extra
Interview met lid Autonomous Workers' Union over de protesten in KievExtreemrechts en nationalisme winnen het meest terreinVertaling/bewerking: Herre de Vries 1 Het stormachtige en escalerende verloop van de protesten in Oekraïne vullen sinds de uitbraak eind november 2013 de krantenpagina's. Er is veel gebeurd en met de ontwikkelingen van de afgelopen week staat Oekraïne inmiddels wellicht aan de vooravond van een burgeroorlog. Welke interne politieke krachten spelen een rol en in welke richting zouden ze het protest kunnen voortstuwen?
De reguliere media lijken zich met name te richten op de inspanningen van de Europese Unie om een escalatie van het geweld te voorkomen, terwijl Rusland een eigen dubieuze rol speelt. Dat extreemrechts een factor van betekenis is, is wel duidelijk. In welke mate deze volksopstand gevoed wordt door meer inspirerende ideeën uit linkse of anarchistische organisaties en groepen, is onduidelijk. De onbekendheid van politieke groepen in Oekraïne maakt het lastig zoeken naar betrouwbare informatie met interessante visies op de ontwikkelingen. De Oranjerevolutie
In het niet vertaalde deel van het interview wordt een vergelijking gemaakt met de situatie tien jaar geleden ten tijde van Oranjerevolutie en wordt gesproken over de verbinding met de andere opstanden van de afgelopen jaren, met name de Gezi-protesten vorig jaar in Istanbul. De Oranjerevolutie verschilde op een aantal punten van de huidige protesten. Ten eerste stond één persoon centraal; het hoofddoel was destijds om politiek leider Viktor Joesjtsjenko op de presidentsstoel te krijgen. Dit keer is er geen algemeen gedeeld vertrouwen in de politici van de oppositie die zich lieten verrassen door de plotselinge protesten in november. Ten tweede was het protest tien jaar geleden veelzijdiger, doordat er ruimte was om sociale en economische onderwerpen ter discussie te stellen. Nu beperkt het zich tot het veld van de burgerlijke politiek. Slechts Janoekovitsj zou de eis voor een werkelijke burgerlijke, democratische staat in de weg staan en EU-lidmaatschap zou gelijk staan aan democratie. In deze mythologische wereldvisie is Rusland het Land van het Kwaad. Ten slotte is er ook geen geestelijke of ideologische binding met de gebeurtenissen van tien jaar geleden. Dit protest wordt grotendeels gedragen door een jonge generatie die destijds nog schooljeugd was. Bovendien bleek Viktor Joesjtsjenko een grote teleurstelling voor de deelnemers aan de Oranjerevolutie.
BarricadesAls we naar foto's uit Kiev kijken, dan lijkt het erop dat allerlei mensen op de barricades staan. Wat brengt hen volgens jou samen? Wat bediscussiëren de mensen op de barricades en hun sympathisanten? Alleen de praktische kwesties van het gevecht tegen de politie? Of zijn er ook vergaderingen, bijeenkomsten of andere vormen van 'georganiseerde' debatten op de barricades of elders?
De belangrijkste reden voor de protesten is de extreme impopulariteit van de president. Natuurlijk, de achterliggende redenen zijn de economische crisis, sociale ongelijkheid, corruptie, afbraak van sociale voorzieningen, armoede en werkloosheid. De gebruikelijke ongenoegens waarvoor mensen de straat opgaan tegenwoordig. Dit is geen links dogma. Mensen spreken daadwerkelijk over deze kwesties. Niettemin zijn het hun gevoelens jegens Janoekovitsj die mensen ertoe hebben aangezet niet langer in hun keukens te blijven zeuren, maar luidkeels te protesteren. Het inwilligen van de eis dat Janoekovitsj terugtreedt als president, is het uiteindelijke doel. Helaas is dit het meest radicale dat mensen zich op dit moment kunnen voorstellen.
Ik vermoed dat de president, zijn regering en de politie de belangrijkste discussie-onderwerpen zijn. De belangrijkste taak van de demonstranten, zoals ze dat zelf zien, is de Partij van de Regio's weg te krijgen. Meer niet. Slechts een kleine fractie praat over een verplaatsing van het zwaartepunt van de macht van de president naar het parlement en dat vast te leggen in de grondwet. Maar natuurlijk zijn de belangrijkste onderwerpen inderdaad praktische zaken: traangas, voedsel, schilden, molotovcocktails, tactieken voor straatgevechten en eindeloze geruchten over de dreigende afkondiging van de noodtoestand, over sluipschutters en ME (of het Russen zijn of niet, of ze nog langer zullen doorvechten of niet, enzovoort).
Het 'gewone leven'Het lijkt erop dat veel overheidsgebouwen worden aangevallen of bezet. Maar het 'gewone' leven in de stad gaat door. Klopt dat? Werken de mensen overdag en staan ze 's avonds op de barricades in Kiev? Welke andere protestvormen spelen een rol? Er zijn verhalen bekend van bezettingen van universiteitsfaculteiten en gebeurt er bijvoorbeeld iets op werkplekken tegen het late of niet uitbetalen van lonen?
Het klopt dat de protesten alleen de centrale delen van Kiev treffen, terwijl in andere delen van de stad het 'gewone' leven doorgaat. Niets wordt daar verhinderd. Diverse pogingen om een landelijke politieke staking af te kondigen, mislukten hopeloos. De oppositie heeft hier geen enkel middel voor. Geen enkele organisatie heeft een landelijk netwerk van activistische groepen in bedrijven en fabrieken en mensen zijn hier eenvoudigweg niet gewend aan zo'n soort staking. De enige macht van betekenis die zoiets in theorie zou kunnen klaren, de oude bureaucratische Federatie van Vakbonden van Oekraïne, is neutraal. De studentenbond Directe Actie probeert studentenstakingen te organiseren. Tot dusver is dit slechts op één universiteit gelukt, de Kyiv-Mohyla Academie. De meeste mensen werken of studeren dus en brengen hun vrije tijd door op de barricades. Jonge patriottenRechtse partijen en fascistische groepen spelen een rol in de protesten. Hoe belangrijk is deze rol eigenlijk? Krijgen ze veel steun en hoe verhouden andere demonstranten zich tot hen? Van de drie georganiseerde politieke krachten die de protesten willen domineren, is de extreemrechtse partij Svoboda de best georganiseerde. Het is de enige partij die daadwerkelijk actieve groepen in diverse regio's heeft en daarmee een echte activistische basis. Als best georganiseerde en meest ideologische van de drie winnen zij dus het meest terrein. Naast Svoboda is er een coalitie van militante neonazi groepen, Rechtse Sector. Sinds het ontstaan aan het begin van de protesten, heeft de coalitie aan bekendheid gewonnen. Het is ze gelukt de sympathie van apolitieke mensen en uit liberale hoek afkomstige mensen te winnen. Ze staan vooral bekend om hun demonstratieve militantisme en agressie. Het grote publiek ziet geen erg in deze schattige jonge patriotten. De laatste tijd herhaalt dit patroon zich ook in andere regio's. Neonazistische voetbal hooligans blijken daar de belangrijkste aanvalsmacht in het gevecht tegen de politie en pro-overheidsknokploegen.
Tot 19 januari was de fascistische dominantie in de protesten onbetwistbaar. Toen sloten vele anderen, willekeurige apolitieke burgers, liberalen en zelfs linkse mensen, zich aan bij de protesten. Dit gebeurde, omdat het zwaartepunt van de protesten verschoof naar de eis voor afschaffing van de 'dictatoriale wetten' die op 16 januari van kracht waren geworden. Sindsdien heeft extreemrechts een stapje terug moeten doen. Desalniettemin is het overduidelijk dat de protesten op de lange termijn extreemrechts enorm voordeel zal geven, ongeacht wie wint. Als de oppositie wint, zullen ze zich zeker de politie, speciale eenheden, enzovoort toe-eigenen. Als Janoekovitsj wint, zal de helft van het land uitgesproken sympathisanten van extreemrechts worden, omdat zij de enige radicale kracht was die de dictator het hoofd kon bieden.
SteunJullie hebben de beweging vanaf het begin gevolgd. Welke hoop koesteren jullie? Voorzie jij een positieve uitkomst van de protesten? Wat zou de slechtst denkbare uitkomst zijn en wat voor steun verwachten jullie van buiten Oekraïne?
Volgens mij zijn er hoofdzakelijk twee uitkomsten. Een daarvan is de overwinning van Janoekovitsj. Dit zal een zeer autoritair regime in het zadel houden dat zich ontwikkelt volgens de traditie van de Latijns-Amerikaanse dictaturen van de jaren zeventig van de vorige eeuw. Het zal voor Janoekovitsj echter lastig blijven het land te besturen, omdat hij maximaal slechts de steun van de helft van de bevolking heeft. Dictaturen overleven onder die omstandigheden niet. In dat geval zou een mogelijk scenario zijn dat er een militante ondergrondse guerrillabeweging ontstaat, in de stijl van de IRA in het Noord-Ierland van de jaren tachtig en negentig. Onder de gegeven omstandigheden lijkt mij de beste steun uit het buitenland erop gericht te zijn om de overheid te doen terugtreden, maar zonder solidariteit te tonen voor extreemrechts. Solidariteitsboodschappen met de strekking 'we steunen jullie strijd, maar niet jullie fascisten', zouden de belangrijkste druk vanuit het buitenland moeten zijn.
|
