Verzoeningsovereenkomst Israël en Turkije Netanyahu slecht barrières, maar niet die nodig zijn Yacov Ben Efrat 1 Tegen de achtergrond van de opeenvolgende oorlogen tussen Israël en Gaza stormt het rond de recente verzoeningsovereenkomst tussen Israël en Turkije. Zo beschuldigen twee Israëlische families, waarvan de gedode zonen in handen zijn van Hamas [Palestijnse Islamitische verzetsbeweging] Netanyahu. Hij heeft hen in de steek gelaten door met Hamas geen verzoening tot stand te brengen om de lichamen terug krijgen (in de verwachting dat Turkije druk op Hamas kon uitoefenen). In dit verband is een recent voorval in de Knesset van belang. Het ging over de Israëlische onderschepping in 2010 van een konvooi Turkse schepen om de blokkade van Gaza te breken. Toen het Palestijnse lid van de 'gemeenschappelijke lijst' Haneen Zoabi de soldaten die negen deelnemers aan de vloot hadden gedood "moordenaars" noemde, brak in de Knesset een grote heibel uit. Een belangrijke vraag is wat bewoog Netanyahu en Recep Tayyip Erdogan, twee politieke leiders met visies die lichtjaren van elkaar verwijderd zijn, een overeenkomst te sluiten die onbereikbaar leek. Wederzijds excuus Tijdens de verzoening gaven Netanyahu en Erdogan hun eerdere 'vergissingen' toe. Israël ging akkoord met de betaling van een compensatie aan Turkije, een gebaar waarmee een 'fout' erkend werd. Minister van woningbouw, Yoav Galant, in de tijd van het Turkse konvooi lid van de generale staf van het Israëlische leger, bracht in het 'Veiligheidskabinet' naar voren dat het plan om het schip Mavi Marmare te enteren slecht in elkaar zat en dat de negen doden 'vermijdbaar' waren. Hij zei dat zijn alternatief verworpen was door de toenmalige chef staf Gabi Ashkenazi. Ook Erdogan erkende een 'fout'. De Turkse Internationale Humanitaire Hulporganisatie (IHH), eigenaar van de drie schepen die de operatie uitvoerden, kritiseerde de overeenkomst, omdat het Israëlisch beleg van Gaza overeind bleef. Erdogan zette de IHH klem door erop te wijzen dat voor de vaart aan hem geen toestemming was gevraagd. Netanyahu zal Erdogan betalen die op zijn beurt Rusland zal compenseren voor het neerhalen van het Russisch vliegtuig boven Syrië. Netanyahu bood Erdogan een soort excuus aan die op zijn beurt vrijwel op hetzelfde moment zich verontschuldigde tegenover Poetin in de hoop de Turks/Russische verhoudingen te herstellen. Wederzijds belang Deze driezijdige verzoening dient alle partijen en elk heeft een strategisch belang bij Syrië. Rusland wenst de handhaving van een massieve, militaire aanwezigheid en speelt een rol in elke toekomstige overeenkomst. Israël wenst de inzet van Hezbollah [anti Israëlische, politieke partij in Libanon] en Iran op de Golanhoogten te voorkomen. Erdogan wenst de vestiging van Koerdische eenheden langs de grens in Noord Syrië te dwarsbomen. Zoals het Koerdisch probleem een open zenuw is voor Turkije, is Gaza dat voor Israël. Dat is de reden dat Netanyahu en Erdogan, ondanks hun onderlinge weerzin, overeenkwamen een nieuwe weg in te slaan. Bovendien maken zij zich alle twee zorgen over de Midden-Oosten politiek van Obama. De Koerden zijn de belangrijkste partner van de Verenigde Staten in de strijd tegen de Islamitische Staat in Syrië. Dit dwingt Erdogan nieuwe bondgenoten te zoeken. Ook Netanyahu heeft bittere meningsverschillen met Obama en moet het Gaza probleem oplossen, voordat dit in zijn gezicht uiteenspat. Op het hoogtepunt van de militaire operatie "Protective Edge" ['beschermende rand'] in 2014, onder meer gericht tegen Hamas, boden Turkije en Qatar Netanyahu een alternatief aan om de blokkade op te heffen en een zeehaven in Gaza te bouwen. Hamas stond daar positief tegenover en kreeg daarvoor Amerikaanse steun, maar Netanyahu weigerde en koos voor een Egyptisch plan: een wederzijds staakt het vuren zonder de blokkade te beëindigen. Met nieuwe gevechten als resultaat. De oorlog ging een zestal weken door tot Hamas zich overgaf. Beleg Gaza blijft De huidige Egyptische politiek tegenover Gaza heeft als doel het Hamas regiem ten val te brengen en de positie van de Palestijnse Autoriteit onder Mahmoed Abbas te herstellen. De Egyptisch president el-Sisi heeft de grenzen van Gaza gesloten, de tunnels van Sinaï naar Gaza vernietigd en zo de humanitaire crisis verscherpt. Gezien vanuit Israëls standpunt is zo'n crisis echter het laatste dat Netanyahu wil, het zou worden gezien als een resultaat van het beleg van Gaza. Bovendien gelooft hij niet dat Abbas zijn machtspositie kan heroveren en acht dat ook niet gewenst. De afscheiding van Gaza ten opzichte van de Westelijke Jordaanoever is een geliefde politiek van de rechtse regering die 'apart' van Gaza de bezetting van dit Palestijnse gebied wil voortzetten. De kloof tussen Hamas en Fatah [Palestijnse politieke partij, in 1969 mede opgericht door Arafat] versterkt de redenering dat er geen 'vredespartner' is. Zo lang in de Westelijke Jordaanoever en in Gaza verschillende Palestijnse groeperingen de dienst uitmaken, kan Israël beweren dat Abbas niet voor allen spreekt. In de nieuwe verzoeningsovereenkomst heeft Turkije de eis losgelaten de blokkade van Gaza te beëindigen en een haven te bouwen. In plaats daarvan is Erdogan akkoord gegaan het goederenvervoer en de hulp te laten lopen door de Israëlische haven Ashdot; tot verbijstering van de mensen in Gaza. Hamas probeerde de overgave van Turkije uit te leggen door te zeggen dat de positie van Israël gesteund wordt door de Palestijnse Autoriteit, Jordanië en Egypte - van Erdogan kan immers niet verwacht worden 'meer Arabisch te zijn dan de Arabieren'. In elk geval gaat Hamas erin mee dat Erdogan allereerst dient uit te gaan van de Turkse belangen. Dat neemt niet weg dat de verzoening verhindert dat de Gazanen van het beleg af zijn. Cyclus van bloedvergieten De concessie van Israël dat Turkije hulpgoederen voor Gaza via Ashdot verscheept, laat de blokkade onberoerd. Ze geeft er een rechtvaardiging aan en laat Gaza over aan de grillen van Israël. De overeenkomst tussen Israël en Turkije bevat geen spoor van een oplossing van de armoede en werkloosheid, verlicht de bewegingsbeperkingen niet en herstelt de verwoestingen niet die het gevolg zijn van de militaire operatie van 2008/2009 "Cast Lead" ['gegoten lood']. In feite legt de overeenkomst de absurditeit van een oorlog bloot die zo veel dood en vernietiging zaaide, terwijl Hamas zijn heerschappij continueert. Gesteld kan worden dat de overeenkomst goed voor Erdogan is, voordelig voor Netanyahu en Poetin de erkenning schenkt van zijn gewenste uitbreiding en macht van Rusland. Het probleem is dat deze tactische overwinning die de Israëlisch/Turkse crisis oplost, niets bijdraagt aan het conflict met de Palestijnen. Netanyahu dendert voort, verlicht de spanningen met het Kremlin, herstelt de relaties met Turkije en Afrika, maar trekt zich niets aan van zijn 'achtertuin', terwijl daar juist de grond in brand staat. Palestijnse jongeren treden naar buiten met messen en steken burgers, soldaten en kolonisten overhoop, het leger sloopt huizen, omsingelt dorpen en trekt werkvergunningen in. De cyclus van bloedvergieten verbreedt zich. Behoefte aan moedig plan Hamas heeft zich al overgegeven, Turkije zijn waardigheid verloren, Abbas gaat door met de 'heilige' veiligheidscoördinatie met Israël en de leiders van Jordanië, Egypte en de Golfstaten versterken de positie van Netanyahu. Ondanks dit alles en allen, de verloedering gaat door. Netanyahu's vrede met Arabische leiders vertaalt zich niet in vrede met 'gewone' Palestijnen. De strategische positie van Israël is sterk en de verzoening met Turkije intensiveert deze ontegenzeggelijk. Er is geen externe bedreiging voor het bestaan van Israël en geen leger in de regio dat de militaire macht van Israël evenaart. Maar het probleem van Israël is niet extern, maar intern en daar heeft Netanyahu geen remedie voor. Hij kan onderhandelen met de Turken, maar als het gaat over de Palestijnen heeft hij geen manoeuvreerruimte. Hij heeft niets te bieden en weet niet wat hij eisen moet. Het lot van de bezette gebieden hangt aan een draad van zo'n vijftig jaar De Israëlische regeringen, links en rechts, zijn niet in staat geweest een politiek plan te presenteren dat zich richt op de wortels van het conflict. Rabin tekende in 1993 de Oslo akkoorden zonder de centrale kwesties aan te pakken en creëerde daarmee een politieke chaos waarvan extreem rechts profiteerde. De tijd voor de beslissing nadert. De traumatische intifada en het onvermogen van rechts daar mee om te gaan, versterkt de behoefte aan een moedig alternatief. Gegeven het huidige politieke klimaat is het echter twijfelachtig of iemand zo'n alternatief zal voorleggen. Eén ding is zeker: de oplossing van het conflict dat de Palestijnen treft, ligt niet in Istanboel, Moskou, Nairobi of Caïro, maar in Ramallah en Gaza. Netanyahu weigert onvermurwbaar het daar te zoeken. 1 Eerder, 13 juli 2016, verschenen in Challenge, a magazine covering the Israel-Palestinian conflict - Challenge - vertaald uit het Hebreeuws door Robert Goldman, uit het Engels door Hans Boot.