Van Eerste Wereldoorlog tot commando's Van nationale rouw naar internationale ramp Rob Lubbersen Het ligt in de aard van kunstenaars dat zij de vibraties van een tijd scherp aanvoelen. Als dat zo is, dan hebben de recente uitlatingen van Freek de Jonge en Vincent Bijlo een onheilspellende betekenis. Freek sprak in zijn optreden bij Zomergasten naar aanleiding van de roep om wraak voor het neerschieten van de MH17 uit 'dat we misschien dichter bij een catastrofe voor onze beschaving zijn dan we vaak denken'. En Vincent kondigde in zijn column in het Algemeen Dagblad aan 'dat de Derde Wereldoorlog niet doorgaat'. Eigenlijk waarschuwt hij voor zo'n oorlog en speelt hij met de gedachte dat er een overeenkomst is tussen de aanslag op de MH17 en die op aartshertog Franz Ferdinand, waarmee honderd jaar geleden de Eerste Wereldoorlog begon. En wat blies de militaire kapel tijdens de Dag van Nationale Rouw? The Last Post, dé herdenkingsmelodie die hoort bij die eerste wereldoorlog. Wat er is gebeurd met de MH17 is erg. Héél erg. Wanneer je denkt aan de laatste ogenblikken van de mensen in dat vliegtuig, dan krimpt je maag ineen. Wanneer je je inleeft in de gevoelens van verlies van de nabestaanden, dan stokt je adem. Zo veel levens gebroken, zo veel mogelijkheden en kansen abrupt beëindigd. Het verdriet is ook voor niet direct betrokkenen deels invoelbaar, in ieder geval begrijpelijk. Iets doen met boosheid Kerken, media en bestuurders moeten daarmee omgaan. De christelijke kerken in Nederland vonden elkaar al snel in een soort slogan "Verbonden in Verdriet". Hoe oprecht alle preken waren die rond dit motto zijn uitgesproken, is moeilijk na te gaan, maar ongetwijfeld hebben veel mensen daaraan nog enige troost beleefd. Enige verbazing wekte wel het optreden van de grote baas van nota bene Slachtofferhulp Nederland, Harry Crielaars, die niet ophield te betogen dat er behalve veel verdriet ook vooral heel veel boosheid was en dat dáár wat mee gedaan moest worden. Of dát bij de verwerking van het verlies nu zo behulpzaam is, dat mag worden betwijfeld, je verwacht in ieder geval een iets meer beheerste reactie. Riedels Het optreden van veel bestuurders en politici was voorspelbaar. Sommigen wisten nog wel een zekere kalmte te bewaren, anderen duikelden over elkaar heen in clichématige riedels. Geschokt, ontdaan, onmacht, wanhoop, woede. Een brei van woorden die, waren ze werkelijk gemeend, op een goudschaaltje zouden moeten worden gewogen. Een enkeling vergat voor het gemak de niet-Nederlandse slachtoffers, alsof die niet of minder telden. Helemaal bont maakten het Algemeen Dagblad en De Telegraaf het. Het AD werd op slag van een nieuwsblad een campagnekrant, met schreeuwende koppen als "Poetin, ik wil mijn dochter terug!" en "Poetin Paria" en "De lichamen moeten nú terug!" en "Harde Sancties!" en "Geen dialoog!". De Telegraaf ging nog een stapje verder door eerst voorpaginagroot te koppen met "MOORDENAARS!" en later als haar oplossing te presenteren: "COMMANDO'S!". Verschil in reacties op tv en radio De televisieregistratie van de Dag van Nationale Rouw leek redelijk sober, maar er was een opmerkelijk verschil met veel inbellers op Radio 1 bij Standpunt NL. Was op tv echt iedereen meelevend, op de radio waren er ook geluiden te horen van mensen die enige overdrijving vreesden. Daarbij werd de vraag opgeworpen wie er nou eigenlijk gebaat is bij 'zwelgen in het leed'. Ook werd gememoreerd dat sedert het neerschieten van de MH17 in de Gazastrook evenveel mannen, vrouwen en kinderen zijn omgekomen als er passen in twéé Boeings 777. (Inmiddels zijn er al duizend Palestijnen omgekomen.) Niet dat dit iets afdoet aan de triestheid van wat er in de Oekraïne en hier onder veel mensen leeft, maar het geeft aan dat er ook elders in de wereld nog enige ellende is en dat niet iedereen daar de ogen voor sluit. Politici en media lijken zich soms wel erg gemakkelijk te laten meevoeren op de golven van emoties, waardoor direct betrokkenen overmand mogen en kunnen worden. Op tv viel bij de selectie van geïnterviewde 'toeschouwers' weinig relativering te ontwaren, op de radio was er bij de spontane inbellers duidelijk meer nuance te bemerken. Attent zijn! Bij bestuurders en media zou je op iets meer terughoudendheid en op enige tempering van de emotie door de rede mogen rekenen. Echter, voor sommigen is de MH17 juist een aanleiding om hun ultra-emotionisme en hun ultra-nationalisme bot te vieren. Dat de PVV zou gaan roepen dat "Poetin moet bloeden", is geen verrassing. En eigenlijk behoeft ook de hartenkreet van Jaap de Hoop Scheffer om hogere defensie-budgetten en een hardere lijn richting Rusland geen verbazing te wekken. De oude broodheer van De Hoop Scheffer, de NAVO, positioneert zich in een steeds dreigender houding ten opzichte van wat ze alweer noemen 'de voormalige Sovjet Unie'. Ze spelen met vuur. Economisch gaat het om honderden miljarden. Het meest vergaand heeft zich tot nu toe wel Rob de Wijk uitgesproken. Deze specialist op het gebied van internationale betrekkingen en iemand die goed thuis is in die NAVO-kringen, meent ernstig dat er na economische sancties nog maar één middel rest om Poetin tot de orde te roepen (nog vóór de Russische betrokkenheid zelfs maar bewezen is) en dat is: gewapend geweld. Oorlog. Niet alleen Freek de Jonge en Vincent Bijlo denken daar dus aan. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, honderd jaar geleden, werd door menigeen ook niet voor mogelijk gehouden. In het beschaafde Europa met zijn toen al enorme, economische verwevenheid. De verharding in de onderlinge verhoudingen is nu onmiskenbaar. Tegenstellingen en concurrentie in een sfeer van meeslepende emoties blijven gevaarlijk. Er is reden om attent te zijn. Van de Nationale Rouw naar de Internationale Ramp, die een oorlog zal zijn, is misschien inderdaad een kleinere stap dan we denken. En de rouw die zo'n ramp teweeg zal brengen, die zal pas echt onmetelijk zijn.