extra
Opgewonden massa gelovigen bij heiligverklaring pausen. Herinneringen misdienaarHemelse vreugde voor heilige herders
"Gij zijt Petrus; en op deze steenrots zal ik mijn kerk bouwen en de poorten der hel zullen haar niet overweldigen" (Matteüs 16:17). Harry Peer Het zinderde alom in Rome op zondag 27 april 2014. Een miljoen pelgrims waren naar de eeuwige stad getogen om de heiligverklaring van paus Johannes XXIII en Johannes Paulus II door Franciscus I mee te maken. Veel Polen, nonnen, priesters, stadsbewoners, nieuwsgierige toeristen. De mensen stonden dicht op elkaar gepakt op de bruggen over de Tiber en de straten die naar het Sint Pietersplein leiden. Zelf was ik er ook; al lang geen gelovige meer, maar wel nieuwsgierig gebleven naar alles wat het theater van de rooms-katholieke kerk steeds weer opvoert. Wonderen horen daarbij. De gelovige Nederlanders die in de nacht van 26 op 27 april in de Kerk van de Friezen overnachtten, daar op de koude vloer sliepen, konden 's ochtends om vijf uur als eerste het aangrenzende Sint Pietersplein oplopen. De katholieke kerk hangt vol symboliek aan elkaar. De magie van de getallen leeft met de jubeljaren. Wilde Franciscus I met de keuze van de 27-ste april voor de heiligverklaring soms iets goed maken van de 27-ste april 1509, toen paus Julius II heel Venetië excommuniceerde? Botte gewetensdwang op de bewoners van de concurrerende stad om ze het wereldlijk gezag van de paus in Rome te doen aanvaarden? Zo'n gekke gedachte is het niet, want de heilig verklaarde Johannes XXIII was van 1953 tot zijn benoeming als paus in 1958 patriarch en kardinaal-priester van Venetië. De vele pelgrims die al vanaf Pasen 2014 in Rome waren, putten hoop en troost uit het geloof en hadden de bemoediging van de nieuwe heiligen zichtbaar nodig.
De goedeJohannes XXIII (1958-1963, hij leeft voort als de 'goede paus') is in 1881geboren als Angelo Giuseppe Roncalli. Hij was de vierde van dertien kinderen van landarbeider Giovanni en echtgenote Marianne. Als jonge priester steunde Angelo in 1909 een staking van textielarbeiders in Ranica. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielp hij als priesterdiplomaat joden tijdens de Duitse bezetting in Turkije en Griekenland. Roncalli stond sympathiek tegenover de beweging van arbeiderspriesters. Hij is beroemd geworden door het door hem georganiseerde Tweede Vaticaans Concilie. De traditionele katholieke leer moest in de moderne tijd worden geplaatst ('aggiornamento'). Als gevolg hiervan mocht de mis in de landstaal worden gehouden en stond de priester op het altaar, niet langer meer met zijn rug naar de mensen toe. De verwachtingen van vooral jonge priesters waren hooggespannen. Het concilie schudde de kerk zo op dat het duizenden priesters van slag bracht. Het celibaat stond ter discussie en veel priesters namen alvast een voorschot op de gewenste uitslag. Net zoals Eva Adam had verleid tot het eten van de verboden appel, lieten deze priesters zich meevoeren in het erotisch avontuur. Ze stortten zich liever in de armen van een mooie Maria dan de mystieke mammoet nog verder te aanbidden. De geest is gewillig, het vlees is zwak. Het geloof is een vrucht van de verkiezing of de verkiezing is een vrucht van het geloof. Op een gegeven moment geef je de hoop op, neem je het mogelijke berouw op de koop toe en kies je voor de ware liefde. De reizendeMet Johannes Paulus II (1978-2005) hebben we de continenten afgereisd en hem de grond van vele luchthavens zien kussen. Karol Jozef Woityla, bijgenaamd de 'reizende paus', ondersteunde de vakbond Solidarnosc en hielp mee het ijzeren gordijn weg te trekken. Deze paus was uiterst conservatief in de leer en hielp alle dromen van Johannes XXIII en de steeds kleiner wordende progressieve vleugel in de kerk om zeep. Zijn laatste publieke optredens waren een deerniswekkende vertoning. Mogelijk wilde de Poolse paus lijden als Christus en boete doen voor zijn zonden. Het is niet onmogelijk dat er nog een lijk uit de kast rolt dat meer recht doet aan de geschiedenis dan het heiligenbeeld dat we nu van Woityla krijgen voorgeschoteld. Het net uitgegeven boek van Cees Zoon Onder de rokken van het Vaticaan geeft daar aanleiding voor. Johannes Paulus II had er verstandig aangedaan om net als zijn opvolger de Duitse Benedictus XVI eerder af te treden. Trotse Polen
Met beide heilig verklaarde pausen heb ik wel wat. Ten tijde van Johannes XXIII zat ik op de lagere school en was misdienaar. De paus bad voor ons vanuit de Sint-Pieterskerk in Rome en ik wenste de opvolger van Petrus vanuit de Sint-Martinuskerk in Oud-Zevenaar in stilte alle wijsheid en sterkte toe bij zijn moeilijke door God gegeven opdracht. Identificatie met deze gemoedelijke en gezellig ogende dikkerd was veel gemakkelijker dan met de strenge en omstreden 'oorlogspaus' Pius XII (1939-1958).
Een misdienaar in RomeEen paus kan zichzelf in het zonnetje zetten en publiciteit voor de rooms-katholieke kerk als geheel genereren door een voorganger heilig te verklaren. Pius XII die omstreden uit de Tweede Wereldoorlog te voorschijn was gekomen en ongeloof, lachlust en verontwaardiging had opgewekt met het dogma van de Maria Tenhemelopneming met ziel en lichaam, kon een opvijzeling van zijn reputatie wel gebruiken. Op 29 mei 1954 verklaarde de Opperherder voor een gehoor van ongeveer 800.000 mensen Pius X, hoofd van de katholieke kerk van 1903 tot 1914, heilig. Het was de eerste paus die na vierhonderd jaar heilig werd verklaard. Geboren als Giuseppe Sarto is deze paus van ver gekomen. Giuseppe was de tweede uit een gezin van tien kinderen van een postbode en een naaister. Van nieuwlichterij moest Pius X niets hebben, hij veroordeelde het modernisme in de kerk (wat probeerde een antwoord te zoeken op de secularisatie) als "een compendium van alle ketterijen". Om zoveel mogelijk katholieken naar de mis te krijgen, moedigde Pius X gelovigen aan elke dag ter communie te gaan en verschoof hij de leeftijd bij de Eerste Communie van tussen twaalf en veertien jaar naar zeven. Die maatregel heeft ertoe geleid dat ik in mijn jeugd voor aanvang van de school zes jaar lang bijna elke dag om 08.00 uur 's ochtends in de kerk zat. En soms al om 07.00 uur als ik in die week misdienaar was. Ik was niet alleen, we gingen mee met de massa; de moeders waren blij vroeg op de dag van een grote kinderschare verlost te zijn. Achteraf gezien had ik liever uitgeslapen of in die tijd een goed boek gelezen. Eigenlijk zou ik aartsbisschop Eijk moeten aanspreken op de als misdienaar verrichte kinderarbeid en op de schoollessen, waaraan ik onttrokken werd voor het bijstaan bij huwelijken en begrafenissen. Het kan niet anders dat zoveel door de leerkrachten toegestane en zelfs toegejuichte absentie mijn rapportcijfers negatief moeten hebben beïnvloed. Rode boekje
Overigens was het vreselijk saai op de lagere school en werden we zo klein gehouden en bang gemaakt dat ik blij was met elk verzetje en de kans om de klas te ontvluchten. De begrafenissen waren natuurlijk een verdrietige zaak en drukten me al vroeg op de vergankelijkheid van het bestaan. Bij de bruiloften daarentegen zagen we blije gezichten en kregen we altijd wat toegestopt voor het misdienaarspotje. Glans
Terug naar Pius X. Hans Kühner strijkt in een soort In Memoriam in Geschiedenis der pausen de plooien glad over deze heilige vader: "Op merkwaardige wijze vindt men in Pius alle eigenschappen van een heilige: goedheid, mildheid en armoede, waarover verbazingwekkende gegevens overgeleverd zijn, evenals een vaak diep pessimisme, ontoegevendheid en een zekere starheid. Dikwijls had hij geen oog voor historische werkelijkheden. Hij wilde in de eerste plaats zielzorger en priester zijn en hij is de enige paus die de bevolking van Rome op zondagen in de Damasushof of in de pijnbomenhof verzamelde om catechismus en evangelie te verklaren." Bronnen
F.X. Sepptelt en K. Löffler, De geschiedenis der pausen (met een Nederlandse bewerking van P.J.A. Juffermans). Maastricht, zonder jaartal. Zie andere artikelen van Harry Peer in Solidariteit over religie en de rooms-katholieke kerk:
|
