Overpeinzingen op een zondagmorgen Het ingewikkelde, maar hoognodige linkse alternatief Ab de Wildt Een paar dagen bij vrienden in Frankrijk geweest. Opvallend, de leegte van de dorpen, het landschap, de stilte en de afwezigheid van licht. Geen winkels, behalve hier en daar in het landschap gedropte, hele grote supermarkten, geen restaurant of kroeg. Maar ook veel verborgen armoede. Onze vrienden proberen hier een ander bestaan op te bouwen. Weg van de stress, hectiek, het moeten en de drukte. En doen waar hun hart ligt. In deze verlatenheid de opkomst van Trump en Brexit gevolgd. Wat bewoog mensen om voor of tegen te stemmen? Veel gelezen en om vooraf maar duidelijk te zijn, ik ben het eens met alle analyses of beschouwingen die erop uit komen dat het de schuld is van het kapitaal. Dan hebben we dat ook maar gehad. Maar tegelijkertijd knaagt er wat. Wat zou ik zelf gestemd hebben of zou ik wel gestemd hebben? Eerlijkheidshalve moet ik bekennen, ik zou het niet weten. Wel of geen gebruikmaken van mijn democratisch recht om te stemmen, een referendum is toch een soort directe democratie? Moet ik voor 'blijven' zijn en proberen Europa van binnenuit te veranderen of besluiten tot 'weg ermee' en op de resten iets nieuws op te bouwen? Wie zijn mijn medestanders en wie tegenstanders? Veel gelezen en veel onzin gelezen, dat is me wel duidelijk. De rode draad is: opstand tegen het establishment van Europa, de economie, de vluchtelingen. De buit Tegenover de eensgezinde rechtse aanval Europa als breekijzer te gebruiken om een onvervalst kapitalisme over de wereld te laten heersen, staat een versplinterd links. Rechts biedt de mensen de droom om eens deel te kunnen uitmaken van het establishment. Ze vertelt er niet bij dat dit slechts voor een aantal uitverkorenen geldt. Voor degenen die mislukken, jammer dan. Welke droom biedt links ons, is dan de vraag. Met andere woorden, hoe ziet onze ideale maatschappij eruit? Bij het woord gelijkheid begint al direct de discussie. We zijn niet allemaal gelijk. Er zijn verschillen. Moet het dan gelijke rechten voor iedereen zijn? Dat klopt ook niet, want moet een bankdirecteur of speculant dezelfde rechten hebben als een schoonmaker? Zijn de maatschappelijke en financiële waardering van deze beroepen dan rechtgetrokken? Of bestaan ze straks niet meer en moet een ander voorbeeld gezocht worden? Het is slechts een enkele illustratie, maar links vliegt elkaar over deze en andere kwesties al jaren in de haren, is mijn ervaring. Ter rechterzijde zijn ze het helemaal eens. Er moet geld verdiend worden ten koste van alles. Iedereen en alles worden ingezet om dat er door te krijgen. Uiteraard zijn er verschillen, want geen grotere ruzies dan om de verdeling van de buit. Er zullen winnaars en verliezers zijn, maar wie is het kind van de rekening? Hoe leg ik dat uit aan mijn buren of collega's? Want om een waas van legitimiteit te krijgen bij het binnen harken van de buit, is er wel een meerderheid van stemmen nodig en dan tellen de 99 procent van de niet bezitters wel degelijk mee. De vijand Hoe worden de leden van deze supermeerderheid over de streep getrokken om te stemmen op een per definitie arbeidsvijandige partij als de VVD, D66 of PVV? Hoewel die partijen ervoor zorgen dat het kapitalisme zich ten koste van deze meerderheid kan ontwikkelen, zijn ze meesters in de propaganda met tegeltjeswijsheden die op enige manier appelleren aan breed levende gevoelens onder de kiezers. Als jij een miljoen zou krijgen voor een luizenbaantje, wat zou jij dan doen? Of de kosten/uitgaven in zowel het private als publieke domein moeten omlaag. Dat roept herkenning op. Als individu proberen we ook de kosten beperkt te houden, de winsten moeten daarentegen hoger en hoger. Als individu willen we ook graag zoveel mogelijk verdienen. De machtsverhoudingen zijn echter zo dat de massa van de individuen zijn zin niet krijgt in deze strijd van communicerende vaten. Rechts geeft niettemin voortdurend voeding aan de illusie dat iedereen ooit deel kan uitmaken van de bevoorrechte groep van bezitters. Van krantenjongen tot miljonair. Je hoeft er niets voor te doen. Je kunt gewoon thuis blijven zitten. Vooral niet de straat op! Makkelijker kan het niet. De feiten zijn zo. Gaan de kosten omlaag en blijven de topsalarissen en winsten gelijk of worden ze hoger, dan zal vervolgens de massa minder verdienen en de verleende service minder worden. Dat is de realiteit van alledag. In eerste instantie lukt het nog om de verslechteringen te compenseren en wat welvaart bijeen te schrapen met individuele oplossingen als harder en langer werken, meerdere baantjes, niet mopperen en een handeltje erbij. Maar juist in die ratrace staat de grootste - door rechts aangewezen - vijand voor de deur. De niet-Nederlander, de niet Belg, de niet Fransman, de niet Duitser, de niet Engelsman, de niet Witte. De vreemdeling dient als een nuttige bliksemafleider, zondebok, schuldige van wat er voor ons nog in het vat zit. De uitbuiting is nog niet aan haar einde. Er is blijkbaar nog genoeg te verdienen aan de 99 procent van de niet-bezitters. Verdeel en heers. Trump, Farage, Le Pen, Wilders, Rutte en Johnson stoken bewust allereerst het vuurtje op tussen wit en niet-wit. Daarna tussen jong en oud, daarna tussen enzovoort, enzovoort. Er zijn genoeg artikelen en analyses die het liegen en bedriegen van dit soort gasten aan de kaak stellen en ontmaskeren, maar hun populariteit duurt onverminderd voort. Feiten tellen niet of slaan blijkbaar niet aan. Het voortouw Het linkse alternatief is ingewikkeld. De voorbeelden uit de geschiedenis, waar links het voor het zeggen had, zijn ook geen inspirerende, wervende reclame geweest. Even voor het gemak schaar ik partijen als PvdA, GroenLinks, SP en hun verwanten in Europa ook onder links. En ja, overal waar de socialisten, sociaaldemocraten en groenen mede aan de macht stonden, hebben ze de jacht op de 99 procent van de niet-bezitters verbetener gevoerd dan de liberalen. Kort samengevat, is hun standpunt tegen, het is niet goed of deugt niet. Een weinig aanlokkelijk wereldbeeld om mensen over te halen hun visie te delen. Windenergie ja en nee, van alternatief voor kernenergie tot horizonvervuiling, van mobiliteit via de fiets tot openbaar vervoer en een verketterde auto. Consuminderen, vleesloos eten, van geen hamburgers tot geen alcohol, geen vliegreizen en geen autoraces, geen CO2, geen footprint. Boeken en kranten lezen voor de open haard, oei dat mag ook niet meer. Het is vooral niet of geen. Solidariteit alleen als alternatief voor de verdeling van de armoede, democratie alleen als het uitkomt, zelfbeschikking alleen als het getoetst wordt door deskundigen uit eigen kring, (zelf)organisatie alleen om ideeën van de bobo's te ondersteunen. Reëel blijven in de realiteit van het kapitalisme. Hoewel alle issues van milieu tot publieke ruimte zeker de aandacht verdienen, is de manier waarop links ze presenteert een elitaire aangelegenheid en presentatie. Begrijpelijk vaak voor een kleine groep mensen in eigen kring, betaalbaar voor diezelfde kleine groep. En indien haalbaar ook slechts profijtelijk voor de eigen kleine groep. Door deze opstelling is het niet verwonderlijk dat ook de goede punten van links zelden tot acceptatie in deze wereld komen. Of in wetten worden omgezet, of gefinancierd door waar het geld zit, of tot voor de poorten van de hel bevochten. Zelfs in de korte periode dat de sociaaldemocratie in Europa aan de macht was, kwam ze niet verder dan het terugdraaien van rechtse wetten. Linkse, progressieve mensen moeten het voortouw nemen om de handen ineen te slaan en een gezamenlijke visie over onze toekomst bieden die herkenbaar en aanspreekbaar is. Geen onderlinge vetes over wie er gelijk heeft, maar een toekomstvisie ontwikkelen waarmee de strijd met rechts aangegaan kan worden. En ja, dat zal pijnlijke keuzes opleveren. En ja, dat zal rechts niet in dank aanvaarden. En ja, dat kost moeite. En ja, dat is niet makkelijk. En ja, dat zal in het begin wennen zijn. En ja, daar hebben we elkaar voor nodig. En ja, het is de moeite waard.