extra
Een warnet van conflicten - Israël/Egypte/Hamas/ Palestijnse Autoriteit/TurkijeGaza: een hete aardappelYacov Ben Efrat 1 Eind april kwam Amos Gilad - oud-generaal-majoor en directeur van de politieke veiligheidsdienst van het ministerie van Defensie - met een ernstige waarschuwing over het opkomende gevaar van een nieuwe oorlog in Gaza tussen Israël en Hamas [Palestijns islamitische verzetsbeweging]. Hij zei: "Het politiek leiderschap in Gaza wordt geacht over de wapens te beslissen, maar de commandant van de militaire vleugel van Hamas (Mohammed al-Deif) trekt zich daar weinig van aan en doet wat hij wil." Anders gezegd: hoe onwaarschijnlijk een oorlog deze zomer ook is, iemand in Gaza is gek genoeg om er één te beginnen.
Een paar dagen later liet de chef van het zuidelijk legercommando luid en duidelijk horen dat de kans op een oorlogsbrand erg klein was. Hij deed dat op een bijeenkomst van de burgemeesters van de gemeenten aan de grens van Gaza. Hamas was volgens hem nog steeds geschrokken van de 'Operatie Beschermende Rand' van vorige zomer [duurde zeven weken, doodde meer dan 2.100 Palestijnen en verwondde er 10.850, waaronder 3.300 kinderen]. 
Catastrofale situatieIn één week slingerde dus de Gaza pendule van kalmte naar angst, van afschrikking naar oorlog. De activiteiten van Hamas laten een schizofrene organisatie zien die aarzelt tussen toenadering en krachtpatserij. Om de beweegreden van Hamas te begrijpen, is het allereerst nodig de situatie in Gaza te kennen die in één woord catastrofaal genoemd kan worden. Formeel gesproken kent Gaza geen regering. Twee jaar geleden, nadat Hamas' financieringsbronnen opgedroogd waren, trok zijn politiek leider Ismael Haniya zich terug als eerste minister van de Palestijnse Autoriteit [formeel de Palestijnse staatsorganisatie]. Hij maakte zo de weg vrij voor een nationale eenheidsregering van Hamas en Fatah [Palestijnse bevrijdingsbeweging]. Los van de Israëlische bezwaren werd in Ramallah [Palestijnse stad op de Westelijke Jordaanoever] een eenheidsregering gevormd. Deze stond paraat om voor Gaza de verantwoordelijkheid te dragen. Dat gebeurde echter niet. Hamas behield in Gaza de feitelijke macht - Gaza is daarmee officieel 'ouderloos' - en handhaafde de controle met dwang van de wapens en is voornamelijk bezig te overleven. Open gevangenis
In dit tragische scenario is er meer dan één schoft. Duidelijk is dat Israël de hoofddader is, maar staat niet alleen. Ze helpt haar bondgenoten: de Palestijnse Autoriteit in Ramallah en de al-Sisi dictatuur in Egypte. In hun vuur Gaza te schaden, wedijveren deze partners met de regering van Netanyahu om die zelfs te overtreffen. De vijandigheid tussen Gaza en Ramallah is groter dan tussen Gaza en Jeruzalem. Het regiem van generaal al-Sisi ziet Hamas als een wrede tegenstander die zijn bestaan bedreigt. Vanwege de nauwe banden met de Moslim Broederschap is Hamas in 2012 door al-Sisi tot terroristische organisatie verklaard. Coup in EgypteHamas voelt zich in een hoek gedrevenen en onderneemt een serie stappen om daaruit te komen - van het graven van tunnels tot het streven naar een dialoog en verzoening. Bij het laatste loopt Hamas echter tegen een muur, verzoeningspogingen met Egypte en de Palestijnse Autoriteit zijn uitzichtloos. President Mahmoud Abbas houdt hardnekkig vast aan de 'heilige' veiligheidscoördinatie van de Palestijnse Autoriteit met Israël en achtervolgt de leden van Hamas tot het bittere eind (en draagt deze, zo mogelijk, over aan de Israëlische veiligheidsdienst Shin Beth). De verhouding met Egypte is niet veel beter. Het Egyptische leger vernietigde de smokkeltunnels die de levenslijn was van de Gaza strook naar Sinaï en verdreef 10.000 inwoners uit de grensplaats Rafah om een bufferzone te vestigen aan de Egyptische kant van deze stad.
Drijvende poortHalf maart dit jaar, aangemoedigd door Saoedi-Arabië, benaderde Hamas het Egyptische leiderschap met de bedoeling de relaties te ontdooien. Hoewel de Egyptenaren instemde met een ontmoeting vonden de besprekingen plaats op het niveau van 'beveiliging' en niet van 'diplomatie'. Bovendien stelden de Egyptenaren vernederende voorwaarden om een einde te maken aan haar wijdverspreide agitatie tegen Hamas. De leiding van Hamas ging akkoord met de scheiding van de moederpartij, het Moslim Broederschap, en de verwijdering uit de straten van Gaza van de portretten van de Turkse president Erdogan en de emir van Qatar - allen beschouwd als vijanden van al-Sisi. Overigens hebben tot nu toe deze toegevingen geen vruchten afgeworpen, De grens bij Rafah is gesloten gebleven. Toen plotseling de Egyptische leiders instemden met de opening van die grens, kwamen ze met de voorwaarde dat Hamas zijn controle op de Palestijnse Autoriteit beëindigde. Hamas weigerde dat. Sinds de Egyptenaren Hamas niet wenste te helpen, belandde de hete aardappel Gaza opnieuw in de schoot van de Israëlische premier Netanyahu. Zijn veiligheidsdienst snapt dat de ontstane situatie ontoelaatbaar is en dat creatieve oplossingen bedacht moeten worden. Zo is bijvoorbeeld een 'drijvende poort' aan de kust van Gaza voorgesteld om de oplopende druk een uitlaatklep te bieden. Turkije zou een natuurlijke partner voor dit project zijn. Maar sinds de affaire met het Mavi Marmara schip - dat in 2010 met een konvooi probeerde het Israëlische beleg van Gaza te breken, waarbij negen Turkse activisten werden gedood - eist Turkije herhaaldelijk het opbreken van de blokkade van Gaza als voorwaarde voor het herstel van de diplomatieke relaties met Israël. Het waagstuk met de poort zou kunnen slagen, ware het niet dat zowel Egypte als de Palestijnse Autoriteit elke medewerking weigerde. Beide gruwden van de gedachte dat Hamas, zelfs informeel, de erkenning van de soevereiniteit over Gaza zou krijgen. In het licht van het diplomatieke warnet en de conflicten tussen Turkije, Egypte, de Palestijnse Autoriteit en Israël, blijft Gaza zonder poort en zakt verder weg. Een uitbarsting is onvermijdelijk. 
Een kruitvatDe Israëlische regering blijft doen wat ze wil: Israël heeft er geen belang bij Hamas te laten struikelen, omdat ze de overname van Gaza vreest door de Islamitische Staat (ISIS) die tegenwoordig naast de deur actief is in het Egyptische schiereiland Sinaï. Israël wenst geen politieke versterking van Hamas, want dat zou de toch al wankele positie van de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever ernstig schaden. Israël wil geen oorlog als in de zomer vorig jaar, omdat ze begrijpt dat 100.000 vluchtelingen en een nieuwe vernietiging van 25.000 huizen een humanitaire ramp zouden betekenen. Israël weet wanneer dit gebeurt, de wereld haar verantwoordelijk zal stellen. In de verbale zigzag - de verklaring van de directeur van de politieke veiligheidsdienst Amos Gilad over de mogelijkheid van een oorlog en de geruststellende woorden van de zuidelijke legercommandant - hebben beiden gelijk. Op dit moment acht Hamas zich niet gereed voor een nieuwe bloedige oorlog met Israël. Maar mocht de huidige situatie tot een volksopstand tegen zijn heerschappij in Gaza leiden, dan zal Hamas niet aarzelen de druk op Israël om te zetten in tunnels en raketten. De regering van Netanyahu zit op een kruitvat. Zij praat over afschrikking, over oorlog, over technologische 'verrassingen', maar sluit de ogen voor de waarheid. Die waarheid is dat er geen oplossing in zicht is, militair noch politiek. Maar Israël zal met de tijd blijven spelen tot Gaza in haar gezicht ontploft.
|
In Gaza leven bijna twee miljoen mensen in wat een open gevangenis genoemd kan worden. Niemand is bereid enige bescherming te bieden. Drie 'entiteiten', Israël, Egypte en de Palestijnse Autoriteit blokkeren deze strook aan de Egyptische grens. Het resultaat is verschrikkelijk. Gebrek aan elektriciteit is gewoon, evenals ondrinkbaar water, de puinhopen na de oorlog van 2014 liggen er nog, 25.000 gezinnen zijn dakloos, de werkloosheid heeft de 40 procent bereikt, jongeren missen de middelen om te trouwen en het belangrijkste is: Gaza zit potdicht. Erger dan erg is dat de inwoners zware belastingen opgelegd krijgen om Hamas te financieren.
Voorafgaand aan de 'Operatie Pilaar van Verdediging' in november 2012 koesterde Hamas hoge verwachtingen. Mohamed Morsi was de eerste gekozen president van Egypte die de Moslim Broederschap vertegenwoordigde. Zijn overwinning gaf Hamas groen licht om een oorlog tegen Israël te beginnen. Hamas was van mening dat het conflict kon eindigen met een geschikte overeenkomst die de grens van Rafah vrijmaakte en de inwoners van Gaza een opening naar de wereld bood. Maar met de militaire coup in Egypte van juni 2013 verloor Hamas zijn 'weldoener' en werd de blokkade van Gaza versterkt.