extra
Voorpublicatie "Het jaar 15 door de eeuwen heen"Priester Don Bosco (1815/88), staatsman Bismarck (1815/98)Harry Peer "Een katholiek priester doet niet aan politiek, hij volgt het evangelie en is niet bang voor verwijten", Giovanni Bosco. We halen twee beroemde, in 1815 geboren, personen naar voren, Don Bosco en Bismarck. Op vele manieren is er bij hun tweehonderdste verjaardag in Italië en Duitsland stil gestaan. Ze gaan een verschillend pad in het leven. Ze staan voor twee stromingen in het maatschappelijk leven, het religieus-sociale en het conservatief-politieke. Ze groeiden op in een Europa dat na de Napoleontische oorlogen wars was van revoluties en oorlogen, en behoefte had aan orde, vrede en rust. RestauratieHet Congres van Wenen onder leiding van de Oostenrijkse staatsman Metternich legde de nieuwe grenzen binnen Europa vast. Op 9 juni 1815 tekenden de afgevaardigden van de Europese machten de slotakte. Nationalistische agressie en in het bijzonder Franse expansie moeten worden voorkomen, democratisch streven onderdrukt. Nadat Napoleon op 18 juni definitief door de legers van de Britse generaal Wellington en de Pruisische generaal Blücher bij Waterloo wordt verslagen, treedt een periode in van politieke restauratie, economisch herstel en cultureel de Romantiek. De landen waarin Don Bosco en Bismarck het levenslicht zagen, verwierven tijdens hun leven de nationale eenheid. De Risorgimento zorgde in 1870 voor de Italiaanse eenwording onder leiding van Cavour, Garibaldi en Mazzini. Duitsland won in 1870-1871 de oorlog met Frankrijk. De Duitse eenheid werd bezegeld in het Paleis van Versailles. Bismarck speelde daarbij de hoofdrol. Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw industrialiseerde Europa, stelde de opkomende arbeidersbeweging sociale en politieke eisen, kwam er een wetenschappelijke omwenteling van de grond, ingezet door Charles Darwin met zijn evolutietheorie, trokken mensen van het platteland naar de stad en vielen daar van hun geloof. Die ontwikkelingen drukten een stempel op Don Bosco en Bismarck.
Don Bosco, priesterWe introduceren als eerste Don Bosco. Hij is op 16 augustus 1815 geboren als Giovanni Bosco te Castelnuovo d'Asti, vlakbij Turijn. Als zoon van een arme boer en diens echtgenote was zijn jeugd in Italië een volstrekt andere dan die van zijn feodaal-aristocratische leeftijdgenoot Otto von Bismarck in Pruisen. Vader Francesco Bosco overleed, toen Giovanni twee jaar was. Zijn moeder werd een stuk ouder. Al op jonge leeftijd droomde Giovanni ervan om priester te worden. Zijn moeder zal trots op hem zijn geweest, toen hij in 1841 tot priester werd gewijd. Zij overleed in 1856. In 2006 werd Giovanni's moeder door paus Benedictus XVI vanwege haar betrokkenheid met en steun aan haar zoon eerbiedwaardig verklaard.
Al tijdens zijn jeugd en uitgebreider tijdens zijn priesterschap maakte Don Bosco kennis met de treurige levensomstandigheden van wezen en straatkinderen, verwaarloosde jongeren in de achterbuurten van Turijn. De priester liet huizen bouwen voor arme jongens waar ze rustig konden opgroeien, een vak leren en eerlijke en deugdzame christenen konden worden. Hij zorgde voor een bibliotheek met jeugdliteratuur. Zijn boodschap naar de opvoeder was: je hebt de verantwoordelijkheid om bij de uitvoering van je taak op psychologisch verantwoorde wijze naar een evenwicht te zoeken tussen overreding en beminnelijkheid, je aanwezigheid betekent actie en compassie. Don Bosco sprak tot de verbeelding. Hij kon goochelen, was acrobaat en atleet, voor een priester waarlijk bijzonder. Don Bosco was van mening dat de kerk zich te veel richtte tot het verstand van de gelovige en te weinig tot het hart. Zelf was hij geliefd vanwege zijn onvermoeibare hartelijkheid en optimisme. Hij schreef een boek "De verstandige jongen" dat alleen al in Italië tijdens zijn leven een oplage haalde van ruim zes miljoen exemplaren. Don Bosco, katholiek pedagoogDon Bosco heeft zijn beweging naar de zachtzinnige Sint Franciscus van Sales (1567-1622) genoemd. Deze Franciscus was bisschop van Genève en Annecy en maakte indruk als mysticus, heilige en leraar. De door Don Bosco opgerichte organisaties hadden niet alleen een sociaal, educatief en emancipatorisch doel, ze beoogden tevens een tegenwicht te vormen ten opzichte van de invloed van het liberalisme op de publieke en individuele moraal. Dat laatste is in de loop der jaren afgezwakt. Don Bosco's pedagogische benadering van het jeugdwerk wordt volmondig erkend en er wordt met grote inzet op voortgebouwd. Uiteraard wel in het teken van het rooms-katholieke geloof. Op de website van de congregatie uit Vlaanderen lezen we: "In het pedagogische werk blijft Don Bosco iemand met een bijzondere betekenis. Zijn uitstraling, zijn pedagogische gedrevenheid en aanpak, zijn gelovige inzet voor jongeren hebben hem tot een figuur van wereldformaat gemaakt, niet in het minst door de stichting van zijn congregatie de salesianen van Don Bosco." Don Bosco stierf op 31 januari 1888 in Turijn. Eigenlijk enkele jaren te vroeg. Hij zou de uitgave van de sociale encycliek Rerum Novarum in 1891 door paus Leo XIII van harte hebben toegejuicht. Bij Don Bosco's begrafenis werd de lijkstoet gevolgd door vijfduizend personen en gadegeslagen door honderdduizenden nieuwsgierigen. In 1934 werd hij door paus Pius XI heilig verklaard. Bij de heiligverklaring heeft meegespeeld dat Don Bosco de Lijkwade van Turijn vereerde, een linnen doek van 436 cm lang en 110 cm breed, dat het lichaam van de Gekruisigde zou hebben omhuld. Sinds 1578 wordt de kostbare relikwie bewaard in een zijkapel van de kathedraal van Turijn. Kenners beschouwen het als een vervalsing waarvan op zijn best kan worden vastgesteld dat het al wel meer dan vier eeuwen oud is. Alle legendes eromheen en pausen en prelaten die in vervoering voor de relikwie hebben gelegen geven er een magische betekenis aan.
Wat moeten we ons bij verering voorstellen? Diepe devotie met een religieus aandoend fetisjisme? Het doek is normaal niet te bezichtigen voor het publiek, maar ter ere van de tweehonderdste verjaardag van Don Bosco is het tentoongesteld van 19 april tot 24 juni 2015. Toen de paus aankondigde dat hij de Lijkwaarde zou bezoeken, werden de katholieken in Turijn opgewonden. Paus Franciscus I heeft naar de Lijkwade gekeken op 21 juni 2015. Don Bosco's nalatenschap bestaat uit positieve aandacht voor de jeugd, een gevoel voor spiritualiteit en wereldwijd duizenden bezielde medewerkers en weldoeners voor het goede doel. Scholen, verenigingen, jeugdcentra, enzovoort dragen Don Bosco’s naam. Bismarck, staatsman
Otto studeerde rechten in Göttingen en Berlijn en boemelde in het studentenleven. Na afloop van zijn studie beheerde hij enkele jaren het landgoed van de familie. Otto huwde in 1847 met Johanna von Puttkamer met wie hij drie kinderen kreeg. Vanaf midden jaren veertig werd Bismarck politiek actief en kwamen zijn talenten tot ontplooiing. Zijn aanhangers en politieke tegenstanders kregen te maken met een uiterst intelligente, eerzuchtige, patriottische, reactionaire, driftige, welsprekende en daadkrachtige persoon. Een Duits fenomeen uit de geschiedenis van de negentiende eeuw, waar niet alle buurlanden met plezier aan terugdenken.
Bismarck werd lid van de Pruisische landdag, vertegenwoordigde zijn land acht jaar in Frankfurt, was enige tijd gezant in Sint-Petersburg en Parijs. In 1862 werd Bismarck benoemd tot minister-president van Pruisen. Die functie behield hij tot 1890. Van invloed van het volk wilde Bismarck niets weten: "Niet door gepraat en meerderheidsbesluiten worden de grootste vragen des tijds beslist, maar door ijzer en bloed." Wat hij daarmee bedoelde, werd al gauw duidelijk toen hij verkondigde: "Wir brauchen Krieg, nur Krieg!" Bismarck, ijzeren rijkskanselier
Bismarck nam een afhoudende, zelfs agressieve houding aan tegenover aanvankelijk de liberalen en daarna de katholieken en socialisten. Ze werden door hem vervolgd. In 1871 kwam Bismarck in conflict met het Vaticaan, toen hij met wetgeving de rooms-katholieke kerk in Duitsland aan banden probeerde te leggen. De IJzeren Kanselier vertrouwde de katholieken niet, omdat ze werden aangestuurd door het Vaticaan. "Vanaf het moment van zijn wijding is de katholiek priester een beëdigd officier van de paus" en "Onder vrijheid voor de kerk wordt vaak priesterheerschappij verstaan." Tijdens de Kulturkampf (1871-1887) verzetten Bismarck en de liberalen zich tegen de katholieke kerk.
Maar Bismarck was behalve een conservatief regeringsleider ook een Realpolitiker die zijn vijandige houding tegenover aloude tegenstanders zo nodig wat kon laten varen. Bismarck moest wel. Tegen de verdrukking in groeide het katholieke Zentrum en de Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands (SAPD) wordt bij de verkiezingen in 1890 zelfs de grootste politieke partij. Bismarck kon ze volgens de Grondwet niet verbieden. Als rijkskanselier en minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland was Otto von Bismarck van 1871 tot 1890 Europa's leidende staatsman. In die hoedanigheid was hij een voorstander van stabiele en vreedzame verhoudingen in Europa. Hij had zijn doel, de Duitse eenheid, immers al bereikt en was zich ervan bewust dat Duitsland als nieuwe grote mogendheid voorzichtig moest handelen. In maart 1890 werd de oude vos bedankt voor zijn verdiensten en aan de kant gezet door de ambitieuze, eigenzinnige jonge Wilhelm II die in 1888 de keizerlijke troon had bestegen.
In de zomer van 1890 begint Bismarck met ondersteuning van Lothar Bucher aan zijn memoires die na zijn dood worden uitgegeven en een gigantisch succes worden. Bismarcks "Gedanken und Erinnerungen" is meer dan een persoonlijke en historische terugblik, het staat hoog genoteerd in de Duitse literatuur. Bismarck overlijdt op 30 juli 1898 op kasteel Friedrichsruh bij Hamburg. Historici twisten over de betekenis van zijn nalatenschap. Er heeft een mythevorming rondom Bismarck plaatsgevonden. Hij werd vereerd, maar ook gevreesd en gehaat, met name door de socialisten. Zijn politiek zorgde voor een tweedeling in de Duitse samenleving, waarbij de sociaaldemocraten door de conservatieven als staatsvijandig ("Vaterlandslose Gesellen") konden worden weggezet. Onmiskenbaar is Bismarck de architect geweest van de Duitse eenwording; hij heeft de lappendeken van Duitse staten, vorstendommen en steden geweven tot één Duits keizerrijk. Met sociale verzekeringswetten en pensioenvoorzieningen heeft hij de nieuwe, grote, conservatieve en invloedrijke mogendheid in het midden van Europa bovendien een sociale basis gegeven. Maar Bismarck heeft ook bestuurlijke structuren, wetgeving, autoritair leiderschap, een minachting voor de democratische rechten van politieke tegenstanders en een soldatenmentaliteit nagelaten, waarvan historici zich afvragen in welke mate dat de opkomst van het nationaalsocialisme en Hitler mogelijk hebben gemaakt. De geschiedenis heeft een wending genomen, waarbij de grenzen van de Duitse natie zijn gekrompen en Pruisen van de kaart is verdwenen. Bismarck draait zich in zijn graf om.
Literatuur
|
