Voorzittersverkiezing FNV Een blamage Hans Boot Het zal me niet verbazen, wordt een zoekprogramma op het blad en de webzine Solidariteit losgelaten, dan scoort het begrip 'democratie' hoog. Zou er ook een wensprogramma zijn, dan was de score vast niet lager. En dat is geen eigenaardigheid van Solidariteit en ook niet van de lange, voorafgaande periode. Van Henri Polak tot en met Ton Heerts is de zeggenschap van de leden in de organisatie waarvoor ze in vrijheid kiezen en ook nog betalen een veel besproken en betwiste kwestie. Niet alleen over het beleid, een cao of actie, maar ook over de veelsoortige bestuurders, op het niveau van het bedrijf, de afdeling, sector of vereniging en actueler dan ooit de voorzitter van de FNV. Het mag de eerste keer zijn en waarschijnlijk een wereldprimeur, de verkiezing van Han Busker rammelt aan veel kanten. Kennelijk niet aan alle kanten, want de weg langs het algemeen en dagelijks bestuur, het Ledenparlement en de toetsingscommissie zag er keurig procedureel uit. Dat zal dan ook de muur zijn waar elke kritiek tegenop knalt. Toch maar een poging. Functiebeschrijving Wie de moeite neemt de functiebeschrijving door te lezen – 29 juni 2016, zesde versie – komt van alles tegen over profileren, aansturen, implementeren, organisatiesensitiviteit en strategische beleidsvorming. Inderdaad een selectieve keuze uit vier pagina's. Dus nog maar een paar: adequate besluitvorming, gedragen visie op economisch herstel, evenwichtig en realiseerbaar beleid. En wie denkt dat is wat voor mij, komt in de tweede alinea een verlokking en een waarschuwing tegen; in bedrijfsjargon: "een zware maatschappelijke functie onder uitdagende omstandigheden, met een grote verantwoordelijkheid, een stevige bevoegdheid en een hoog afbreukrisico." Vlak daar onder volgt een vrolijke ontboezeming: "De voorzitter moet zich met evenveel gemak en vanzelfsprekendheid kunnen bewegen in de bouwkeet tijdens de schaft, in de lerarenkamer tijdens de lunch, als op de thee bij het Koninklijk Huis." Hij of zij moet dus een gewoon mens lijken. Zo gaat het een tijdje door. Het is tevergeefs wachten op engagement, maatschappijkritiek, actiebereidheid, internationale solidariteit, om maar een paar voor de hand liggende kwaliteiten van een vakbondsvoorzitter te noemen. Eén van de afgewezen kandidaten, Robert Ensor, lid van het Ledenparlement, blikt nuchter terug: "De FNV zoekt een voorzitter die heel centralistisch, bijna solistisch opereert en totaal gericht op de Haagse politiek. Ik wil juist een activistische voorzitter zijn, die meer gericht is op de leden." (NRC, 12 december 2016) Goed om naar te luisteren, want hij heeft het allemaal van dichtbij meegemaakt. Onbehagen Han Busker voldoet dus aan de functiebeschrijving en is de uitverkorene. Veel is over hem niet bekend, één recent interview dat dan ook in het Algemeen Dagblad "exclusief" heet (1 november 2016). Een paar uitspraken: "De werknemer is meer dan een kostenpost", "De wortel van het probleem zit niet bij het loon. Het is de doorgeschoten marktwerking. Dat zeggen werkgevers ook", "Hoe dan ook, het moet gaan over mensen en niet over centen. Een nieuw overwicht tussen werkgevers en werknemers is nodig". Kortom, terug naar het onopgeloste probleem: de werkgevers zijn zo gek nog niet, we zullen ze moeten overtuigen dat we samen sterker zijn. Met als klap op de vuurpijl: "ik denk heel erg vanuit de leden." Zeker, één interview is weinig om iets van iemand te weten te komen en mogelijk zijn elders zijn conclusies uit het verleden, zijn opvattingen over de actualiteit van de vakbeweging en zijn plannen voor de nabije toekomst, breed uitgemeten. Maar de tijd dringt. Al in februari mogen we deelnemen aan een uniek verkiezingsproject en van de enige overgebleven kandidaat moeten we het vooral van zijn (vakbonds)carrière hebben. Laat ik daarover voor mijzelf spreken. De papieren van Han Busker roepen een hoogst onaangenaam gevoel op. Met in gehoorzaamheid aan de macht gesocialiseerde leden van de Koninklijke Marechaussee heb ik niets vriendschappelijks, laat staan kameraadschappelijks. Ook niet als zij doorstromen naar de gezagsgetrouwe functie als opsporingsambtenaar. Dat hoeft misschien ook niet, maar een voorzitter staat al zo ver weg voor een vakbondslid. Bijna twintig jaar vakbondsbestuurder in een dergelijk centralistisch georganiseerde omgeving die rust op hiërarchie, compenseert dat onbehagen en wantrouwen niet. De geruststellende woorden over zijn voorganger Ton Heerts (een overeenkomstige socialisatie doorgemaakt) doen dat ook niet: "Hij is een gedreven man die enorme stappen heeft gemaakt met de vakbond. Dat was goed en nodig. Ik ben anders, ik zoek meer naar verbinding." Overigens, om misverstanden te voorkomen. Dat politieagenten en militairen zich in een vakbond als de FNV organiseren is hun volle recht, de vraag is in welke fase de vakbeweging zich bevindt met de keuze voor voorzitters met de genoemde achtergrond. Nog los van hun PvdA-gehalte dat politiek gezien steeds schraler wordt. Welke interne verhoudingen en discussies zijn daarvoor verantwoordelijk? Een ernstige bezinning daarop is uiteindelijk van meer belang dan kritiek op de persoonlijke geschiedenis van de twee betrokken functionarissen. Het zal toch niet zo simpel zijn dat we 'een sterke leider' willen? En dan komt net de montere nieuwjaarswens van de kandidaat-voorzitter op mijn beeldscherm. Hij is deze keer niet getooid met een megafoon, maar van een rode sjaal: "2017 jaar van ideeën, acties en successen", eindigend met "mooi en strijdbaar". Dank. Besloten democratie Zoals gezegd, de procedures zijn op de letter gevolgd. Maar één resterende kandidaat is echt een aanfluiting voor als democratisch beschouwde verkiezingen. Gebeurt het elders, vroeg of laat, dan is de afschuw terecht. En helemaal als het vooral gissen is naar de afwijzingsgronden van de andere kandidaten. Er druppelt wat naar buiten en er zal, bijvoorbeeld kritiek zijn in het Ledenparlement, maar waarom horen we daar niks van. Ook de beperkte 'headlines' – in plaats van vergaderverslagen, de laatste is van juni 2016 – zwijgen. Onbegrijpelijk is waarom een openbare en te controleren verkiezing uit meerdere kandidaten is uitgebleven. De kracht van de democratie is toch dat geïnformeerde leden, over de functie en de kwaliteiten van de kandidaten, na debat hun mening in een keuze uitspreken? Op de hoogte en betrokken. Gebrek aan tijd kan het niet zijn geweest. Al een jaar geleden was het ook voor betrekkelijke buitenstaanders bekend dat Heerts zou vertrekken. Busker was toen voorzitter van de Nederlandse Politiebond en lid van het algemeen bestuur van de FNV. In februari 2016 kwam het bericht dat hij de Politiebond zou verlaten en overstapte naar het dagelijks bestuur. Best handig voor een potentiële voorzitter, verstandig zelfs. Maar waarom ontkennen dat een dergelijk plan werd uitgevoerd. En helaas, er is nog meer gedoe. Wat is het verband met de overgang, afgelopen november, van de vicevoorzitter van de FNV, Gijs van Dijk ('kroonprins') naar de lijst van de Partij van de Arbeid? Op verzoek van Asscher ….. Inderdaad gedoe. Eigenlijk te stuitend voor serieuze aandacht, maar deze gebeurtenissen zijn de typische kenmerken van een besloten democratie. Een democratie voor 'binnenstaanders'. Op papier een collectieve en openbare aangelegenheid die naar buiten toe als werkelijkheid wordt voorgesteld. De democratische praktijk is er echter één van selectieve informatievoorziening en beperkte keuze en invloed. In plaats van positief onderscheidend ten opzichte van andere organisaties bevestigt de voorzittersverkiezing van de vakbond FNV de algemene idee 'ze doen maar'. Fnuikend voor de wervings- en overtuigingskracht van de vakbond FNV 'in moeilijke tijden'. En in scherp contrast met de strijdbaarheid die op bedrijfsniveau regelmatig getoond wordt en met de actievolle algemene betrokkenheid bij het verzet tegen de internationale vrijhandelsverdragen. Daarmee doorgaan, is en blijft een krachtig antwoord op de afgang van de bondsdemocratie.