentschap. Scheiding der geesten Uniek aan de presidentsverkiezingen van 1912 is dat een derde partij meer stemmen haalde dan één van de twee grote partijen en dat de socialisten het hoogste percentage stemmen haalden in hun historie. Het is overigens wel vaker voor gekomen dat een derde partij een zekere overwinning van ideologisch verwante Republikeinen of Democraten weghaalde. Voorbeelden uit het recente verleden. De conservatieve Ross Perot verhinderde dat Georg Bush in 1993 voor een tweede termijn kon opgaan. Bill Clinton profiteerde daarvan. We mogen aannemen dat in 2000 in de staat Florida zonder de deelname van Ralph Nader de democraat Al Gore zou hebben gewonnen en de Verenigde Staten en de wereld George W. Bush zouden zijn bespaard. De wereld zou er zonder Bush anders hebben uitgezien. Maar zonder Bush zouden we nu geen Obama hebben gehad. Terug naar 1912. Voortbouwend op al ingezette ontwikkelingen en koers is het blijvend resultaat van de verkiezingen van 1912 dat de progressieve vleugel van de Republikeinse partij een aanhang vertegenwoordigde die zich meer ging herkennen in de Democratische partij. De scheiding der geesten onder de republikeinen in 1912 zorgde er voor dat de Democratische partij de volkspartij is geworden en de Republikeinse partij een sterke conservatieve basis kreeg met een krachtige anti-overheid ideologie. Na de verkiezingsnederlaag ging Theodore Roosevelt op ontdekkingsreis en jagen in Brazilië. In 1916 schreef hij nog een aardig boek A Booklover’s Holiday in the Open. Hij overleed op 6 januari 1919. Taft werd in 1921 tot Chief Justice van het Supreme Court benoemd, een functie waarin hij in het harnas stierf op 8 maart 1930. Tegen zijn aanvankelijke voornemen leidde Wilson de Verenigde Staten in 1917 de oorlog in. Hij verwierf wereldfaam met de Vredesbesprekingen van Versailles en de oprichting van de Volkerenbond. De laatste zeventien maanden van zijn presidentschap was Wilson ernstig ziek. Dodelijk vermoeid blies hij de laatste adem uit op 3 februari 1924. Vakbondsleider Debs Eugen V. Debs (1855-1926) Tussen 1880 en 1920 kwam het monopoliekapitalisme in de Verenigde Staten tot ontwikkeling. In deze periode nam het aantal inwoners toe van 50 tot 105 miljoen. In 1865 telden de Verenigde Staten 36 lidstaten. Met Arizona nam dat begin 1912 toe tot 48. In de halve eeuw na de Burgeroorlog (1861-1865) industrialiseerde en verstedelijkte Amerika. De economische en demografische revolutie werd begeleid door een hevige sociale strijd met langdurige stakingen voor menswaardige arbeidsomstandigheden en voor lonen voldoende om van te kunnen leven. De ongebreidelde dictatoriale leiding van de grote ondernemingen druiste in tegen oude Amerikaanse gemeenschapstradities en opvattingen van de Founding Fathers over democratie. Het was een tijd van scherpe sociale tegenstellingen waarin Thorstein Veblen de 'conspicuous consumption' (overdadige leefstijl) van de rijken opviel en 'muckrakers' (onderzoeksjournalist) als Upton Sinclair over corruptie en wantoestanden schreven. De invloed van de socialistische beweging en de vakbonden groeide. Sterker dan ooit kwamen de socialisten met voormalig vakbonds- en stakingsleider Eugene Victor "Gene" Debs naar voren. Hij nam in 1912 voor de vierde keer deel aan de presidentsverkiezingen en behaalde ruim 900.000 stemmen. Dat is ongeveer 6 procent van het totaal aantal uitgebrachte stemmen. Socialist Party of America Kandidaten presidentsverkiezingen Socialistische Partij in de VS in 1912 De Socialist Party of America telde in dat jaar 118.000 leden. De Appeal to Reason, een socialistisch weekblad, had een oplage van meer dan 750.000. Er waren 323 plaatselijke en regionale socialistische tijdschriften - in het Engels en andere talen - met meer dan 2 miljoen lezers. Maar liefst 1.200 socialisten hadden een bestuurlijke functie in 340 steden, waaronder 79 burgemeesters in 24 staten. Victor Berger was in 1910 voor Milwaukee gekozen voor het Congress. Debs had in het verleden met deze socialistische uitgever en daardoor met het socialisme kennis gemaakt in de gevangenis van Woodstock. De verwachtingen waren hoog gespannen. Wanneer er ooit een tijd is geweest dat het socialisme duurzaam had kunnen wortelen in de Verenigde Staten, dan was het wel een eeuw geleden. Er is veel gestudeerd op de achtergronden en oorzaken van het ontbreken van een socialistische of sociaaldemocratische partij in de VS. Het klassieke werk hierover is van Werner Sombart. Na een reis door de VS komt in 1906, in Tübingen, zijn boek uit onder de sprekende titel "Warum gibt es in den Vereinigten Staaten keinen Sozialismus?" Volgens interpretaties van de marxistische theorie zou het moderne socialisme moeten volgen op het kapitalisme. De VS als land met de meest voortgeschreden kapitalistische ontwikkeling zouden dus een radicale, socialistische arbeidersklasse moeten hebben. Daar was geen sprake van. Sombart wijst op het niet aan het industriële kapitalisme voorafgaan van een feodale maatschappijstructuur, de grote immigratiegolven, het integratievermogen van de twee gevestigde politieke partijen, de trek naar het westen die sociale mobiliteit mogelijk maakte, enzovoort. De Russische Revolutie van 1917 bracht in de Verenigde Staten een ongekende hetze op gang tegen het vermeende rode gevaar. In 1918 werd Debs vanwege een anti - oorlogsspeech tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij was toen al 63 jaar oud. Vanuit de gevangenis nam hij in 1920 voor de vijfde keer aan de presidentsverkiezingen deel en behaalde opnieuw bijna een miljoen stemmen (wel een lager percentage dan in 1912). Kort voor Kerstmis 1921 werd Debs (samen met 23 andere politieke gevangenen) onverwacht op bevel van president Warren G. Harding vervroegd vrijgelaten. Miljoenen arbeiders treurden om zijn dood op 20 oktober 1926. Met zijn inzet en vasthoudendheid voor lotsverbetering van de arbeidersklasse en sociale rechtvaardigheid voor allen, verwierf Eugene Debs respect tot ver buiten zijn eigen kring.