Het Israëlische bombardement in Damascus Israël, Assad en de wereld Yacov Ben Efrat 1 Bij het losbarsten van de revolutie in Syrië twee jaar geleden, liet de Israëlische regering weten zich daarmee niet te willen bemoeien. Veertig jaar rust op de Golanhoogte waren genoeg om aan Assad de voorkeur te geven boven elke denkbare opvolger. Maar nu de opstandelingen over uitgebreide gebieden heersen, het Syrische leger in elkaar valt en het regiem moeizaam overeind blijft, lijken de Israëlische politici hun passiviteit om te zetten in een actieve interventie. Het argument voor deze koerswijziging is dat zo voorkomen wordt dat Iraanse wapens van Syrië naar Hezbollah in Libanon gaan. Maar dat is een smoes. Het werkelijke doel is de toekomst van Syrië te beïnvloeden wanneer, zoals Israël verwacht, Assad valt; een bondgenootschap van Syrië en Iran acht Israël immers zeer onwenselijk. Nieuwe strategische situatie De zwakte van het regiem van Assad, met name het verlies van de controle over de grensgebieden met Turkije, Irak en Libanon, heeft geleid tot een nieuwe strategische situatie. Het Vrije Syrische Leger heeft de macht over delen van het land gevestigd waarop een alternatieve regering te vormen is. Deze ontwikkeling bracht Hezbollah op het strijdtoneel en bood Israël op zijn beurt de opening zich daar ook op te manoeuvreren. De betrokkenheid van Hezbollah begon in het geheim en werd nadrukkelijk door zijn politiek leider Nasrallah ontkend. Maar de gevechten in de stad Al-Quseir vlak bij Homs en de etnische zuivering van de soennitische dorpen door Hezbollah, tonen de directe bemoeienis aan. Hezbollah heeft inmiddels al zijn politieke krediet in de Arabische wereld verloren. De 'goeroe' van de Moslimbroeders, sheikh Yusuf al-Qaradawi, is zelfs zo ver gegaan Nasrallah te vervloeken en te pleiten voor een Amerikaanse interventie. Een dergelijke situatie, met de vrije val van Assad en een in ongenade gevallen Nasrallah, geeft Israël een prachtige gelegenheid zijn macht te demonstreren en zo de afschrikking te koesteren. Foto: Oliver Weiken/EPA Israëlische interventie Israël heeft een simpele redenering: wij vallen het Syrische regiem niet aan, we hebben een prima relatie met Assad en waarderen de rust die hij op de Golan heeft gebracht; ons probleem ligt bij Hezbollah en de wapens van Iran die onze veiligheid bedreigen. Maar deze gedachtegang gaat mank. Ten eerste, het wapendepot dat Israël opblies, lag vlak bij het paleis van Assad, de bevolking van Damascus raakte van de bommen in paniek en het laatste restje prestige van Assad wankelde. Ten tweede, wat is de zin van de aanval op het hart van Damascus anders dan wachten op de val van Assad, een gebeurtenis die in elk geval de levensader van Hezbollah zal afsnijden? Feitelijk kiest Israël juist voor de benadering die de Verenigde Staten en Europa uit vrees voor chaos vermijden. De eerste reactie van Assad was gericht op rust. Er volgden enkele uren zonder merkbare spanning en daarna, als een teken dat geen vergelding te verwachten was, stapte eerste minister Netanyahu op het vliegtuig naar China. De Arabische krant Al-Hayat meldde dat hij eerst met Poetin had gesproken om die te verzekeren dat Hezbollah en niet Assad het doelwit was. Poetin gaf het bericht door aan Assad en kennelijk herhaalde hij zijn eis aan Hezbollah zich niet in Syrië te laten zien (een eis die zijn minister van buitenlandse zaken eerder in een persoonlijk contact aan Nasrallah had gesteld). Israël bleef onbeschadigd, maar honger gaat samen met eetlust en de huidige zelfbeheersing van Assad zegt niets over zijn reactie in een volgende situatie. Foto: SANA Amerika in het defensief Het bombardement op Damascus vond een paar dagen eerder plaats dan het bezoek aan Moskou door de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, John Kerry. Nadat een Israëlische agent van de veiligheidsdienst onthulde dat Assad chemische wapens gebruikte en daarmee de 'rode lijn' van president Obama overschreed, kwam het Witte Huis in een defensieve positie. Obama erkende dat deze wapens waren ingezet, maar stelde dat bij gebrek aan bewijs het niet mogelijk was de schuldige aan te wijzen. Bovendien sloot hij uit dat Amerikaanse soldaten een voet op Syrische bodem zouden zetten. Obama heeft steeds ieder en in het bijzonder senator John McCain die een Amerikaanse interventie in Syrië bepleiten, geantwoord dat dit een gevaarlijke en gecompliceerde beslissing zou zijn. Het bezoek van Kerry werd cruciaal. Bovenop de zeventigduizend doden en vier miljoen vluchtelingen maakten Hezbollah en Israël het land Syrië tot hun strijdterrein. Na de ontmoeting met Poetin en nachtelijke gesprekken met zijn Russische collega Lavrov, presenteerde Kerry een onschuldige bewering die de situatie als ongewijzigd voorstelde: Amerika en Rusland zijn vorig jaar juni in Genève overeengekomen dat gesprekken tussen het regiem en de oppositie nodig zijn. Maar de toekomst van Assad blijft ongewis: de Amerikanen willen hem kwijt en de Russen steunen hem. De Russen en Amerikanen hebben ook gezegd dat zij een internationale conferentie willen beleggen (eind mei 2013) die tot onderhandelingen moet leiden tussen de oppositie en het regiem van Assad. Een specifieke agenda en een precieze datum ontbreken echter. Kerry gelooft niet, na de massale dood van onschuldige burgers, dat Assad een rol kan spelen in een overgang naar democratie, terwijl Lavrov meent dat Syrië in etnische blokken uiteen zal vallen bij een overwinning van de oppositie. En zo gaat de routine van de verschrikking verder. Het regiem zet zijn etnische zuiveringen voort, nu in het dorp al-Baida en de stad Banias, waar de milities van de Alevieten mannen, vrouwen en kinderen met messen afslachten. Degenen die dat overleven zijn op de vlucht. Interne chaos De Amerikaanse weigering om militaire steun te verlenen aan de democratische oppositie heeft tot een grote, interne chaos geleid. Hoewel in de minderheid, zetten al-Qaida aanhangers de toon. Onbedoeld voorzien zij het regiem van bouwstenen voor propaganda, omdat Assad kan beweren dat hij vecht tegen een samenzwering van al-Qaida en Zionisten. Feit is dat de koers van de Verenigde Staten onduidelijk is, terwijl Iran en Rusland doorgaan met de bewapening van Assad en verwarring zaaien binnen de Syrische oppositie. De stand van zaken blijkt duidelijk uit het feit dat Moaz al-Khatib, direct na zijn verkiezing tot hoofd van de Nationale Coalitie van de Syrische Oppositie, aftrad. Hij steunde de komst van de onderhandelingen met het regiem, maar dat antwoordde met raketten op burgers. Wanneer het westen niet bereid is wapens te leveren, zal Moaz al-Khatib niet in zijn functie terugkeren. Het wereldwijde 'handen af beleid' heeft tot een algemene janboel geleid die ook invloed uitoefent op de omringende landen. Irak staat op de rand van een burgeroorlog tussen de Koerden in het noorden, Soennieten in het westen en Shiïten in het zuiden, terwijl Iran het vuur aanwakkert. Libanon is gespleten in voor- en tegenstanders van Assad. Het Syrische regiem tracht een staat van Alevieten te vormen, groepen rebellen in het noorden dromen van een Soennitisch emiraat en de democratische oppositie tast in de duisternis. Uit vrees voor de gisting in Syrië heeft Turkije, na de problemen over het scheepskonvooi voor Gaza, de oneffenheden met Israël gladgestreken en daarnaast een verzoening met de Koerdische minderheid bereikt. Het Israëlische bombardement heeft niet bijgedragen aan de stabiliteit in de regio, zelfs niet aan de veiligheid van Israël zelf. Het is het laatste hoofdstuk in een langdurig proces dat begon toen Israël zijn tengels stak in het door conflicten geteisterde Libanon van de eerste jaren tachtig, de christelijke Maronieten steunde en daarmee Hezbollah en jaren van bloedvergieten voortbracht. Het lot van Syrië ligt uiteindelijk in de handen van zijn burgers die hun bereidheid toonden hun leven te geven voor democratie en sociale rechtvaardigheid. Dat is de reden waarom zij in eerste instantie de straat op gingen om te demonstreren en dat is de reden waarom zij hun gevecht voortzetten. Een democratisch Syrië is de historische opdracht van de Arabische lente. Het moment is aangebroken dat de wereld verder lijden kan voorkomen door de oppositie wapens te verstrekken en de burgers veilige zones te bieden, zodat de Syrische bevolking haar recht op vrede en vrijheid kan realiseren. 1 Verscheen eerder, 12 mei 2013, bij www.challenge-mag.com, een online opinieblad dat zich richt op het Israëlisch-Palestijns conflict. Oorspronkelijke titel "Israel, Assad, and the world". Vertaling/bewerking: Hans Boot (terug)