Nieuw Grenzeloos geschrift - "Onze vakbeweging" Kritiek, verbetering en hoop Hans Boot Deze maand juni 2015 bracht Grenzeloos al weer de twaalfde in een reeks brochures uit, de vierde over de vakbeweging. Beslist de moeite waard om breed verspreid te worden, 35 pagina's, in meerderheid bestaande uit terugblikkende ervaringen opgedaan in een actuele vakbondspraktijk. Te bestellen bij ) voor 2 euro 50. Na een inleiding volgt een zestal artikelen, waarvan vier door Willem Bos afgenomen interviews. Op de bijdrage van Herman Pieterson na - "De vakbeweging kan niet anders dan aan politiek doen", verschenen bij webzine Solidariteit, extra 227-2 - alle geplaatst bij www.grenzeloos.org, de 'oudste' in november 2014. Het eerste artikel "Onze vakbeweging, een reactie op linkse kritiek" van Rob Marijnissen en Patrick van Klink, 9 mei 2015, heeft al geleid tot een aantal kritische commentaren, ook bij Solidariteit, laat ik rusten (zie: extra 278-4 (noten 1 en 2). Het uitvoerigste interview, met Matthias van Rossem, lid van het FNV Ledenparlement, spreekt me het meeste aan. Hij bespreekt zowel een ontwikkelende en inspirerende praktijk als de botte bestuurswerkelijkheid en de concrete hoop op verbetering. Een open en brede vakbeweging Het eerste interview, positief en enthousiast getoonzet, is met Loes de Kleijn, voorheen organizer in de zorg, Abvakabo, nu onder meer gekozen lid van het Sectorbestuur FNV Zorg & Welzijn. Juist door haar ervaringen in de zorg legt Loes de nadruk op de moeizame toetreding tot de vakbeweging van "vrouwen, jongeren en mensen van kleur". Het wordt volgens haar tijd "dat er ook binnen de bond gesproken wordt over seksisme en racisme, want helaas ook binnen de bond zijn deze problemen niet verholpen. (...) Het is immers alleen mogelijk een sterke vakbond op te bouwen als seksistische, racistische en discriminerende beelden zijn uitgeroeid." Samen actie voeren, ziet Loes daarin als een probaat middel om de democratie van onderop de nodige impuls te geven. René Danen, eerder voorzitter van het FNV Ledenparlement, is al zo'n twintig jaar actief in sociale bewegingen, buiten de vakbeweging en soms in nauwe samenwerking met vakbondsgroepen. Van de daar ondervonden en begrepen ervaringen zou de vakbeweging, volgens René, heel wat kunnen leren. Allereerst pleit hij voor een 'brede vakbeweging', dus naast en zo mogelijk in relatie met 'arbeid en inkomen', die aandacht heeft voor bijvoorbeeld milieu, energie, openbaar vervoer en internationale handelsverdragen. Dat betekent voor hem ook een verbreding van wervings- en actiemiddelen, bijvoorbeeld vakbondshuizen als ontmoetingscentra in woonwijken en korte blokkades, bezettingen en prikacties zonder oranje hesjes en fluitjes. Niet centraal opgezet en gestuurd, maar in handen en in het belang van zich organiserende leden. Een andere benadering van de brede vakbeweging brengt Bert Giskes in via de Palestina Werkgroep in de 'vroegere' Abvakabo. Geïnspireerd door "solidariteit, dat is toch de kern van het vakbondswerk, onderlinge solidariteit, die houdt toch niet op bij de landsgrenzen". En uitgewerkt naar de situatie van de Palestijnen: "Je hebt daar een combinatie van kolonialisme, bezetting, oorlog, racisme, dat komt daar allemaal samen en dat is heel schrijnend." Behalve in contacten en samenwerking met Palestijnse vakbonden is de werkgroep actief in de internationale campagne Boycot, Desinvestering en Sancties die de economische belangen van Israël tracht te treffen. Met name de pensioenfondsen worden met wisselend resultaat aangesproken op hun (in)directe betrokkenheid bij de woningbouw in de door Israël beheerste nederzettingen. Einde aan de retoriek Matthias van Rossum is geleidelijk aan, soms gissend en missend, met succesjes en tegenvallers, steeds meer in het vakbondswerk betrokken. Bijna op een klassieke manier in een traditionele universiteit. Als student in 'de medezeggenschap' geconfronteerd met bestuurders die bol stonden van het rendementsdenken en niets met het onderwijs en onderzoek van doen hadden. Maar die wel, al intimiderend, angst wisten te zaaien. Later afgestudeerd, lid van de centrale ondernemingsraad en vervolgens actief in de bedrijfsledengroep (Abvakabo) bracht de schoonmakersstaking een keerpunt in zijn vakbondswerk. "We organiseerden op de dag van de bezetting van de schoonmakers een grote protestbijeenkomst voor onderzoekers en studenten naast de locatie die de schoonmakers bezet hielden." Deze succesvolle ervaring in en met de bond kwam tijdens een grote reorganisatie onder de zware druk te staan van de dienstdoende bondsbestuurder die meer gericht was "op het afsluiten van een sociaal plan, een afvloeiingsregeling" dan "op het organiseren van de strijd om gedwongen ontslagen tegen te gaan". Een ervaring die een aantal keren terugkomt. "De FNV zou voorop moeten lopen in het maatschappelijk verzet, maar het bestuur kijkt teveel naar de overlegtafels, naar de werkgevers, naar de politici." De vernieuwende vakbeweging gaf Matthias nieuw elan, uitmondend in de verkiezing voor het FNV Ledenparlement, waarin hij meemaakt dat kritische kaderleden er meer en meer in slagen bestuurders uit hun 'meedenkende' positie te trekken. Een gunstige ontwikkeling bij een zelfbewuster Ledenparlement die niet wegneemt dat er "nog teveel top-down" geopereerd wordt en hem verleidt tot de volgende waarneming. "Een groot probleem is ook dat het bestuur vaak niet verder komt dan retoriek. Veel van deze retoriek wordt niet vertaald in daden. Dat valt op - niet alleen bij leden, ook breder in Nederland. Dat moet echt veranderen, want het schaadt het vertrouwen in de vakbeweging." Dit kritisch commentaar voorziet hij van een reeks voorbeelden die in en rond het Ledenparlement spelen, maar evenzeer in het algemeen de vakbeweging treffen. Aangenaam en hoopgevend is dat bij wijze van spreken in elke alinea passages staan die de urgentie van een veranderende vakbeweging behelzen die haar voortbestaan zal moeten vinden in een "echte zeggenschap" van leden, ook "over de strijd die gevoerd wordt".