welkom
extra
Solidariteit

Barbaren en monsters

Een moreel probleem?

Maurice Ferares

Tzvetan Todorov (1939) een Bulgaarse schrijver en historicus, die een groot deel van zijn leven onder het stalinisme in zijn land heeft geleefd, schreef onlangs in een lang artikel onder de kop: "Laten we onze vijanden niet ontmenselijken. Het is fout om degenen die ons aanvallen, monsters of barbaren te noemen." 1

Todorov motiveert die stelling met: "Achter ieder fysiek handelen zitten gedachten en emoties waarop we kunnen reageren. De vijandigheid kan een gevolg zijn van een gevoel van vernederd te zijn of onrechtvaardigheid, waarvan de betrokkene het slachtoffer was, of van woede, van machtsdromen of een gevolg zijn van onwetendheid. De vijanden zijn mensen zoals wij. Om ze onschadelijk te maken zijn geen bommen of raketten nodig, maar moed en volharding."

Monsters

De lijst van misdaden die in de afgelopen tweeduizend jaar door mensen tegen mensen zijn begaan is lang, heel erg lang. We kunnen ze niet allemaal opnoemen, maar tegenover zoveel humaniteit van Todorov is het wel gerechtvaardigd om enkele vragen te stellen.
De mensen (voornamelijk Spanjaarden en Portugezen destijds) die de Indianen in Amerika uitroeiden op jacht naar goud, mogen die barbaren en monsters genoemd worden? Hoe moeten degenen genoemd worden die miljoenen mensen uit Afrika naar Amerika en Europa ontvoerden en hen verkochten om als slaaf voor blanken te werken? Hoe moeten de Nederlanders genoemd worden die drie en een halve eeuw Indonesië en zijn bevolking uitgeperst hebben, waren dat monsters en barbaren? Hoe noemen we de lieden die verantwoordelijk waren voor twee wereldoorlogen in de twintigste eeuw? Monsters of niet? Hoe noemen we de organisatoren van Auschwitz, hoe Stalin en zijn kameraden die het Goelag in stand hielden?

Jazeker het waren biologisch allemaal mensen net als wij die voor deze misdaden verantwoordelijk waren. Er is geen enkel woord in welke taal dan ook te vinden om hun daden te rechtvaardigen. Wie durft de misdaden van de Islamitische Staat heel of half te rechtvaardigen? Mensen die onschuldigen onthoofden of levend verbranden, zijn dat geen barbaren die de zwaarste straf verdiend hebben? Niemand kan dat ontkennen. Hoe noemt een vader wiens dochtertje van tien jaar seksslavin is gemaakt of cadeau is gedaan aan een strijder van IS? Een barbaar of niet? Heeft die vader niet het volste recht om de wereld te vervloeken die niets of nauwelijks iets doet om de barbaren te vernietigen? Zou die vader denken: Laat ik mijn vijand niet ontmenselijken?
De machthebbers van nu en ook die van tweeduizend jaar geleden hadden en hebben geen morele problemen bij wat ze deden en doen. Voor wie van hen is het een probleem dat er miljoenen mensen onder de armoedegrens leven, niet te eten hebben, geen drinkwater en geen onderdak? Zij mogen naar onze moraal zonder enig probleem barbaren en monsters genoemd worden.


1Le Monde diplomatique 14 december 2015. (terug)